ویژه‌نامه تحلیلی تبیینی عماد
۰۱ دی ۱۴۰۳ - ۱۷:۴۲
شیشه‌فروش مطرح کرد:
از ۵۳ مخاطره شناسایی شده در کشور، ۴۲ مخاطره بزرگ طبیعی و انسان‌ساز در ۱۰۰ سال گذشته و استان اصفهان اتفاق افتاده و به همین دلیل، طرح خطرپذیری استان با همکاری دانشگاه‌های اصفهان تدوین شده است.
به گزارش پایداری ملی به نقل از ایمنا، مدیریت بحران مفهومی است که این روزها سازمان‌ها بیش از گذشته به آن می‌پردازند و دولت‌ها نیز برای کاهش شدت و اثر مخاطرات خود، از مباحث مربوط به آن بهره می‌گیرند. وقوع بحران، واقعیتی اجتناب‌ناپذیر در زندگی اجتماعی است، این رخدادها در ذات خود بستر شکل گیری تهدیدها و فرصت‌هایی هستند که بر حسب نوع، شدت و گستره محیطی، می‌توانند نظام سیاسی و مدیران حاکم را در شرایط دشوار و پر مخاطره‌ای قرار دهند. در شرایط بحرانی، فعالیت‌های خبری و اطلاع‌رسانی هم از حساسیت برخوردار است و کلاً همه چیز تعیین‌کننده می‌شود.
آنچه که در این شرایط از حساسیت و اهمیت ممتاز برخوردار می‌شود، مدیریت استراتژیک است. مدیریتی که بتوان با تمسک به آن، با بحران‌های موجود و تبعات ناشی از آن مقابله کرد.
منصور شیشه‌فروش؛ مدیرکل ستاد مدیریت بحران استانداری اصفهان در روزهای پایانی سال از خبرگزاری ایمنا بازدید کرد و به پرسش‌ها درباره مخاطرات استان اعم از آلودگی هوا، گردوخاک، آتش‌سوزی مراتع، فرونشست زمین، استفاده از ماینرها و …پاسخ داد که بخش اول آن را در ادامه می‌خوانید:
حوزه فعالیت مدیریت بحران چیست و از مهمترین مسائلی که اصفهان درگیر آنهاست، چیست؟
مدیریت بحران را می‌توان چنین تعریف کرد که اگر در اثر یک پدیده، بی‌نظمی در سیستمی آن را از پایداری خارج کند تا جایی که نیاز به اقدامات فوری، آنی و خارج از ظرفیت برای رفع آن وجود داشته باشد، این شرایط بحرانی نامیده می‌شود. فن، هنر و دانشی که یک مدیر می‌تواند در ایجاد یک هماهنگی و استفاده از ظرفیت‌ها برای برگرداندن شرایط پایدار به آن بی نظمی داشته باشد وظیفه مدیریت بحران است.
قانون مدیریت بحران در کشور وجود دارد که مصوبه مجلس شورای اسلامی است؛ رئیس جمهور به عنوان رئیس شورای عالی مدیریت بحران کشور است، سازمان مدیریت بحران هم موظف به اقدام در هنگام وقوع حوادث طبیعی یا مخاطرات انسان‌ساز بزرگ شده که حوزه پدافندهای عامل و غیرعامل را شامل می‌شود، البته مسائل حوزه امنیتی نیز با شورای امنیت است.
در کشور ما ۵۳ مخاطره شناسایی شده است که از این تعداد، ۴۲ مخاطره بزرگ، به شکل طبیعی و انسان‌ساز در ۱۰۰ سال گذشته و در استان اصفهان اتفاق افتاده است. طرح خطرپذیری استان که با همکاری دانشگاه‌های صنعتی اصفهان در پنج سال گذشته تهیه شده، به عنوان سندی ضریب آسیب‌پذیری هر منطقه، اینکه چه مخاطراتی در هر شهرستان احتمال وقوع دارد و همچنین برای پیشگیری چه اقداماتی باید انجام شود را مشخص کرده است.
مهمترین مخاطراتی که در استان اصفهان سابقه وقوع داشته شامل خشکسالی و کم‌آبی، آلودگی هوا، بیابان‌زایی، فرونشست زمین، رانش در مناطق غرب، زلزله (که البته زلزله‌های بزرگ را تجربه نکرده‌ایم و بیشتر به شکل کف لرزه در مناطق مختلف استان بوده است) فرسایش خاک، آلودگی خاک، موج‌های گرمایی در تابستان و سرمایی در زمستان، سیل، تگرگ، برف زمستان و کولاک در مناطق غرب، یخبندان در مناطق غرب، آتش‌سوزی در مراتع، جنگل‌ها و آتش‌سوزی در صنایع و محیط‌های پرمخاطره، خشکسالی، گرد و خاک، گردباد، صاعقه، انفجار، طوفان شن و ماسه روان، آفات و بیماری‌های گیاهی، مانند سن گندم، ملخ کوهان‌دار و هجوم ملخ در تابستان همچنین آفت و مگس‌های مدیترانه‌ای، آتشک درختان، آفات نباتی و بیماری‌های دام و طیور و آبزیان مانند آنفولانزای فوق حاد پرندگان و بیماری‌های دام و طیور، تخریب زیستگاه‌های آبی و خشکی، انتشار مواد شیمیایی، آتش‌سوزی در ساختمان‌های صنعتی، حوادث جاده‌ای، ریلی و هوایی، حوادث آبی، آلودگی صوتی، بیماری‌های اپیدمی مانند کرونا و سالک در مناطق مختلف که اینها جزو مخاطرات شناسایی شده استان بوده که روی هر یک از آنها کار شده است.
برای پیشگیری و مدیریت این حوادث چه برنامه‌هایی اجرا می‌شود؟
برای هریک از این مخاطرات، طرح خطرپذیری را از قبل تهیه کردیم؛ چون بر اساس قانون مدیریت بحران، همه استان‌ها باید طرح کاهش خطر و پاسخ به بحران را تهیه کنند. اکنون کنسرسیوم مراکز علمی پژوهشی استان، متشکل از هشت دانشگاه تشکیل شده است تا ظرف یک سال، مطالعات جامعی را درباره کاهش خطر و پاسخ به بحران به ویژه کاهش خسارت انجام دهد، این کنسرسیوم با همکاری اساتید دانشگاه از این هفته آغاز به کار کرد و مقرر شد ظرف یک سال مطالعه‌ای با استفاده از طرح خطرپذیری قبلی انجام و مشخص شود پهنه استان چه مخاطراتی را از بین این ۴۲ خطر دارد، ضریب هریک چقدر است و چه اقداماتی قبل از بحران، چه اقداماتی هنگام و بعد از آن باید انجام شود.
بر اساس طرح خطرپذیری که تاکنون داشتیم برای تمام این خطرات دستورالعمل تهیه و وظایف همه دستگاه‌ها مشخص شده و با استناد به مطالعات طرح خطرپذیری، این وظایف را مستند به قانون مدیریت بحران به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ کرده‌ایم. در این قانون مواردی اشاره شده است از جمله اینکه همه دستگاه‌ها مکلف هستند به شکل ویژه در حوزه مأموریت خود، طرح مدیریت بحران و کاهش خطرپذیری را تهیه کنند یعنی دانشگاه علوم پزشکی که مسئولیت کنترل بیماری‌های اپیدمی مثل سالک و کرونا و … را به عهده دارد موظف است برنامه کاهش خطر و پاسخ به بحران این موارد را تهیه کرده و آن را به دستگاه‌ها ابلاغ کند و پروتکل‌های بهداشتی برای پیشگیری از کرونا نیز در همین چهارچوب تهیه شد.
محیط‌زیست متولی تهیه طرح در زمینه آلودگی هوا، خاک و آب و جهاد کشاورزی و آب منطقه‌ای نیز مسئول تهیه و ابلاغ طرح در زمینه خشکسالی است. بر اساس این قانون، شرکت آب منطقه‌ای موظف است طرح مدیریت بحران و کاهش خطر سیل، راه و شهرسازی و راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای طرح کاهش تصادفات جاده‌ای، و راه و شهرسازی همچنین طرح کاهش فرونشست زمین، فرودگاه طرح کاهش تصادفات هوایی، راه‌آهن طرح کاهش سوانح ریلی و … را تهیه کنند، در قانون آمده همه دستگاه‌ها باید اموال منقول و غیرمنقول خود را در برابر حوادث بیمه کنند و در همین چهارچوب شهرداری اصفهان همه خانه‌های مسکونی را در برابر سیل، زلزله و حریق بیمه کرده است.
دهیاری‌ها، دفتر امور روستایی و بنیاد مسکن نیز سازه‌های روستایی را در برابر حوادث بیمه کرده‌اند و شرکت گاز و برق موظف شدند یک میلیون و ۹۰۰ هزار مشترک گاز و یک میلیون و ۸۰۰ هزار مشترک برق را در برابر حوادث مرتبط با این حوزه بیمه کنند. همچنین در قانون آمده که همه طرح‌ها باید پیوست خطر داشته باشد تا پیش از اجرای هر طرحی، دستگاه‌های اجرایی استعلام لازم را از مدیریت بحران دریافت کنند، پیوست‌های خطر مثلاً در حوزه زیست محیطی مورد توجه قرار گیرد و طرحی که قرار است اجرا شود به عنوان مثال در منطقه‌ای که محل عبور سیلاب، فرونشست زمین، زلزله، وزش طوفان، گسل و مخاطرات دیگر است، ساخته نشود.
در مجموع همه دستگاه‌های اجرایی موظف هستند که هم ملاحظات مدیریت بحران را رعایت کنند و هم اینکه پیوست خطر را به ضمیمه طرح‌هایشان اضافه کنند همچنین در قانون آمده است که در زمان وقوع حادثه، ستاد مدیریت بحران این اختیار را دارد که در صورت نیاز امکانات همه دستگاه‌ها را در اختیار بگیرد و بر اساس همین قانون، همه دستگاه‌ها موظف هستند نیروهایشان را در حوزه حوادث غیرمترقبه آموزش دهند به عنوان نمونه، جمعیت هلال‌احمر موظف به آموزش جامعه در برابر حوادث است همین‌طور وظیفه دارد، هدایای مردمی را در هنگام حادثه جمع‌آوری، آماده‌سازی و به حادثه‌دیدگان اهدا کند، همچنین موظف به انجام مسئولیت امداد و نجات آسیب‌دیدگان است، این وظایف ابلاغ شده است و دستگاه‌ها باید با برگزاری مانور در طول سال، آموزش و … در طول سال، نیروهای خود را برای انجام وظایفی که به آنها ابلاغ شده، چابک‌سازی کنند، بنابراین هیچ وظیفه‌ای در مدیریت بحران معطل نمانده و در قانون به دستگاه‌ها واگذار شده است و دستگاه‌ها مکلف به اجرای آن هستند.
نقش مدیریت بحران نیز سازماندهی، هماهنگی، نظارت، کنترل و ایجاد هماهنگی است چون عنصر هماهنگی مدیریت بحران نقش اول را دارد یعنی قبل، هنگام و بعد از حادثه وظیفه داریم وظایفی که دستگاه‌ها به عهده دارند را مانند یک نخ تسبیح، گردهم بیاوریم و از ظرفیت آنها استفاده کنیم و هنر همین است که تنها از امکانات در اختیار یک استان، شهر یا منطقه استفاده نمی‌شود بلکه باید از دستگاه‌های استان‌های دیگر برای منطقه حادثه دیده کمک بگیریم.
دستگاه‌ها تاکنون به وظایف تعیین شده عمل کرده‌اند؟
بعضی دستگاه‌ها نه، با توجه به اینکه اجرای این الزامات نیاز به اعتباراتی دارد که کشور باید پرداخت کند، درخواست ما از مدیران کشوری این است که متناسب با شرایط خطرپذیری استان اصفهان که جانشین برای تهران در مدیریت بحران و عنوان معین برای هشت استان همسایه است، اعتباراتی به این بخش پرداخت کنند. با توجه به اینکه استان اصفهان در ۱۰۰ سال گذشته حوادث مهم با خسارات جانی نداشته است، در منطقه مرکزی کشور و چهارراه ارتباطی قرار گرفته است و ظرفیت‌های ویژه‌ای در استان اصفهان وجود دارد، که آن را به عنوان استان معین برای هشت استان و جانشین برای تهران مشخص کرده‌اند.
همچنین منطقه دو تهران هم معین اصفهان در مدیریت بحران است، اصفهان نیز معین منطقه دو تهران در مدیریت بحران است که تفاهم‌نامه آن امضا شده است و در مجموع، هشت استان معین اصفهان هستند و ما هم معین آنها هستیم، به عبارت دیگر این تفاهم‌نامه برقرار شده است که اگر در مرزهای استان‌های اصفهان قم مرز، اصفهان و یزد یا چهارمحال حادثه‌ای رخ دهد، آن استان موظف به کمک‌رسانی است، منطقه دو شهرداری تهران نیز با شهرداری اصفهان مرتبط شده است که اطلاعات نقشه‌ها را مبادله کند که اگر اتفاقی رخ داد اصفهان چگونه معین تهران باشد، از سوی دیگر اصفهان در مدیریت بحران، جانشین تهران بزرگ در حوادث ملی است یعنی ما هماهنگ‌کننده استان‌های معین تهران هستیم و اگر اتفاقی بیفتد، موظف هستیم استان‌های دیگر را برای امدادرسانی هماهنگ کنیم. در راستای اجرای این وظیفه اقداماتی انجام داده‌ایم اما نیاز به امکانات و تجهیزاتی داریم که باید تهران برای اصفهان درنظر بگیرد تا بتوانیم این مأموریت را انجام دهیم.
دستگاه‌های اجرایی آیا انتظارات مدیریت بحران را برآورده کرده‌اند؟
دستگاه‌ها در حد بضاعتی که داشته‌اند به میدان آمده‌اند، چون جنس کارهای مدیریت بحران شوخی‌بردار نیست و با جان انسان‌ها سر و کار دارد بنابراین همه دستگاه‌ها مکلف هستند با همه بضاعت در کنترل حوادث و پیشگیری به میدان بیایند، دادگستری به عنوان مدعی‌العموم هم مرتب برای وظایف معطل مانده پیگیری می‌کند. تاکنون آنچه در اختیار دستگاه‌ها بوده را کم نگذاشته‌اند اما با محدودیت‌های اعتباری و بودجه‌هایی که برای خرید تجهیزات اختصاص پیدا نکرده است، روبه‌رو هستیم و از دستگاه‌های ملی درخواست داریم به استان اصفهان با توجه به مأموریت‌های بسیاری که به عهده دارد، به شکل ویژه توجه کنند.
برخی دستگاه‌ها همیشه کمبود بودجه را دلیل اجرا نشدن وظایف‌شان می‌دانند! نظر شما دراین باره چیست؟
یا نباید مسئولیت قبول کنیم یا اگر پذیرفتیم باید بدانیم که کارهای مدیریت بحران شبانه‌روزی است باید تلفن‌مان همواره در دسترس باشد، مرخصی در این کار معنایی ندارد، باید سامانه‌ای طراحی کنیم که همواره در دسترس و جوابگو باشیم چون مسئولیت قبول کرده‌ایم و باید همیشه پیگیر دریافت منابع اعتباری و اقدام در این حوزه باشیم، پس در حوزه مدیریت بحران هیچ بهانه‌ای پذیرفته نیست و دستگاه‌های اجرایی نیز باید مسئولیتی که دارند و در قانون به آن واگذار شده است را اجرا کنند.
تاکنون اخطار و توبیخی هم صادر شده است؟
بله اخطارهای متعددی هم داشته‌ایم، دادگستری اصفهان بسیار پیگیری اجرای این قانون است و همواره خواستار اعلام ترک فعل های احتمالی دستگاه‌های اجرایی است که در بسیاری اوقات این گزارش‌ها را داده‌ایم و مؤثر هم بوده است.
رمز ماندگاری ۲۰ ساله خودتان در مدیریت بحران را چه می‌دانید؟
همیشه از خدا خواسته‌ام تا وجودم برای مردم مفید است، فرصت دهد که خدمت کنم، دوم اینکه جنس فعالیت‌های مدیریت بحران هیچ چیز را برنمی‌تابد، هرجا حادثه‌ای پیش آمده است همه دولتمردان در مدیریت بحران برای رفع مشکلات تلاش کرده‌اند، جنس کارهای مدیریت بحران با کارهای دیگر فرق دارد که در آن هیچ موضوع حاشیه‌ای نمی‌تواند در اقدام به موقع برای حفظ جان مردم تأثیر بگذارد برای همین است که چیز نباید وظایف و ماموریت‌هایی که در دل مدیریت بحران است را خدشه‌دار کند به ویژه عنصر پیگیری در این زمینه اهمیت زیادی دارد.
ماهیت مدیریت بحران نیز هماهنگی و به موقع اقدام کردن است و برای این کار باید تجربه به دست آورد که در هر حادثه‌ای بتوان بهترین اقدام را انجام داد، در این صورت آیندگان موفق خواهند شد علم دانشگاهی در زمینه طرح‌های خطرپذیری را کنار تجربه بیاورند. در این سیستم نمی‌توان نشست و دستور داد، باید وارد میدان شد و همه چیز را از نزدیک پیگیری کرد برای همین از لحظه‌ای نباید کوتاهی کرد، احساس من این است که یا نباید مسئولیت را پذیرفت و یا اگر پذیرفتی باید هر جایی موبایل دستت باشد، بارها اتفاق افتاده که وقتی به خرید می‌رویم گوش به زنگ تلفن هستم، کسانی که دور و برم هستند با این موضوع بزرگ شده‌اند چون ۹ سال در هلال‌احمر بودم و فعالیت‌های امداد و نجات جنس کارم بوده است و همه عمر خدمت خود را در زمینه بحران گذرانده‌ام.
بعد از ۹ سال حوزه امداد و نجات در هلال‌احمر، پنج سال رئیس مطالعات امور ایمنی استانداری اصفهان بودم تا اینکه آن پست تبدیل به مسئول ستاد حوادث غیرمترقبه شد و پنج سال بعد آن پست نیز تبدیل به مدیرکل مدیریت بحران شد، با این موضوع جلو آمدم مثل این است که کسی از دهیاری به بخشداری و فرمانداری بیاید، همه فعالیتم در همین حوزه بوده است و تا لحظه‌ای که خداوند اراده کند که وجودم مؤثر باشد، در انجام وظایفم کوتاهی نمی‌کنم.
چند سال پیش سیاهه آلودگی هوای اصفهان تهیه و امسال مازوت به آلاینده‌های هوای اصفهان اضافه شد! در مورد کنترل آلودگی هوا چه اقداماتی انجام شده است؟
بر اساس گزارش محیط‌زیست استان از ابتدای سال ۱۴۰۰ تا ۲۱ اسفندماه دو روز هوای پاک، ۲۱۰ روز قابل قبول و ۱۴۵ روز هم ناسالم داشته‌ایم، ۱۰ هزار واحد صنعتی بزرگ و کوچک، ۷۶ شهرک صنعتی، ۶۵ معدن فعال، دو هزار واحد سنگبری، ۶۰۰ واحد تولید آجر، واحدهای صنفی و خودروهای بسیاری در این منطقه فعالیت و تردد می‌کنند. از سوی دیگر توپوگرافی شهر اصفهان در منطقه خشک و نیمه خشک قرار دارد که یک سوم بارش کشور در آن ثبت می‌شود، در رویارویی با کانون‌های گرد و خاک نیز تقریباً از ۱۰ میلیون و ۷۰۰ هزار هکتار وسعت استان، سه میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار آن را بیابان تشکیل می‌دهد و در این بیابان‌ها ۱۹ کانون فرسایش بادی، شناسایی شده که یک میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار آن کانون‌های بحران فرسایش بادی است و می‌تواند خیزش گرد و غبار داشته باشد. در کنار این شرایط، کم‌بارشی، عدم جریان رودخانه و خشکی تالاب گاوخونی باعث شده کانون‌های گرد و غبار محلی نیز ایجاد شود و به شکل طوفان که هفته گذشته نمونه آن را دیدیم خود را نشان داد.
اما درباره تدابیر کنترل آلودگی هوا، قانون هوای پاک تصویب شد که در آن هر بخش از جمله صنعت و معدن، شهرداری‌ها و … مسئولیتی دارند. محیط زیست مسئولیت اجرای مفاد قانون هوای پاک را به عهده دارد و دبیرخانه آن باید هماهنگی لازم را برای اجرای قانون انجام دهد، مفاد این قانون ابلاغ شده و هر اقدامی که انجام می‌دهیم بر همین اساس است.
در کنار این قانون، استان بر آن شد چند مطالعه دیگر انجام دهد از جمله اینکه دانشگاه اصفهان و صنعتی با همکاری یکدیگر سیاهه انتشار را تهیه کردند و سهم بندی انتشار آلودگی هوای گازی مشخص شد. شهرداری اصفهان برای انجام این مطالعات، یک میلیارد تومان کمک کرد و طرح با نظارت محیط زیست انجام شد.
مطالعه دیگری هم محیط‌زیست کشور انجام داد و برای کاهش آلاینده‌های هوا در هشت کلان‌شهر کشور، سناریوهایی را تهیه کرد، یک مطالعه نیز محیط‌زیست با همکاری دانشگاه شهید چمران درباره بازنگری در طرح کاهش آلودگی هوا انجام داد و این همه اقداماتی است که انجام شد. خروجی این طرح‌ها سال قبل مشخص و امسال تدوین شد، در ۱۰ جلسه کارشناسی، دانشگاه‌ها موضوعات را بررسی کردند سپس تدوین و تبدیل به یک سناریوی عملیاتی شد، از همه اینها خط سیر سال آینده استان برای پیشگیری از آلودگی هوا بر اساس همین سناریویی که تدوین شده برگرفته از مطالعات و قانون هوای پاک تعیین شده است.
پس سال آینده وضعیت آلودگی هوا کمتر و شرایط بهتر است؟
خیر نمی‌توان این طور گفت، مثل بسیاری از موضوعات دیگر که مصوب می‌شود اما اقدام نمی‌شود! نقشه راه تهیه شده که برگرفته از مطالعات است، با تدوین یک سناریو وظایف هر دستگاهی مشخص شده است و باید بر اساس یک زمان‌بندی آن را انجام دهد و در سامانه آنلاینی که ایجاد شده، اقدامات انجام شده را بارگذاری کند. محیط‌زیست نیز نظارت را به عهده دارد و امیدواریم که در سال ۱۴۰۱ و سال‌های آینده نیز بر اساس این سناریو همه دستگاه‌ها تکالیف قانونی خود را در جهت کاهش انتشار آلاینده‌های هوا انجام دهند.
این سناریو بسته‌های گوناگونی دارد از جمله اینکه یک میلیون و ۹۰۰ هزار مشترک گاز، مصرف‌کننده این سوخت هستند، شرکت گاز به همه دستگاه‌ها ابلاغ کرده است که باید موتورخانه‌ها را سال آینده استاندارد کنند و با هر دستگاهی که موتورخانه را هوشمند نکند، برخورد می‌شود. برای مدیریت دیگر سامانه‌های احتراقی و بخاری خانه‌ها که انتشار گاز دارند نیز با هدف کاهش انتشار آلاینده‌ها از منابع گرمایشی، خانواده‌ها باید دستگاه‌های گرمازای استاندارد استفاده کنند.
اما در زمینه توسعه استفاده از انرژی‌های نو، میزان تولید برق اکنون در استان ۱۵ مگاوات است که تا ۵۰ مگاوات هم می‌رسد که این ظرفیت باید اضافه شود. دو هزار مگاوات نیروی برق کم داریم و دیدید که در تابستان و زمستان به دلیل همین کمبود، محدودیت برق اعمال شد. از وزارت نیرو درخواست شده برای تولید این دو هزار مگاوات برق مورد نیاز در استان، اقدام و سرمایه‌گذاری کند تا مجبور به مصرف گاز نشویم، به عبارتی تولید برق به اندازه‌ای باشد که بتوان از مصرف انتشار آلاینده‌های ناشی از وسایل گرمایشی دیگر کم کرد.
همچنین در زمینه خودروها، بسیار مهم است که کشور به سازمان شهرداری‌ها تسهیلات کمکی پرداخت کند تا ناوگان حمل‌ونقل عمومی و اتوبوس‌ها نوسازی و بهسازی شوند، دوم اینکه باید تسهیلاتی به رانندگان پرداخت شود تا ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای نیز نوسازی و بهسازی شود، اینها الزاماتی است که در بسته‌های حمایتی مشخص شده است.
انتقال صنایع و کارگاه‌های مزاحم شهری که آلودگی ایجاد می‌کند، مورد بعدی است از جمله شهرک طلا و جواهر که پیش‌بینی شده است، کارگاه‌های آلاینده باید با پیگیری محیط‌زیست و همکاری شهرداری‌ها از شهرها خارج شوند همچنین در زمینه استاندارسازی سوخت، همه جایگاه‌ها موظف هستند سوخت پاک و یورو ۴ توزیع کنند که اکنون نظارت می‌شود و در بسیاری جایگاه‌ها توزیع می‌شود اما باید به همه استان عمومیت پیدا کند.
یکی دیگر از اولویت‌ها، عدم استفاده از مازوت در نیروگاه‌ها است، همان‌طور که می‌دانید در اواخر سال نیروگاه برق شهید منتظری که هشت واحد دارد، موظف شد برای چهار واحد خود از سوخت مازوت استفاده کند که اکنون این میزان مصرف، تبدیل به یک واحد شده است که آن هم در چند روز آینده از مدار خارج می‌شود اما از وزارت نفت و نیرو درخواست داریم، با توجه به شرایط استان از هم اکنون موضوع تأمین گاز و برق استان را پیگیری کند تا مجبور نشویم از سوخت‌های دیگر استفاده کنیم و نکته بعد اینکه چون صنایع بزرگ در اصفهان استقرار دارند و نفع تولیدات آنها برای همه کشور است از جمله فولاد، سیمان و پالایشگاه، درخواست ما این است که وزارت نفت سبد مصرفی گاز و برق این صنایع بزرگ که تولید ملی دارند را جدای از سهم سبد مصرف سوخت اصفهان در نظر بگیرد و برای اصفهان، محدودیتی اعمال نکنند چون محدودیت‌هایی که در زمینه توزیع گاز و برق در تابستان و زمستان اجرا شد، خسارت سنگینی به صنایع وارد کرد بنابراین گاز نیروگاه باید تأمین شود یعنی وزارت نیرو و نفت به شکلی برنامه‌ریزی کنند که که سال آینده نیروگاه‌ها گاز مصرف کنند.
امسال یک ماه مازوت سوزی داشتیم سال آینده اوضاع چگونه است؟
اشاره شد که باید این اقدامات انجام شود، از سوی دیگر سناریوهای کاهش آلاینده‌ها صنایع را موظف می‌کند که خروجی خود را استاندارد کنند، مفاد قانون هوای پاک به همه صنایع ابلاغ شده است و امیدواریم با خط سیری که پیش رفته، راه را ادامه دهند و سال آینده محیط‌زیست نیز موظف است بر این موضوع نظارت ویژه‌ای داشته باشد و همه دستگاه‌ها در انجام تکالیف برگرفته از قانون هوای پاک همکاری کنند تا خروجی آن به نتیجه درستی منجر شود.
در هفته گذشته طوفان شن در محور نائین و یزد داشتیم برای مقابله با پدیده ریزگردها چه برنامه‌ای دارید؟
در عرصه استان سه میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار بیابان وجود دارد که با توجه به شرایط اقلیمی و کم بارشی که وجود دارد، کانون‌های گردوغبار فعال شده است. دو میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار از این عرصه سه میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار بیابان استان، کانون فرسایش بادی است، از این مقدار یک میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار در شرایط کانون‌های بحران فرسایش بادی است که در هر شهرستان شناسایی شدند و وزش بادی که روزهای اخیر اتفاق افتاد و سرعت وزش باد تا ۱۲۰ کیلومتر در ساعت هم رسید، باعث شد کانون‌های گردوخاک مناطق دقه سرخ، انارک، چوپانان، خوروبیابانک به وسعت یک میلیون و ۸۰۰ هزار هکتار فعال شوند که این وسعت پهنه بسیار بزرگی است. در کنار سجزی گرد و غبار به هوا برخاست و در بعضی مواقع طوفان سرخ رخ داد چون بخشی از خاک مناطق دقه سرخ و انارک قرمز و رس است و وقتی تندباد شدید باشد غلظت ذرات شدید می‌شود و چون خاک رس است در تشعشع خورشید، حالت قرمز و قهوه‌ای به چشم می‌آید و طوفان قرمز نامیده می‌شود.
کانون‌های گردوغبار در کانون‌های بیرون استان از جمله یزد، خراسان جنوبی، طبس، انارک و سمنان و کانون‌های درون استانی شامل دقه سرخ، دشت انارک، کانون‌های اردستان و سجزی در این طوفان فعال شدند و خساراتی وارد کرد، باعث کاهش میدان دید شد و تصادف جاده‌ای زنجیره‌ای نیز اتفاق افتاد چون میدان دید به یک تا نیم متر رسید و باعث شد که در این چند روز ۹۰ مورد اعمال محدودیت از سوی پلیس در جاده‌های مواصلاتی پرخطر انجام شود. اطلاع‌رسانی و هشدار به موقع همراه با اقدام به موقع پلیس از خسارت جلوگیری کرد. در بخش پیش‌بینی هواشناسی طوفان گردوخاک را اعلام کرد، جلسه مدیریت بحران تشکیل و آماده‌باش سیستم‌ها انجام شد و پلیس و راهداری با حضور به موقع، مانع از حرکت خودروها در پهنه خطر شدند و در نتیجه هیچ موردی از خسارت‌های جانی ناشی از گردوغبار نداشتیم البته تصادفاتی اتفاق افتاد.
به مسافران نوروزی نیز توصیه می‌شود به توصیه‌های پلیس راهداری قبل از سفر دقت کنند و با تماس با شماره ۱۴۱ راه‌ها و ۱۳۴ هواشناسی وضعیت راه‌ها و مخاطرات جوی را بدانند و بعد حرکت کنند.
در عرصه‌های بیابانی که تاکنون شناسایی شده ۳۱۰ هزار هکتار نهال‌کاری با هدف پیشگیری از بیابان‌زایی و کنترل و تثبیت شن‌ها انجام شده که کار بزرگی است. همچنین امسال ۱۵ هزار هکتار مطالعات بیابان و تثبیت آن در برخوار و معادن گچ در حال انجام است، هفت هزار هکتار در کانون‌های گردوغبار گلپایگان، سه هزار هکتار در محور نائین یزد در حال مطالعه است و سال آینده منجر به آغاز اقدامات عملی می‌شود. امسال ۱۷۰ هزار هکتار طرح مشارکتی و همکاری برای پیشگیری از بیابان‌زایی در مناطق اطراف سجزی با همکاری مالکان کوره پزخانه‌های منابع طبیعی در حال اجراست.
همچنین امسال ۴۵ کیلومتر تله رسوب‌گیر در محورهای جاده‌ای نائین، برخوار و اصفهان انجام شد و با هدف حفاظت جاده‌ها در برابر گردوغبار و ۶۰ کیلومتر هم بادشکن غیرزنده در آران و بیدگل و خور و برخوار اجرا شد برای محافظت جاده‌ها در برابر گردوغبار هم تله رسوب‌گیر و بادشکن غیرزنده می‌گذارند.
در هفته درختکاری هم اداره کل منابع طبیعی استان ۳۳۰ هزار نهال تولید کرد که ۱۵۰ هزار نهال آن مثل سنجد، توت، زالزلاک، سرو، کاج، اقاقیا، زبان گنجشک و … که عمدتاً آب بر بودند بین مردم توزیع شد و ۱۵۰ هزار عدد نهال کم آب‌بر را با هدف احیای فضای سبز و پیشگیری از آلودگی هوا و … در مناطق مستعد کاشت.
درخواست ما از سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور این است که با توجه به اینکه استان دو و نیم میلیون هکتار طرح مصوب و مطالعه شده دارد، اعتباراتی را برای تداوم اجرای طرح‌های بیابان‌زدایی آنها به استان پرداخت کند. همچنین از سازمان جنگل‌ها و مراتع درخواست داریم که در استان‌های کویری همجوار از جمله سمنان، یزد و کویرهایی خراسان جنوبی و قم نیز طرح‌های بیابان‌زدایی اجرا شود، اما درباره تالاب گاوخونی نیز باید گفت که ۴۷ هزار هکتار وسعت دارد که اکنون ۹۸ درصد آن خشک است و به دلیل تأمین نشدن حقابه در حال تبدیل به یک کانون گردوغبار است.
آنچه که در این شرایط از حساسیت و اهمیت ممتاز برخوردار می‌شود، مدیریت استراتژیک است. مدیریتی که بتوان با تمسک به آن، با بحران‌های موجود و تبعات ناشی از آن مقابله کرد.
منصور شیشه‌فروش؛ مدیرکل ستاد مدیریت بحران استانداری اصفهان در روزهای پایانی سال از خبرگزاری ایمنا بازدید کرد و به پرسش‌ها درباره مخاطرات استان اعم از آلودگی هوا، گردوخاک، آتش‌سوزی مراتع، فرونشست زمین، استفاده از ماینرها و …پاسخ داد که بخش اول آن را در ادامه می‌خوانید:
حوزه فعالیت مدیریت بحران چیست و از مهمترین مسائلی که اصفهان درگیر آنهاست، چیست؟
مدیریت بحران را می‌توان چنین تعریف کرد که اگر در اثر یک پدیده، بی‌نظمی در سیستمی آن را از پایداری خارج کند تا جایی که نیاز به اقدامات فوری، آنی و خارج از ظرفیت برای رفع آن وجود داشته باشد، این شرایط بحرانی نامیده می‌شود. فن، هنر و دانشی که یک مدیر می‌تواند در ایجاد یک هماهنگی و استفاده از ظرفیت‌ها برای برگرداندن شرایط پایدار به آن بی نظمی داشته باشد وظیفه مدیریت بحران است.
قانون مدیریت بحران در کشور وجود دارد که مصوبه مجلس شورای اسلامی است؛ رئیس جمهور به عنوان رئیس شورای عالی مدیریت بحران کشور است، سازمان مدیریت بحران هم موظف به اقدام در هنگام وقوع حوادث طبیعی یا مخاطرات انسان‌ساز بزرگ شده که حوزه پدافندهای عامل و غیرعامل را شامل می‌شود، البته مسائل حوزه امنیتی نیز با شورای امنیت است.
در کشور ما ۵۳ مخاطره شناسایی شده است که از این تعداد، ۴۲ مخاطره بزرگ، به شکل طبیعی و انسان‌ساز در ۱۰۰ سال گذشته و در استان اصفهان اتفاق افتاده است. طرح خطرپذیری استان که با همکاری دانشگاه‌های صنعتی اصفهان در پنج سال گذشته تهیه شده، به عنوان سندی ضریب آسیب‌پذیری هر منطقه، اینکه چه مخاطراتی در هر شهرستان احتمال وقوع دارد و همچنین برای پیشگیری چه اقداماتی باید انجام شود را مشخص کرده است.
مهمترین مخاطراتی که در استان اصفهان سابقه وقوع داشته شامل خشکسالی و کم‌آبی، آلودگی هوا، بیابان‌زایی، فرونشست زمین، رانش در مناطق غرب، زلزله (که البته زلزله‌های بزرگ را تجربه نکرده‌ایم و بیشتر به شکل کف لرزه در مناطق مختلف استان بوده است) فرسایش خاک، آلودگی خاک، موج‌های گرمایی در تابستان و سرمایی در زمستان، سیل، تگرگ، برف زمستان و کولاک در مناطق غرب، یخبندان در مناطق غرب، آتش‌سوزی در مراتع، جنگل‌ها و آتش‌سوزی در صنایع و محیط‌های پرمخاطره، خشکسالی، گرد و خاک، گردباد، صاعقه، انفجار، طوفان شن و ماسه روان، آفات و بیماری‌های گیاهی، مانند سن گندم، ملخ کوهان‌دار و هجوم ملخ در تابستان همچنین آفت و مگس‌های مدیترانه‌ای، آتشک درختان، آفات نباتی و بیماری‌های دام و طیور و آبزیان مانند آنفولانزای فوق حاد پرندگان و بیماری‌های دام و طیور، تخریب زیستگاه‌های آبی و خشکی، انتشار مواد شیمیایی، آتش‌سوزی در ساختمان‌های صنعتی، حوادث جاده‌ای، ریلی و هوایی، حوادث آبی، آلودگی صوتی، بیماری‌های اپیدمی مانند کرونا و سالک در مناطق مختلف که اینها جزو مخاطرات شناسایی شده استان بوده که روی هر یک از آنها کار شده است.
برای پیشگیری و مدیریت این حوادث چه برنامه‌هایی اجرا می‌شود؟
برای هریک از این مخاطرات، طرح خطرپذیری را از قبل تهیه کردیم؛ چون بر اساس قانون مدیریت بحران، همه استان‌ها باید طرح کاهش خطر و پاسخ به بحران را تهیه کنند. اکنون کنسرسیوم مراکز علمی پژوهشی استان، متشکل از هشت دانشگاه تشکیل شده است تا ظرف یک سال، مطالعات جامعی را درباره کاهش خطر و پاسخ به بحران به ویژه کاهش خسارت انجام دهد، این کنسرسیوم با همکاری اساتید دانشگاه از این هفته آغاز به کار کرد و مقرر شد ظرف یک سال مطالعه‌ای با استفاده از طرح خطرپذیری قبلی انجام و مشخص شود پهنه استان چه مخاطراتی را از بین این ۴۲ خطر دارد، ضریب هریک چقدر است و چه اقداماتی قبل از بحران، چه اقداماتی هنگام و بعد از آن باید انجام شود.
بر اساس طرح خطرپذیری که تاکنون داشتیم برای تمام این خطرات دستورالعمل تهیه و وظایف همه دستگاه‌ها مشخص شده و با استناد به مطالعات طرح خطرپذیری، این وظایف را مستند به قانون مدیریت بحران به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ کرده‌ایم. در این قانون مواردی اشاره شده است از جمله اینکه همه دستگاه‌ها مکلف هستند به شکل ویژه در حوزه مأموریت خود، طرح مدیریت بحران و کاهش خطرپذیری را تهیه کنند یعنی دانشگاه علوم پزشکی که مسئولیت کنترل بیماری‌های اپیدمی مثل سالک و کرونا و … را به عهده دارد موظف است برنامه کاهش خطر و پاسخ به بحران این موارد را تهیه کرده و آن را به دستگاه‌ها ابلاغ کند و پروتکل‌های بهداشتی برای پیشگیری از کرونا نیز در همین چهارچوب تهیه شد.
محیط‌زیست متولی تهیه طرح در زمینه آلودگی هوا، خاک و آب و جهاد کشاورزی و آب منطقه‌ای نیز مسئول تهیه و ابلاغ طرح در زمینه خشکسالی است. بر اساس این قانون، شرکت آب منطقه‌ای موظف است طرح مدیریت بحران و کاهش خطر سیل، راه و شهرسازی و راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای طرح کاهش تصادفات جاده‌ای، و راه و شهرسازی همچنین طرح کاهش فرونشست زمین، فرودگاه طرح کاهش تصادفات هوایی، راه‌آهن طرح کاهش سوانح ریلی و … را تهیه کنند، در قانون آمده همه دستگاه‌ها باید اموال منقول و غیرمنقول خود را در برابر حوادث بیمه کنند و در همین چهارچوب شهرداری اصفهان همه خانه‌های مسکونی را در برابر سیل، زلزله و حریق بیمه کرده است.
دهیاری‌ها، دفتر امور روستایی و بنیاد مسکن نیز سازه‌های روستایی را در برابر حوادث بیمه کرده‌اند و شرکت گاز و برق موظف شدند یک میلیون و ۹۰۰ هزار مشترک گاز و یک میلیون و ۸۰۰ هزار مشترک برق را در برابر حوادث مرتبط با این حوزه بیمه کنند. همچنین در قانون آمده که همه طرح‌ها باید پیوست خطر داشته باشد تا پیش از اجرای هر طرحی، دستگاه‌های اجرایی استعلام لازم را از مدیریت بحران دریافت کنند، پیوست‌های خطر مثلاً در حوزه زیست محیطی مورد توجه قرار گیرد و طرحی که قرار است اجرا شود به عنوان مثال در منطقه‌ای که محل عبور سیلاب، فرونشست زمین، زلزله، وزش طوفان، گسل و مخاطرات دیگر است، ساخته نشود.
در مجموع همه دستگاه‌های اجرایی موظف هستند که هم ملاحظات مدیریت بحران را رعایت کنند و هم اینکه پیوست خطر را به ضمیمه طرح‌هایشان اضافه کنند همچنین در قانون آمده است که در زمان وقوع حادثه، ستاد مدیریت بحران این اختیار را دارد که در صورت نیاز امکانات همه دستگاه‌ها را در اختیار بگیرد و بر اساس همین قانون، همه دستگاه‌ها موظف هستند نیروهایشان را در حوزه حوادث غیرمترقبه آموزش دهند به عنوان نمونه، جمعیت هلال‌احمر موظف به آموزش جامعه در برابر حوادث است همین‌طور وظیفه دارد، هدایای مردمی را در هنگام حادثه جمع‌آوری، آماده‌سازی و به حادثه‌دیدگان اهدا کند، همچنین موظف به انجام مسئولیت امداد و نجات آسیب‌دیدگان است، این وظایف ابلاغ شده است و دستگاه‌ها باید با برگزاری مانور در طول سال، آموزش و … در طول سال، نیروهای خود را برای انجام وظایفی که به آنها ابلاغ شده، چابک‌سازی کنند، بنابراین هیچ وظیفه‌ای در مدیریت بحران معطل نمانده و در قانون به دستگاه‌ها واگذار شده است و دستگاه‌ها مکلف به اجرای آن هستند.
نقش مدیریت بحران نیز سازماندهی، هماهنگی، نظارت، کنترل و ایجاد هماهنگی است چون عنصر هماهنگی مدیریت بحران نقش اول را دارد یعنی قبل، هنگام و بعد از حادثه وظیفه داریم وظایفی که دستگاه‌ها به عهده دارند را مانند یک نخ تسبیح، گردهم بیاوریم و از ظرفیت آنها استفاده کنیم و هنر همین است که تنها از امکانات در اختیار یک استان، شهر یا منطقه استفاده نمی‌شود بلکه باید از دستگاه‌های استان‌های دیگر برای منطقه حادثه دیده کمک بگیریم.
دستگاه‌ها تاکنون به وظایف تعیین شده عمل کرده‌اند؟
بعضی دستگاه‌ها نه، با توجه به اینکه اجرای این الزامات نیاز به اعتباراتی دارد که کشور باید پرداخت کند، درخواست ما از مدیران کشوری این است که متناسب با شرایط خطرپذیری استان اصفهان که جانشین برای تهران در مدیریت بحران و عنوان معین برای هشت استان همسایه است، اعتباراتی به این بخش پرداخت کنند. با توجه به اینکه استان اصفهان در ۱۰۰ سال گذشته حوادث مهم با خسارات جانی نداشته است، در منطقه مرکزی کشور و چهارراه ارتباطی قرار گرفته است و ظرفیت‌های ویژه‌ای در استان اصفهان وجود دارد، که آن را به عنوان استان معین برای هشت استان و جانشین برای تهران مشخص کرده‌اند.
همچنین منطقه دو تهران هم معین اصفهان در مدیریت بحران است، اصفهان نیز معین منطقه دو تهران در مدیریت بحران است که تفاهم‌نامه آن امضا شده است و در مجموع، هشت استان معین اصفهان هستند و ما هم معین آنها هستیم، به عبارت دیگر این تفاهم‌نامه برقرار شده است که اگر در مرزهای استان‌های اصفهان قم مرز، اصفهان و یزد یا چهارمحال حادثه‌ای رخ دهد، آن استان موظف به کمک‌رسانی است، منطقه دو شهرداری تهران نیز با شهرداری اصفهان مرتبط شده است که اطلاعات نقشه‌ها را مبادله کند که اگر اتفاقی رخ داد اصفهان چگونه معین تهران باشد، از سوی دیگر اصفهان در مدیریت بحران، جانشین تهران بزرگ در حوادث ملی است یعنی ما هماهنگ‌کننده استان‌های معین تهران هستیم و اگر اتفاقی بیفتد، موظف هستیم استان‌های دیگر را برای امدادرسانی هماهنگ کنیم. در راستای اجرای این وظیفه اقداماتی انجام داده‌ایم اما نیاز به امکانات و تجهیزاتی داریم که باید تهران برای اصفهان درنظر بگیرد تا بتوانیم این مأموریت را انجام دهیم.
دستگاه‌های اجرایی آیا انتظارات مدیریت بحران را برآورده کرده‌اند؟
دستگاه‌ها در حد بضاعتی که داشته‌اند به میدان آمده‌اند، چون جنس کارهای مدیریت بحران شوخی‌بردار نیست و با جان انسان‌ها سر و کار دارد بنابراین همه دستگاه‌ها مکلف هستند با همه بضاعت در کنترل حوادث و پیشگیری به میدان بیایند، دادگستری به عنوان مدعی‌العموم هم مرتب برای وظایف معطل مانده پیگیری می‌کند. تاکنون آنچه در اختیار دستگاه‌ها بوده را کم نگذاشته‌اند اما با محدودیت‌های اعتباری و بودجه‌هایی که برای خرید تجهیزات اختصاص پیدا نکرده است، روبه‌رو هستیم و از دستگاه‌های ملی درخواست داریم به استان اصفهان با توجه به مأموریت‌های بسیاری که به عهده دارد، به شکل ویژه توجه کنند.
برخی دستگاه‌ها همیشه کمبود بودجه را دلیل اجرا نشدن وظایف‌شان می‌دانند! نظر شما دراین باره چیست؟
یا نباید مسئولیت قبول کنیم یا اگر پذیرفتیم باید بدانیم که کارهای مدیریت بحران شبانه‌روزی است باید تلفن‌مان همواره در دسترس باشد، مرخصی در این کار معنایی ندارد، باید سامانه‌ای طراحی کنیم که همواره در دسترس و جوابگو باشیم چون مسئولیت قبول کرده‌ایم و باید همیشه پیگیر دریافت منابع اعتباری و اقدام در این حوزه باشیم، پس در حوزه مدیریت بحران هیچ بهانه‌ای پذیرفته نیست و دستگاه‌های اجرایی نیز باید مسئولیتی که دارند و در قانون به آن واگذار شده است را اجرا کنند.
تاکنون اخطار و توبیخی هم صادر شده است؟
بله اخطارهای متعددی هم داشته‌ایم، دادگستری اصفهان بسیار پیگیری اجرای این قانون است و همواره خواستار اعلام ترک فعل های احتمالی دستگاه‌های اجرایی است که در بسیاری اوقات این گزارش‌ها را داده‌ایم و مؤثر هم بوده است.
رمز ماندگاری ۲۰ ساله خودتان در مدیریت بحران را چه می‌دانید؟
همیشه از خدا خواسته‌ام تا وجودم برای مردم مفید است، فرصت دهد که خدمت کنم، دوم اینکه جنس فعالیت‌های مدیریت بحران هیچ چیز را برنمی‌تابد، هرجا حادثه‌ای پیش آمده است همه دولتمردان در مدیریت بحران برای رفع مشکلات تلاش کرده‌اند، جنس کارهای مدیریت بحران با کارهای دیگر فرق دارد که در آن هیچ موضوع حاشیه‌ای نمی‌تواند در اقدام به موقع برای حفظ جان مردم تأثیر بگذارد برای همین است که چیز نباید وظایف و ماموریت‌هایی که در دل مدیریت بحران است را خدشه‌دار کند به ویژه عنصر پیگیری در این زمینه اهمیت زیادی دارد.
ماهیت مدیریت بحران نیز هماهنگی و به موقع اقدام کردن است و برای این کار باید تجربه به دست آورد که در هر حادثه‌ای بتوان بهترین اقدام را انجام داد، در این صورت آیندگان موفق خواهند شد علم دانشگاهی در زمینه طرح‌های خطرپذیری را کنار تجربه بیاورند. در این سیستم نمی‌توان نشست و دستور داد، باید وارد میدان شد و همه چیز را از نزدیک پیگیری کرد برای همین از لحظه‌ای نباید کوتاهی کرد، احساس من این است که یا نباید مسئولیت را پذیرفت و یا اگر پذیرفتی باید هر جایی موبایل دستت باشد، بارها اتفاق افتاده که وقتی به خرید می‌رویم گوش به زنگ تلفن هستم، کسانی که دور و برم هستند با این موضوع بزرگ شده‌اند چون ۹ سال در هلال‌احمر بودم و فعالیت‌های امداد و نجات جنس کارم بوده است و همه عمر خدمت خود را در زمینه بحران گذرانده‌ام.
بعد از ۹ سال حوزه امداد و نجات در هلال‌احمر، پنج سال رئیس مطالعات امور ایمنی استانداری اصفهان بودم تا اینکه آن پست تبدیل به مسئول ستاد حوادث غیرمترقبه شد و پنج سال بعد آن پست نیز تبدیل به مدیرکل مدیریت بحران شد، با این موضوع جلو آمدم مثل این است که کسی از دهیاری به بخشداری و فرمانداری بیاید، همه فعالیتم در همین حوزه بوده است و تا لحظه‌ای که خداوند اراده کند که وجودم مؤثر باشد، در انجام وظایفم کوتاهی نمی‌کنم.
چند سال پیش سیاهه آلودگی هوای اصفهان تهیه و امسال مازوت به آلاینده‌های هوای اصفهان اضافه شد! در مورد کنترل آلودگی هوا چه اقداماتی انجام شده است؟
بر اساس گزارش محیط‌زیست استان از ابتدای سال ۱۴۰۰ تا ۲۱ اسفندماه دو روز هوای پاک، ۲۱۰ روز قابل قبول و ۱۴۵ روز هم ناسالم داشته‌ایم، ۱۰ هزار واحد صنعتی بزرگ و کوچک، ۷۶ شهرک صنعتی، ۶۵ معدن فعال، دو هزار واحد سنگبری، ۶۰۰ واحد تولید آجر، واحدهای صنفی و خودروهای بسیاری در این منطقه فعالیت و تردد می‌کنند. از سوی دیگر توپوگرافی شهر اصفهان در منطقه خشک و نیمه خشک قرار دارد که یک سوم بارش کشور در آن ثبت می‌شود، در رویارویی با کانون‌های گرد و خاک نیز تقریباً از ۱۰ میلیون و ۷۰۰ هزار هکتار وسعت استان، سه میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار آن را بیابان تشکیل می‌دهد و در این بیابان‌ها ۱۹ کانون فرسایش بادی، شناسایی شده که یک میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار آن کانون‌های بحران فرسایش بادی است و می‌تواند خیزش گرد و غبار داشته باشد. در کنار این شرایط، کم‌بارشی، عدم جریان رودخانه و خشکی تالاب گاوخونی باعث شده کانون‌های گرد و غبار محلی نیز ایجاد شود و به شکل طوفان که هفته گذشته نمونه آن را دیدیم خود را نشان داد.
اما درباره تدابیر کنترل آلودگی هوا، قانون هوای پاک تصویب شد که در آن هر بخش از جمله صنعت و معدن، شهرداری‌ها و … مسئولیتی دارند. محیط زیست مسئولیت اجرای مفاد قانون هوای پاک را به عهده دارد و دبیرخانه آن باید هماهنگی لازم را برای اجرای قانون انجام دهد، مفاد این قانون ابلاغ شده و هر اقدامی که انجام می‌دهیم بر همین اساس است.
در کنار این قانون، استان بر آن شد چند مطالعه دیگر انجام دهد از جمله اینکه دانشگاه اصفهان و صنعتی با همکاری یکدیگر سیاهه انتشار را تهیه کردند و سهم بندی انتشار آلودگی هوای گازی مشخص شد. شهرداری اصفهان برای انجام این مطالعات، یک میلیارد تومان کمک کرد و طرح با نظارت محیط زیست انجام شد.
مطالعه دیگری هم محیط‌زیست کشور انجام داد و برای کاهش آلاینده‌های هوا در هشت کلان‌شهر کشور، سناریوهایی را تهیه کرد، یک مطالعه نیز محیط‌زیست با همکاری دانشگاه شهید چمران درباره بازنگری در طرح کاهش آلودگی هوا انجام داد و این همه اقداماتی است که انجام شد. خروجی این طرح‌ها سال قبل مشخص و امسال تدوین شد، در ۱۰ جلسه کارشناسی، دانشگاه‌ها موضوعات را بررسی کردند سپس تدوین و تبدیل به یک سناریوی عملیاتی شد، از همه اینها خط سیر سال آینده استان برای پیشگیری از آلودگی هوا بر اساس همین سناریویی که تدوین شده برگرفته از مطالعات و قانون هوای پاک تعیین شده است.
پس سال آینده وضعیت آلودگی هوا کمتر و شرایط بهتر است؟
خیر نمی‌توان این طور گفت، مثل بسیاری از موضوعات دیگر که مصوب می‌شود اما اقدام نمی‌شود! نقشه راه تهیه شده که برگرفته از مطالعات است، با تدوین یک سناریو وظایف هر دستگاهی مشخص شده است و باید بر اساس یک زمان‌بندی آن را انجام دهد و در سامانه آنلاینی که ایجاد شده، اقدامات انجام شده را بارگذاری کند. محیط‌زیست نیز نظارت را به عهده دارد و امیدواریم که در سال ۱۴۰۱ و سال‌های آینده نیز بر اساس این سناریو همه دستگاه‌ها تکالیف قانونی خود را در جهت کاهش انتشار آلاینده‌های هوا انجام دهند.
این سناریو بسته‌های گوناگونی دارد از جمله اینکه یک میلیون و ۹۰۰ هزار مشترک گاز، مصرف‌کننده این سوخت هستند، شرکت گاز به همه دستگاه‌ها ابلاغ کرده است که باید موتورخانه‌ها را سال آینده استاندارد کنند و با هر دستگاهی که موتورخانه را هوشمند نکند، برخورد می‌شود. برای مدیریت دیگر سامانه‌های احتراقی و بخاری خانه‌ها که انتشار گاز دارند نیز با هدف کاهش انتشار آلاینده‌ها از منابع گرمایشی، خانواده‌ها باید دستگاه‌های گرمازای استاندارد استفاده کنند.
اما در زمینه توسعه استفاده از انرژی‌های نو، میزان تولید برق اکنون در استان ۱۵ مگاوات است که تا ۵۰ مگاوات هم می‌رسد که این ظرفیت باید اضافه شود. دو هزار مگاوات نیروی برق کم داریم و دیدید که در تابستان و زمستان به دلیل همین کمبود، محدودیت برق اعمال شد. از وزارت نیرو درخواست شده برای تولید این دو هزار مگاوات برق مورد نیاز در استان، اقدام و سرمایه‌گذاری کند تا مجبور به مصرف گاز نشویم، به عبارتی تولید برق به اندازه‌ای باشد که بتوان از مصرف انتشار آلاینده‌های ناشی از وسایل گرمایشی دیگر کم کرد.
همچنین در زمینه خودروها، بسیار مهم است که کشور به سازمان شهرداری‌ها تسهیلات کمکی پرداخت کند تا ناوگان حمل‌ونقل عمومی و اتوبوس‌ها نوسازی و بهسازی شوند، دوم اینکه باید تسهیلاتی به رانندگان پرداخت شود تا ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای نیز نوسازی و بهسازی شود، اینها الزاماتی است که در بسته‌های حمایتی مشخص شده است.
انتقال صنایع و کارگاه‌های مزاحم شهری که آلودگی ایجاد می‌کند، مورد بعدی است از جمله شهرک طلا و جواهر که پیش‌بینی شده است، کارگاه‌های آلاینده باید با پیگیری محیط‌زیست و همکاری شهرداری‌ها از شهرها خارج شوند همچنین در زمینه استاندارسازی سوخت، همه جایگاه‌ها موظف هستند سوخت پاک و یورو ۴ توزیع کنند که اکنون نظارت می‌شود و در بسیاری جایگاه‌ها توزیع می‌شود اما باید به همه استان عمومیت پیدا کند.
یکی دیگر از اولویت‌ها، عدم استفاده از مازوت در نیروگاه‌ها است، همان‌طور که می‌دانید در اواخر سال نیروگاه برق شهید منتظری که هشت واحد دارد، موظف شد برای چهار واحد خود از سوخت مازوت استفاده کند که اکنون این میزان مصرف، تبدیل به یک واحد شده است که آن هم در چند روز آینده از مدار خارج می‌شود اما از وزارت نفت و نیرو درخواست داریم، با توجه به شرایط استان از هم اکنون موضوع تأمین گاز و برق استان را پیگیری کند تا مجبور نشویم از سوخت‌های دیگر استفاده کنیم و نکته بعد اینکه چون صنایع بزرگ در اصفهان استقرار دارند و نفع تولیدات آنها برای همه کشور است از جمله فولاد، سیمان و پالایشگاه، درخواست ما این است که وزارت نفت سبد مصرفی گاز و برق این صنایع بزرگ که تولید ملی دارند را جدای از سهم سبد مصرف سوخت اصفهان در نظر بگیرد و برای اصفهان، محدودیتی اعمال نکنند چون محدودیت‌هایی که در زمینه توزیع گاز و برق در تابستان و زمستان اجرا شد، خسارت سنگینی به صنایع وارد کرد بنابراین گاز نیروگاه باید تأمین شود یعنی وزارت نیرو و نفت به شکلی برنامه‌ریزی کنند که که سال آینده نیروگاه‌ها گاز مصرف کنند.
امسال یک ماه مازوت سوزی داشتیم سال آینده اوضاع چگونه است؟
اشاره شد که باید این اقدامات انجام شود، از سوی دیگر سناریوهای کاهش آلاینده‌ها صنایع را موظف می‌کند که خروجی خود را استاندارد کنند، مفاد قانون هوای پاک به همه صنایع ابلاغ شده است و امیدواریم با خط سیری که پیش رفته، راه را ادامه دهند و سال آینده محیط‌زیست نیز موظف است بر این موضوع نظارت ویژه‌ای داشته باشد و همه دستگاه‌ها در انجام تکالیف برگرفته از قانون هوای پاک همکاری کنند تا خروجی آن به نتیجه درستی منجر شود.
در هفته گذشته طوفان شن در محور نائین و یزد داشتیم برای مقابله با پدیده ریزگردها چه برنامه‌ای دارید؟
در عرصه استان سه میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار بیابان وجود دارد که با توجه به شرایط اقلیمی و کم بارشی که وجود دارد، کانون‌های گردوغبار فعال شده است. دو میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار از این عرصه سه میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار بیابان استان، کانون فرسایش بادی است، از این مقدار یک میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار در شرایط کانون‌های بحران فرسایش بادی است که در هر شهرستان شناسایی شدند و وزش بادی که روزهای اخیر اتفاق افتاد و سرعت وزش باد تا ۱۲۰ کیلومتر در ساعت هم رسید، باعث شد کانون‌های گردوخاک مناطق دقه سرخ، انارک، چوپانان، خوروبیابانک به وسعت یک میلیون و ۸۰۰ هزار هکتار فعال شوند که این وسعت پهنه بسیار بزرگی است. در کنار سجزی گرد و غبار به هوا برخاست و در بعضی مواقع طوفان سرخ رخ داد چون بخشی از خاک مناطق دقه سرخ و انارک قرمز و رس است و وقتی تندباد شدید باشد غلظت ذرات شدید می‌شود و چون خاک رس است در تشعشع خورشید، حالت قرمز و قهوه‌ای به چشم می‌آید و طوفان قرمز نامیده می‌شود.
کانون‌های گردوغبار در کانون‌های بیرون استان از جمله یزد، خراسان جنوبی، طبس، انارک و سمنان و کانون‌های درون استانی شامل دقه سرخ، دشت انارک، کانون‌های اردستان و سجزی در این طوفان فعال شدند و خساراتی وارد کرد، باعث کاهش میدان دید شد و تصادف جاده‌ای زنجیره‌ای نیز اتفاق افتاد چون میدان دید به یک تا نیم متر رسید و باعث شد که در این چند روز ۹۰ مورد اعمال محدودیت از سوی پلیس در جاده‌های مواصلاتی پرخطر انجام شود. اطلاع‌رسانی و هشدار به موقع همراه با اقدام به موقع پلیس از خسارت جلوگیری کرد. در بخش پیش‌بینی هواشناسی طوفان گردوخاک را اعلام کرد، جلسه مدیریت بحران تشکیل و آماده‌باش سیستم‌ها انجام شد و پلیس و راهداری با حضور به موقع، مانع از حرکت خودروها در پهنه خطر شدند و در نتیجه هیچ موردی از خسارت‌های جانی ناشی از گردوغبار نداشتیم البته تصادفاتی اتفاق افتاد.
به مسافران نوروزی نیز توصیه می‌شود به توصیه‌های پلیس راهداری قبل از سفر دقت کنند و با تماس با شماره ۱۴۱ راه‌ها و ۱۳۴ هواشناسی وضعیت راه‌ها و مخاطرات جوی را بدانند و بعد حرکت کنند.
در عرصه‌های بیابانی که تاکنون شناسایی شده ۳۱۰ هزار هکتار نهال‌کاری با هدف پیشگیری از بیابان‌زایی و کنترل و تثبیت شن‌ها انجام شده که کار بزرگی است. همچنین امسال ۱۵ هزار هکتار مطالعات بیابان و تثبیت آن در برخوار و معادن گچ در حال انجام است، هفت هزار هکتار در کانون‌های گردوغبار گلپایگان، سه هزار هکتار در محور نائین یزد در حال مطالعه است و سال آینده منجر به آغاز اقدامات عملی می‌شود. امسال ۱۷۰ هزار هکتار طرح مشارکتی و همکاری برای پیشگیری از بیابان‌زایی در مناطق اطراف سجزی با همکاری مالکان کوره پزخانه‌های منابع طبیعی در حال اجراست.
همچنین امسال ۴۵ کیلومتر تله رسوب‌گیر در محورهای جاده‌ای نائین، برخوار و اصفهان انجام شد و با هدف حفاظت جاده‌ها در برابر گردوغبار و ۶۰ کیلومتر هم بادشکن غیرزنده در آران و بیدگل و خور و برخوار اجرا شد برای محافظت جاده‌ها در برابر گردوغبار هم تله رسوب‌گیر و بادشکن غیرزنده می‌گذارند.
در هفته درختکاری هم اداره کل منابع طبیعی استان ۳۳۰ هزار نهال تولید کرد که ۱۵۰ هزار نهال آن مثل سنجد، توت، زالزلاک، سرو، کاج، اقاقیا، زبان گنجشک و … که عمدتاً آب بر بودند بین مردم توزیع شد و ۱۵۰ هزار عدد نهال کم آب‌بر را با هدف احیای فضای سبز و پیشگیری از آلودگی هوا و … در مناطق مستعد کاشت.
درخواست ما از سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور این است که با توجه به اینکه استان دو و نیم میلیون هکتار طرح مصوب و مطالعه شده دارد، اعتباراتی را برای تداوم اجرای طرح‌های بیابان‌زدایی آنها به استان پرداخت کند. همچنین از سازمان جنگل‌ها و مراتع درخواست داریم که در استان‌های کویری همجوار از جمله سمنان، یزد و کویرهایی خراسان جنوبی و قم نیز طرح‌های بیابان‌زدایی اجرا شود، اما درباره تالاب گاوخونی نیز باید گفت که ۴۷ هزار هکتار وسعت دارد که اکنون ۹۸ درصد آن خشک است و به دلیل تأمین نشدن حقابه در حال تبدیل به یک کانون گردوغبار است.
مهمترین راهکار نهادینه سازی الزامات و ضوابط پدافند غیرعامل در دستگاه‌های اجرایی را چه می دانید؟!