اعمال تحریم‌های یک جانبه و غیرقانونی، همواره یکی از ابزارهای نظام سلطه برای وارد آوردن فشار به نظام جمهوری اسلامی ایران بوده است.
هرچند اندکی پس از پیروزی انقلاب اسلامی و پس از تسخیر لانه جاسوسی، آمریکا قانون تحریم نظام جمهوری اسلامی ایران را به اجرا گذاشت و در طول سی سال گذشته نیز همواره بر حجم این تحریم ها افزوده شد. در مقابل اتخاذ چنین رویکردی، مقام معظم رهبری بحث اقتصاد مقاومتی را مطرح و از آن به عنوان روشی مهم در تغییر مسیر حرکت اقتصادی کشور یاد کردند. روشی که در برابر هجمه های غرب همانند سدی محکم کارآمد باشد.
اقتصاد مقاومتی مفهومی عملی برای جهش کشور در بعد اقتصاد و قدرت نظامی و فرهنگی و علمی و تکنولوژیک است. در اقتصاد مقاومتی برای برداشتن گام‌های بلند برای پیشرفت کشور در حین مقاومت، توجه به کیفیت و قیمت و تنوع تولیدات داخل، اصلاح مدیریت های اجرایی و عملیاتی با نگرش رسیدن به خودکفایی و اتخاذ تدابیری لازم برای خود اتکایی در برخی زمینه‌ها لازم است.
این پژوهش بر آن است تا ضمن تعریف و بیان مفهومی اقتصاد مقاومتی و همچنین سابقه اقتصاد مقاومتی در ایران به ارائه راهکارهای مناسب برای ترویج فرهنگ اقتصاد مقاومتی و راهحل مقابله با تحریمها و همچنین تقویت توان و ظرفیت تولید داخلی بپردازد.
در این یادداشت به بررسی مفهوم اقتصاد مقاومتی و سیاستهای مناسب حمایت از تولید داخلی در ایران پرداخته شده است. برای تحقق اقتصاد مقاومتی توجه به موارد زیر ضروری به نظر می‌رسد:
1 – منابع کشور اعم از مادی و انسانی و موقعیت ژئوپلتیکی آن به گونه ای است که با اتخاذ تصمیمات اصولی و دقیق می‌توان تهدیدات مذکور را به فرصت تبدیل کرد. بنابراین از نظر واقعی و شرایط موجود جهانی امکان عبور از تحریمها وجود دارد.
2 – اقتصاد مردمی:
فراموش نکرده‌ایم که در فرآیند جنگ تحمیلی آنجه باعث اشتباه محاسباتی صدام شد، عدم توجه به امکان حضور مقاومت مردمی در قالب بسیج و سپاه بود. با فراخوان امام و حضور گسترده مردم در جبهه های نبرد، ارتش سر تا پا مسلح رژیم بعثی زمین گیر و نهایتا مجبور به عقب نشینی به مرزهای بین‌المللی شد.
باید از این نکته کلیدی درس گرفت. اجرای صحیح اصل 44 قانون اساسی و مردمی کردن اقتصاد و توانمندسازی بخش خصوصی می تواند شاه کلید عبور از تحریمها باشد، مزایای حضور مردم در اقتصاد بارها و بارها توسط دلسوزان و نخبگان بیان شده است. ما باید تاثیرات تفکرات چپ بر اقتصاد کشور را از آن دور سازیم. این تفکر برای نظام بسیار پرهزینه بوده و هست.
در شرایط تحریمی اعتماد به کارآفرینان واقعی و با سابقه کشور و اتخاذ تمهیداتی که بستر لازم را فراهم سازد، بسیار حائز اهمیت است. خواسته مقام معظم رهبری در جلسه افطاری با مسئولان کشور باید تبدیل به یک برنامه عملیاتی شود. دولت باید به جای نفت از این دریای انرژی استفاده و خود به سیاست گذاری و هدایت و نظارت بنشیند.
3 – بهبود فضای کسب و کار :
در توسعه اقتصادی ایجاد بستری که منجر به بهبود مستمر شرایط شود از هر امری ضروری‌تر است. یکی از علل بی توجهی به توسعه اقتصادی و بهبود فضای کسب و کار، آلودگی اقتصاد کشور طی صد سال به نفت است. در حوزه ای که می توان با سرمایه گذاری اندکی سود چند درصدی حاصل کرد نوعی بی نیازی به تولید و کار آفرینی احساس می شود. استفاده از سرمایه بین نسلی در اداره کشور حاصلی جز توسعه تورم و رکود به همراه نخواهد داشت. فضای کسب و کار در همدلی بین عناصر سیاست گذار و کارآفرینان مردمی توسعه می یابد.
پیشنهادها و ارائه راهکارهای تحقق اقتصاد مقاومتی
برای نیل به تحقق اقتصاد مقاومتی و حمایت از تولیدات داخلی موارد زیر پیشنهاد می‌شود:
1 – ضرورت تشکیل نهادهای مبارزه با اشرافی‌گری:
در هر مرحله ای از تحول اقتصادی، فرصت هایی فراهم می‌گردد و دریچه هایی باز می شود که از آن طریق عده ای سودجو و زرنگ و منتظر فرصت، می‌توانند به جمع آوری ثروت و ایجاد بستر اشرافی‌گری و روحیه طاغوتی اهتمام ورزند که چنین وسوسه‌ها و اقداماتی، در صورت عدم کنترل، می‌تواند باعث انحراف سیاسی در مشی انقلاب اسلامی گردد. از یک طرف باید مطمئن بود که مسئولان در دوران مقاومت اقتصادی به هیچ وجه ویژه خواری را دنبال نمی کنند و فرصت را به ویژه خواران نمی دهند و از طرف دیگر باید نهادهایی به این امر خطیر بپردازند و مانع از روحیه و اقدام در جهت اشرافی گری شوند تا مردم احساس کنند مسئولان همراه و همگام با آنها هستند و همه مطمئن باشند نظارت های کارساز و کارآمد مانع از تمرکز ثروت در دست عده‌ای می‌گردد.
2 – ساده زیستی و نتراشیدن هزینه و کم خرج بودن مدیران :
تجربه بیش از 33 ساله انقلاب نشان میدهد که هرگاه و در هر برنامه ای معیارهای گفتمان امام و انقلاب مورد توجه و اقدام و عمل مدیران قرار گرفته است، موفقیت قطعی و سرشار از برکت الهی نصیب ملت شریف ایران شده است. ساده زیستی علاوه بر اینکه بر روحیه همکاری و مقاومت در برابر مشکلات و ناملایمات مردم می‌افزاید، باعث می‌شود تا روحیه صرفه جویی و قناعت نهادینه شود و در نتیجه سبب می شود که بهره وری بالا رود.
مدیریت هزینه در کشور و اجزاء آن، جزء لاینفک اقتصاد مقاومتی است. در اقتصاد مقاومتی، همه مسئولان از هزینه های بی مورد و غیرضروری و بدون اولویت پرهیز کنند و در عوض برنامه ریزی و اولویت دار کردن برنامه ها و تامین بودجه، جایگزین هر نوع چانه زنی موردی شود.
3 – مشارکت مردمی:
تحقق اقتصاد مقاومتی صرفا با مشارکت مردمی امکانپذیر است و لاغیر. برای بالا بردن مشارکت مردمی باید از هر نوع فعالیت اقتصادی مردمی استقبال کرد. فضایی باید بر کشور و جامعه حاکم گردد که همه مردم خودشان را مولد در اقتصاد و شریک در پیشرفت و مقاومت کشور حس کنند و بر آن ببالند. باید فضایی بوجود آید که مردم عادی، هر فعالیت تولیدی که خود را در آن توانمند می بینند، انجام دهند.
4 – نهادینه کردم حمایت از تولید ملی و استفاده از همه ظرفیت های کشور :
در دوران اقتصاد مقاومتی، حمایت از تولید ملی داخلی یک ضرورت جدی است. از یک طرف باید فعالیتهای تولیدی و بازرگانی و حتی نظام پولی و مالی کشور با نیازهای ناشی از اجرای اقتصاد مقاومتی و پیامدهای آن هماهنگ و همخوان گردد و از طرفی باید اقتصاد کشور را متکی به توانمندی‌ها و ظرفیت‌های داخلی نمود. نیروی کار، منابع سرمایه‌ای، ابتکارات و خلاقیت ها، نگاه ها و نگرش ها و نظایر آن باید با الزامات اقتصاد مقاومتی هماهنگ شوند.
5 – عقلانیت اقتصادی:
در اجرای سیاست اقتصاد مقاومتی عقلانیت اقتصادی حکم می کند که مشکلات و نارسایی ها به طور دقیق شناسایی و ردیابی گردد و دلایل آنها بررسی و ارزیابی و پیش بینی شود. باید مشکلاتی نظیر تورم، نقدینگی، ریخت و پاش های دولتی و غیر دولتی را مورد به مورد بررسی کرد و اگر ریشه داخلی دارند به گردن مسائلی نظیر تحریم نینداخت. تشخیص صحیح مشکل، حل آن را ساده یا امکان پذیر می کند. اگر مشکل خوب و درست تشخیص داده شود و علت مرض معلوم گردد، مطمئنا پیچیدن نسخه برای حل آن آسان و عملی می شود. بنابراین ضرورت وجود نهادهای پژوهشی و تحقیق و توسعه و کارشناسی مستقل در امر اقتصاد مقاومتی اجتناب ناپذیر است.
6 – نگاه مولد به درون، خوداتکایی، خودکفایی:
یکی از ویژگیهای اقتصاد مقاومتی، تبدیل کشور از حالت واردکننده حداکثری به حالت وارد کننده ی حداقلی و تبدیل آن به یک کشور صادرکننده ی محصولات غیرنفتی و غیروابسته و غیرمتکی به نفت است.
برای این منظور، جایگزینی تولید غیرنفتی، اجباری است. کشور ایران صاحب معادن غنی و متنوع، سرزمین‌های وسیع و مستعد، استعدادهای نیروی انسانی بی‌نظیر در دنیا، ظرفیت‌های بالقوه و آماده برای بالفعل شدن، مکتبی انسان ساز و مولد و مشوق و پویا وفعال، مواهب بومی و ملی خدادادی فراوان و کشوری تمدن ساز و موثر در تمدن‌های بشری است.
شناخت این ظرفیت‌های بومی و برنامه‌ریزی و عملیات برای به کارگیری این ظرفیت‌ها در اقتصاد مقاومتی بسیار اهمیت دارد. در اقتصاد مقاومتی رویکرد کشور و جامعه به سمت ایجاد نهضت استعدادیابی و ظرفیت یابی درونی و استفاده از فرصت‌های موجود ملی است. در این نهضت جایی برای تنبلی و رکود نیست.
در وهله نخست نگاه‌ها همه به سمت بهره‌وری و به کارگیری ظرفیت‌های درونی است. نگاه و نگرش به اعتلای کشور و مقاوم سازی اقتصاد در برابر هجوم‌های دشمنان و یا شرایط اضطراری با رویکرد فعال‌سازی استعدادهای ملی است. نگاه توام با تلاش وهمت مضاعف و جهادگونه با تکیه برکار و سرمایه ایرانی و حمایت از تولید ملی و کاهش آلودگی‌های اقتصادی است.
نهضت تولید علم و دانش و به تبع آن تولید فناوری و به کارگیری فناوری‌ها و تجاری‌سازی دانش و استفاده حداکثری از شرکت‌های دانش بنیان و کارگاه های خصوصی کوچک و متوسط و هم افزایی علم و ثروت و حرکت به سمت خوداتکایی و تحقق خودکفایی کشور است، که در اقتصاد مقاومتی برجسته تر می شود تا تولید ملی بهینه شود و کشور به خود متکی و از تک محصولی بودن خارج شود. در اقتصاد مقاومتی برای برداشتن گام های بند در راستای پیشرفت کشور در حین مقاومت، توجه به کیفیت و قیمت و تنوع تولید داخل، اصلاح مدیریت های اجرایی و عملیاتی با نگرش رسیدن به خوداتکایی و اتخاذ تدابیر لازم برا ی خوداتکایی در برخی زمینه‌ها لازم است.
در این اقتصاد هیچ مسئول و مدیری منتظر ابلاغ و فرمان از بالا برای رسیدن به خودکفایی و خود اتکایی نیست.
مقاله فوق در همایش اقتصاد مقاومتی سازمان بسیج کارگری کشور از بین 150 مقاله ارائه شده، جزو مقالات برتر شناخته شد و به همین مناسبت لوح اعلام رتبه برتر توسط سازمان بسیج کارگری کشور به امضاء سردار رمضانعلی طالبی به محمدعلی عسگری اعطاء شد.