ویژه‌نامه تحلیلی تبیینی عماد
۰۱ دی ۱۴۰۳ - ۱۷:۴۲
در فضایی که تهدیدات سایبری در حال تکامل روزافزون هستند، تلاش برای تأمین امنیت از طریق یادگیری مداوم، سازگاری و همکاری برای تأمین یک آینده دیجیتالی امن و کارآمد، امری ضروری است.
به گزارش پایداری ملی به نقل از مهر؛ جامعه بشری به دورانی وارد شده است که تغییرات فناورانه سرعتی سرسام‌آور یافته‌اند و انقلاب صنعتی چهارم سطح بی‌سابقه‌ای از اتصال و تحول دیجیتال را به ارمغان آورده است. با این حال، این دوره، همراه با تمام فواید خود، باعث ایجاد چالش‌های امنیت سایبری جدید و پیچیده‌ای در زیرساخت‌های حیاتی سراسر جهان شده است.
امروزه حوزه دیجیتال به میدان جنگی تبدیل شده است که در آن تهدید‌های سایبری به طور مداوم در حال تکامل هستند و از همین روی، ضروری است که سازمان‌ها و افراد به طور همزمان و پیشگامانه اقداماتی را برای حفاظت از دارایی‌های دیجیتالی و زیرساخت‌های خود انجام دهند.
بی‌شک مقدمه ورود مؤثر به هر حوزه‌ای، مستلزم شناختی دقیق از مبانی و چارچوب کلی موضوع مدنظر است. از همین روی، در این نوشتار به شناسایی شاخص‌های اصلی، چشم انداز تهدیدات و الگوی تأمین امنیت سایبری در عصر فناوری خواهیم پرداخت.
انقلاب صنعت چهارم: تحول دیجیتالی
انقلاب صنعت چهارم با همگرایی فناوری‌های فیزیکی، دیجیتالی و زیستی شناخته می‌شود و این مفهوم در هم‌تنیده، جزئی لاینفک از تحولات جاری محسوب می‌شود. با پیشرفت در حوزه‌هایی مانند اینترنت اشیا (IoT)، هوش مصنوعی (AI)، ارتباطات و اتوماسیون، صنایع به طور اساسی تغییر یافته‌اند. شهر‌های هوشمند، دستگاه‌های متصل و فرآیند‌های اتوماتیک تنها چند نمونه از توان بالقوه و تحول‌آفرین ایجاد شده در این دوره هستند. با این حال، این سطح از اتصال چالش‌های امنیتی بیشماری را به همراه دارد.
چشم‌انداز تهدیدات سایبری در حال تکامل
انقلاب دیجیتال، نوع جدیدی از تهدیدات امنیتی با ماهیت سایبری را به وجود آورده است که به طور مداوم پیچیده‌تر و گسترده‌تر می‌شوند. هکر‌ها و مجرمان سایبری از آسیب‌پذیری‌های موجود در سیستم‌های متصل به یکدیگر، بهره‌برداری می‌کنند و افراد، کسب و کار‌ها و حتی زیرساخت‌های حیاتی را هدف قرار می‌دهند. حملات به داده‌های رمزگذاری شده، نفوذ به سیستم‌ها و سرقت هویت تبدیل به مشکلات رایجی شده‌اند که عواقب مالی و خسارات جبران ناپذیری برای کاربران، شرکت‌ها و دولت‌ها به همراه دارند.
شاخص‌های امنیت سایبری
در عصر دیجیتالی، توانایی تشخیص و پیشگیری از تهدید‌ها به صورت زمان‌بندی شده و به‌هنگام، عاملی بسیار مهم به شمار می‌رود. در چنین شرایطی، ابزار‌های پیشرفته تشخیص مخاطرات سایبری مجهز به هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی، در کنار روش‌های سنتی رصد امنیتی فضای مجازی، نقش مهمی در شناسایی فعالیت‌های غیرمعمول و حملات بالقوه سایبری دارند.
آمادگی برای پاسخ به موقع و دقیق به حوادث
سازمان‌ها باید برنامه‌های واکنش صحیح و مؤثر به حوادث سایبری را با دقت و کارآمدی حداکثری تدوین کنند. این فرایند شامل طراحی دقیق زنجیره فرماندهی نیروها، پروتکل‌های ارتباطی و روش‌های مفید برای مهار و کاهش تأثیر حوادث سایبری می‌شود. به عبارت دیگر، برنامه‌ریزی برای پاسخ صحیح به حملات احتمالی، یکی از اساسی‌ترین شاخص‌های تأمین امنیت سایبری برای شرکت‌ها و کشور‌ها محسوب می‌شود.
حکمرانی امنیتی و سیاست‌گذاری
حکمرانی مؤثر در عرصه تأمین امنیت سایبری، شامل تدوین و تنظیم سیاست‌ها و پروتکل‌های امنیتی روشن، شفاف و قابل اعتماد است. بازرسی‌ها و ارزیابی‌های منظم از شرایط سیستم‌ها و زیرساخت، در این مسیر به تدوین صحیح و واقع‌بینانه این خط‌مشی‌ها کمک می‌کنند.
آموزش صحیح و آگاه‌سازی کارکنان
با وجود همه تدابیر اندیشیده شده و سیاست‌های دقیق تدوین شده برای مدیریت تهدیدات سایبری، خطا‌های انسانی همچنان یک خطر مهم در امنیت سایبری هستند. در بسیاری از موارد پرسنل و کارکنان یک سازمان، می‌توانند به آسیب پذیرترین نقطه برای ورود به سیستم‌ها و اجرای عملیات سایبری بدل شوند. برنامه‌های آموزش و آگاه‌سازی منظم به کارکنان کمک می‌کند تا تهدیدات بالقوه مانند حملات فیشینگ را شناسایی کنند و نقش خود را در حفاظت از محیط دیجیتال درک کنند.
حفاظت از داده و حریم خصوصی
با افزایش حجم داده‌هایی که از سوی کاربران تولید و به اشتراک گذاشته می‌شوند، حفاظت از اطلاعات حساس و اطمینان از پایبندی پلتفرم‌ها به مقررات حفظ حریم خصوصی، اهمیتی دو چندان می‌یابد. به عقیده کارشناسان، رمزگذاری و کنترل دسترسی افراد، برخی از شیوه‌های متداول و صحیح مدیریت داده حیاتی در رسانه‌های اجتماعی هستند. هر چه تدابیر حفاظت از حریم شخصی و داده‌های حساس در یک بستر یا پلتفرم، سخت‌گیرانه‌تر باشد، نفوذ به آن از سوی هکر‌ها نیز دشوار می‌گردد.
مدیریت ریسک زنجیره تأمین
در عصر حاضر، سازمان‌ها و شرکت‌ها معمولاً از طریق زنجیره‌های تأمین به یکدیگر پیوند خورده و متصل می‌شوند. زنجیره تأمین ایمن و قابل اتکا، یکی از اساسی‌ترین مولفه‌ها در دستیابی کشور‌ها و صنایع به ثبات و رشد پایدار است.
از همین روی، ارزیابی وضعیت امنیتی عرضه‌کنندگان و فعالان یک صنعت، جهت جلوگیری از بروز شکاف‌های امنیتی احتمالی که در مقطع زمانی کنونی و به واسطه توسعه فناوری، اغلب ماهیتی سایبری دارند، بسیار ضروری است.
امنیت فضا و رایانش ابری
توسعه فضا و محاسبات ابری بخشی جدایی ناپذیر از تحولات فناورانه انقلاب صنعتی چهارم محسوب می‌شود. فضای ابری امکان ذخیره‌سازی حجم عظیم داده‌ها در بستری غیر فیزیکی را میسر ساخته و هزینه پردازش آن‌ها را به شکل قابل توجهی کاهش داده است. با افزایش تعداد شرکت‌ها و افراد بهره‌مند از خدمات ابری، تضمین امنیت داده‌ها که در ابر ذخیره و پردازش می‌شوند، به شاخص مهمی در راهبرد امنیت سایبری کارآمد بدل شده است.
پایبندی به قوانین و مقررات ایمنی
با رشد فناوری و ظهور مظاهر جدید آن مانند رایانش کوانتومی و اینترنت اشیا، همان‌طور که تهدید‌های سایبری تکامل می‌یابند و پیشرفت می‌کنند، دولت‌ها مقررات دقیق‌تری را برای تضمین امنیت سایبری، تدوین و اجرا می‌کنند. سازمان‌ها باید با این مقررات همگام باشند و پایبندی به آن‌ها را مورد توجه قرار دهند تا از پیامد‌های حقوقی و خسارات جبران ناپذیر در اثر نقض امنیت سایبری جلوگیری شود. بی‌شک عدم اهتمام به قوانین و اجرایی نشدن دستورالعمل‌های این حوزه، تدابیر اتخاذ شده از سوی دولت‌ها برای تأمین حداکثری امنیت را بی اثر می‌سازد.
لزوم تأمین امنیت سایبری؛ حقیقتی انکار ناپذیر در انقلاب صنعتی چهارم
اگرچه انقلاب صنعتی چهارم پیشرفت و نوآوری‌های غیرقابل انکاری را برای جهان به ارمغان آورده، اما همچنین سطح گسترده‌ای از تهدید را برای هکر‌ها و بازیگران مخرب سایبری ایجاد کرده است. سازمان‌ها و افراد باید با ایجاد استراتژی‌های جامع امنیتی که شامل تشخیص تهدید، پاسخ به حوادث، حکمرانی مؤثر و آگاه‌سازی و مهرت‌افزایی کاربران می‌شود، با تطور جدید امنیتی این دوران سازگار شوند.
به عقیده طیف گسترده‌ای از کارشناسان، شاخص‌های ذکر شده برخی از مصادیق نیاز‌های موجود برای تأمین امنیت سایبری و تطبیق دولت‌ها، شرکت‌ها و کاربران با چالش‌های نوظهور عصر دیجیتال هستند.
در فضایی که سیر تحولات فناورانه سرعتی سرسام‌آور یافته و در مقابل تهدید‌های سایبری در حال تکامل هستند، تلاش برای تأمین امنیت از طریق یادگیری مداوم، سازگاری و همکاری برای تأمین یک آینده دیجیتالی امن و کارآمد، امری ضروری است.
مهمترین راهکار نهادینه سازی الزامات و ضوابط پدافند غیرعامل در دستگاه‌های اجرایی را چه می دانید؟!