ویژه‌نامه تحلیلی تبیینی عماد
۰۱ دی ۱۴۰۳ - ۱۷:۴۲
دستیار رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور:
در حال حاضر دو نوع ویروس آبله میمون در دنیا شایع شده‌است؛ نوع اول ویروسی بود که در سال ۲۰۲۲ شایع شد و بیشتر انتقالش به صورت جنسی یا تماس بود، اما ویروس اخیر تماس پوستی هم باعث انتقال بیماری می‌شود و حتی احتمال انتقال تنفسی بیماری هم وجود دارد. به همین خاطر الگوی انتقال با ویروس سال ۲۰۲۲ کمی متفاوت و شدت انتقال کمی بیشتر شده‌است. علاوه بر اینکه کشندگی بیماری هم کمی بیشتر شده‌است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی پایداری ملی به نقل از روزنامه جوان، آبله میمون شاید نام تازه‌ای نباشد. دو سال پیش در پاندمی کرونا بود که به یک باره نام این ویروس و بیماری هم بر سر زبان‌ها افتاد. آن زمان، اما اعلام شد بیماری آبله میمون بیشتر مردان همجنس‌گرا را درگیر می‌کند. حالا دو، سه روز می‌شود که دوباره سازمان جهانی بهداشت هشدار داده و این‌بار خطر ابله میمون دنیا را تهدید می‌کند. ویروسی که برای سال ۲۰۲۴ خودش را به روزرسانی کرده و هم شیوه‌های انتقالش بیشتر شده و هم درصد کشندگی‌اش. ویروس آبله میمون ورژن ۲۰۲۴ از طریق تماس پوستی و حتی هوله و لباس آلوده هم منتقل می‌شود و حتی ممکن است از قطرات تنفسی هم اشخاص دیگر را مبتلا کند. خلاصه اینکه این‌بار ماجرای آبله میمون فرق می‌کند. همه سؤالاتی را که ممکن است درباره این بیماری در ذهن شما شکل بگیرد، در گفتگو با دکترمحمد کریمی‌نیا، دستیار رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور مطرح کرده‌ایم که در ادامه می‌آید.
آقای دکتر کریمی‌نیا! چند روز پیش بود که سازمان جهانی بهداشت درباره آبله میمون وضعیت اضطراری اعلام کرد. البته دو سال پیش هم این بیماری بر سر زبان‌ها افتاده‌بود. این بیماری چیست و چقدر جدی است؟
سال ۲۰۲۲ در همان بحبوحه پاندمی کووید۱۹ سازمان بهداشت جهانی هشدار وضعیت اضطراری درباره بیماری آبله میمون اعلام کرد که بعداً نامش شد ام‌پاکس. این بیماری از قبل هم در حوزه آفریقا وجود داشت و گاهی اپیدمی‌های کوچکی هم می‌داد و معمولاً علت انتقال آن از طریق جنسی و کمی هم از طریق بحث‌های پوستی بود. این بیماری مشترک میان انسان و حیوان است و از طریق جوندگان منتقل می‌شود و گسترش پیدا می‌کند. در ۲۰۲۲ این بیماری از قاره آفریقا خارج شد و در برخی کشور‌های دیگر هم خودش را نشان داد. به همین دلیل سازمان بهداشت جهانی وضعیت اضطراری جهانی اعلام کرد. با فاصله چند ماه به نظر رسید بیماری مدیریت و از وضعیت اضطراری خارج شده است. اخیراً در ۲۰۲۴ ظرف چند ماه گذشته در منطقه غرب آفریقا، متمرکز کشور کنگو بیماری گسترش پیدا کرده و بیش از ۱۴ هزار نفر در سال جاری به آن مبتلا شدند و نزدیک به ۵۰۰ نفر هم فوت کردند. ابتلا به این بیماری در سنین مختلف از کودکی تا کهنسالی بوده‌است. بیماری علائمی هم دارد؛ تب، بدن درد و درد‌های عضلانی جزو علائم شایع آن است. حدود چهار هفته طول درمان بیماری است که یا فرد بهبود پیدا کند یا فوت کند.
آیا ویروس آبله میمونی که اخیراً شایع‌شده با آنچه در ۲۰۲۲ شیوع پیدا کرده‌بود، تفاوت دارد؟ این تفاوت‌ها چیست؟
بله، نکته‌ای که وجود دارد، این است که سویه‌ای که اخیراً در قاره آفریقا مشاهده شده با سویه قبلی تفاوت‌هایی دارد. سرعت انتشارش بیشتر است و میزان مرگ بیشتری هم ایجاد می‌کند. اولین مورد ابتلا به این بیماری خارج از قاره آفریقا از کشور سوئد گزارش شد و دومین مورد از کشور پاکستان. در سوئد یک مورد ابتلا و در پاکستان سه مورد بیمار شناسایی شدند. سازمان بهداشت جهانی هم به تمام کشور‌ها هشدار جدی اعلام کرده‌است و از روز چهارشنبه هفته گذشته وضعیت اضطراری بهداشتی در دنیا اعلام شده‌است. البته اعلام شده‌است این سه نفر بیمار پاکستانی در کشور امارات به ام‌پاکس مبتلا شده‌اند، اما من صحت و سقم آن را نمی‌دانم. ولی از آنجایی که کشور پاکستان در همسایگی ما، ابتلا به این بیماری را دارد و از سوی دیگر مسافرت‌هایی از سمت آفریقا و سمت خاورمیانه به کشورمان صورت می‌گیرد و تبادل جمعیتی زیادی بین ایران و این کشور‌ها وجود دارد و سفر‌های تجاری و کشتی‌های مختلف محصولات مختلفی را وارد کشور یا از آن خارج می‌کنند، ما باید مرزبانی زیستی کشور را به شدت ارتقا دهیم. در حال حاضر هشدار درباره آبله میمون با مبحث مقابله با پشه آئدس و تب دنگی در کشورهمزمان شده‌است و از سوی دیگر ایام اربعین حضرت اباعبدالله الحسین و سفر‌های مربوط به آن را هم در پیش داریم که اقداماتی را در این زمینه می‌طلبد.
اشاره داشتید بیماری می‌تواند کشنده هم باشد؟
بله. در حال حاضر دو نوع ویروس آبله میمون در دنیا شایع شده‌است؛ نوع اول ویروسی بود که در سال ۲۰۲۲ شایع شد و بیشتر انتقالش به صورت جنسی یا تماس بود، اما ویروس اخیر تماس پوستی هم باعث انتقال بیماری می‌شود و حتی احتمال انتقال تنفسی بیماری هم وجود دارد. به همین خاطر الگوی انتقال با ویروس سال ۲۰۲۲ کمی متفاوت و شدت انتقال کمی بیشتر شده‌است. علاوه بر اینکه کشندگی بیماری هم کمی بیشتر شده‌است.
آیا ممکن است احتمال انتقال برای کسانی که حیوانات خانگی دارند، بالاتر رود؟
این بیماری بیشتر از طریق جوندگان منتقل می‌شود. بعضی از حیوانات نمی‌توانند کانون انتقال باشند. روی همین حساب فعلاً مراقبت‌هایی که انجام می‌شود، خارج از بحث حیوانات روی بحث مرز‌ها است؛ یعنی ورودی‌های کشور در رابطه با کسانی که به نوعی با قاره آفریقا ارتباط داشته‌اند به شدت باید کنترل شود. در کنار این باید حواسمان به قاچاق برخی از حیوانات باشد، مثل گونه‌هایی از میمون‌ها که می‌توانند ناقل این بیماری باشند. این مراقبت‌های جدی در حوزه مرزبانی در حوزه حیوان حتماً باید صورت بگیرد. این‌ها کار‌هایی است که باید انجام شود.
آقای دکتر درمان این بیماری چگونه است، آیا درمان سختی دارد و آیا دارو‌های مورد نیاز این بیماری در کشور موجود است؟
طبق اعلام سازمان جهانی، کسانی که واکسن آبله انسانی را قبلاً زده‌اند، نسبت به این بیماری تقریباً ایمن هستند. البته حدود ۵۰سال است که واکسن آبله انسانی دیگر تزریق نمی‌شود، اما افرادی که محدوده ۴۵ سال به بالا هستند و این واکسن را دریافت کرده‌اند، این ایمنی را دارند. در حال حاضر هم واکسن‌هایی در سطح جهانی وجود دارد که برای درمان استفاده می‌شود، اما اگر بیماری به سرعت تشخیص داده شود، درمان دارد و قابل کنترل است.
آیا داروی خاصی نیاز ندارد و دارو‌های بیماری در دسترس است؟
بله، دارو‌های بیماری تقریباً در دسترس است.
درباره واکسن چطور آیا در دنیا واکسنی استفاده می‌شود و قرار است واکسنی تولید انبوه شود که در اختیار همگان قرار بگیرد؟
هنوز واکسنی که به تولید انبوه برسد، برای این بیماری وجود ندارد و در حال حاضر این چالش را داریم.
با توجه به تغییراتی که نسبت به ۲۰۲۲ ویروس داشته پیش‌بینی شما این است که آیا پاندمی در سطح کرونا اتفاق می‌افتد؟
با توجه به الگوی انتقال، احتمال اینکه پاندمی شبیه پاندمی کووید۱۹ شکل بگیرد، ضعیف‌تر است، اما یک مقدار عوارضی که ایجاد می‌کند، خصوصاً مسئله مرگ در این ویروس شدیدتر است؛ یعنی ممکن است تعداد مبتلایان ما در سطح جهانی زیاد نشود، اما درصد زیادی از آن‌ها ممکن است فوت کنند. به همین خاطر تمرکز جدی روی پیشگیری و مرزبانی باید وجود داشته‌باشد.
یعنی کشندگی آن از کرونا بالاتر است؟
بله کمی بالاتر است.
آقای دکتر در شرایط کنونی از یک سو با خطر پشه‌های آئدس و بیماری تب دنگی مواجهیم و از سوی دیگر هشدار سازمان جهانی بهداشت در رابطه با آبله میمون را شاهد هستیم. با توجه به ویژگی‌های ویروس‌های این دو بیماری، از نگاه شما کدام یک از این دو بیماری برای ما چالش‌برانگیزتر خواهد شد؟
خوشبختانه الگوی مراقبتی این دو بیماری بیشتر پیشگیرانه است و تقریباً اگر ما الگو‌های پیشگیری را رعایت کنیم، می‌توانیم بیماری‌ها را کنترل کنیم. به طور نمونه در بیماری تب دنگی و پشه آئدس رعایت بهداشت فردی می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. به این دلیل که ناقل حتماً باید پشه باشد و از فرد به فرد منتقل نمی‌شود، اما در رابطه با آبله میمون از فرد به فرد هم منتقل می‌شود و حتی با یک تماس از طریق حوله و لباس آلوده هم بیماری منتقل می‌شود. پس مراقبت بهداشت فردی در هر دو حال هم برای آئدس و هم برای آبله میمون واجب است و حتماً باید این اتفاق بیفتد؛ بنابراین یک مقداری همزمانی این دو، مجموعه اقدامات پیشگیرانه را تشدید می‌کند.
با توجه به اینکه اربعین را در پیش داریم و رفت و آمد زوار از کشور‌های مختلف به کشورمان بیشتر شده، پیشنهاد عملی شما برای پیشگیری از این بیماری‌ها چیست؟
ما افرادی را داریم که برای تجارت یا سیاحت به آفریقا می‌روند که تمام این دوستان در ورودی به کشور در مرز‌های هوایی یا دریایی باید تحت بررسی قرار بگیرند. همچنین آموزش ببینند و هشدار‌های لازم را دریافت کنند که اگر بر فرض در دوره کومون بیماری هستند، چه نکاتی را باید رعایت کنند و چگونه مراقبت کنند تا اطرافیان مبتلا نشوند. این در بخش مرزبانی زیستی است. در مورد اربعین هم هموطنانی که در موکب‌ها، هیئت‌ها و ساختمان‌هایی اقامت می‌کنند باید این نکات را مد نظر قرار دهند و اگر عزیز زائری از کشور‌های آفریقایی حضور دارد، اگر علائمی داشت حتماً باید تحت آزمایش قرار بگیرد و مراقبت‌های لازم را داشته‌باشد. مهمترین علائم، تب، سردرد، درد‌های عضلانی و تاول‌هایی است که در نقاط مختلف بدن و به‌طور خاص روی دست و پا می‌زند و آبدار هم هست.
آیا این بیماری درمان خانگی هم دارد؟
درمان خانگی ندارد و اگر افراد علامتی دیدند، حتماً باید به پزشک مراجعه کنند. ضمناً هموطنان باید توجه داشته باشند علائم این بیماری را با آبله مرغان اشتباه نگیرد. این بیماری با آبله مرغان متفاوت است. ما بیماری آبله مرغان را سالانه داریم و بچه‌ها زیاد به این بیماری مبتلا می‌شوند و گاهی هم بزرگسالان دچار آن می‌شوند. شیوه‌های انتقال این بیماری‌ها متفاوت است. وخامت و عوارض و شدت این‌ها با هم متفاوت است و نباید این مسئله باعث نگرانی خانواده‌ها از آبله مرغان شود.
مهمترین راهکار نهادینه سازی الزامات و ضوابط پدافند غیرعامل در دستگاه‌های اجرایی را چه می دانید؟!