با توجه به تأثیرات تغییر اقلیم و تشدید دوره‌های خشکسالی و قرار داشتن ایران در منطقه خشک و نیمه خشک و کم‌باران جهان، ضرورت توجه به محیط زیست و حفاظت و حراست از کیفیت منابع آبی به مثابه یک وظیفه ملی، بیش از پیش ضرورت دارد.
به گزارش پایداری ملی به نقل از خبرگزاری تسنیم، ساکنان جوامع شهری برای حفظ زندگی جمعی و بالندگی اجتماع خود، مجموعه نیازهایی دارند که ناگزیر به تأمین و مدیریت آن‌ها به صورت مشترک و جمعی‌اند و در واقع تأمین این نیازها تضمین‌کننده مدنیت و زندگی شهری است. می‌توان این مجموعه نیازهای مشترک را زیرساخت‌های شهری دانست که طیف وسیعی از تأسیسات، خدمات و شبکه‌های حیاتی را شامل می‌شود. تامین به‌موقع این زیرساخت‌ها با مدیریت مناسب باعث پویایی شهر در همه ابعاد می‌شود. رشد شهرها بدون زیرساخت مناسب و پایدار، مشکلات اجتماعی بی‌شماری برای ساکنان آن شهرها پدید می‌آورد. اسـکان بدون برنامه و مطالعه جمعیت در شهرها، سـاخت‌وسـازهایی بـدون ضوابط مرتبط، کمبـود زیرسـاخت‌هـای اصـلی و دسترسی‌نداشتن به استانداردهای زندگی شهری موجب بروز مشکلات در کلان‌شهرها می‌شود.
طی روزهای اخیر اخبار مختلفی از ورود فاضلاب به رودخانه جاجرود و سدماملو منتشر شد که نگرانی‌هایی را درباره آلودگی آب سد ماملو به عنوان یکی از منابع تأمین آب شهر تهران به دنبال داشت. در این زمینه که ابعاد مختلفی دارد باید توجه داشت که آلودگی‌‌های زیست محیطی و تهدیداتی که بالقوه و بالفعل منابع آبی را تهدید می‌کنند یک مسئله جدی است و دغدغه‌های بسیاری را به‌درستی همراه دارد.
* فعالیت بی‌ضابطه صنایع در حریم منابع آبی/ مسئولیت نظارت بر فاضلاب صنعتی با چه نهادی است؟
افزایش صنایع فعال، توسعه ناموزون، بی‌رویه و بدون مجوز در مناطقی که در حریم منابع آبی است و دفع غیراصولی فاضلاب‌های صنعتی و شیمیایی در حاشیه جنوبی منطقه و توسعه روزافزون کارگاه‌های آلاینده مانند ریخته‌گری، چرم‌سازی و آبکاری باعث آلودگی و برهم خوردن وضعیت اکولوژیک این منطقه شده است. آلودگی ناشی از فاضلاب تصفیه‌نشده واحدهای صنعتی که در مجاورت این رودخانه مستقر شده‌اند محیط زیست این منطقه از جمله منابع آبی را تهدید می‌کند و مشخص نیست استقرار این واحدها بر اساس چه تمهیداتی و ملاحظاتی انجام شده است که در این زمینه لازم است متولیان امر به ویژه سازمان حفاظت محیط زیست پاسخ‌گوی این ابهامات باشند.
از سوی دیگر تصفیه آب و حذف آلاینده صنعتی از منابع آبی موضوعی بسیار پرهزینه و دشوار است؛ کشور ما جزو مناطق کم‌آب دنیاست و بروز کم‌آبی و خشکسالی شدیداً مشهود است. در این شرایط چنانچه جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب حاصل از فعالیت‌های صنعتی به روش اصولی انجام نگیرد، علاوه برآلودگی‌های زیست محیطی، موجب آلودگی شدید منابع آبی می‌شود و گاه غلظت بالای این آلاینده‌ها موجب می شود تا آن منبع به طور کلی از چرخه تامین آب و مدار بهره‌برداری حذف شود.
در این میان مطابق قانون، متولی استقرار و جانمایی مراکز و تاسیسات صنعتی وزارت صمت و سازمان حفاظت محیط زیست هستند و تعیین تکلیف و صدور مجوزهای لازم در این خصوص از وظایف این دو نهاد است.
* کم‌کاری در احداث تأسیسات جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب پردیس/ مسئولیت با چه نهادی بود؟
در شرایطی که با توجه به حساسیت‌های موضوع، طی روزهای اخیر نهادها و دستگاه‌های ذی‌ربط اظهاراتی گاه ضد و نقیض در خصوص وضعیت ورود فاضلاب پردیس به سد ماملو مطرح کرده‌اند به نظر می‌رسد یکی از مهمترین علل بروز این دغدغه، تحقق‌نیافتن تعهدات شرکت عمران شهر جدید پردیس به عنوان متولی تامین زیرساخت این شهر باشد. بر اساس قانون، شرکت عمران شهر جدید پردیس موظف به احداث تصفیه خانه فاضلاب برای مسکن مهر پردیس بود اما برنامه آن‌طور که باید پیش نرفت.
به علت تحقق‌نیافتن برنامه‌های شرکت عمران شهر جدید پردیس در موعدهای مقرر در احداث تصفیه‌خانه فاضلاب به ظرفیت 50هزار متر مکعب در شبانه‌روز در پایین‌دست روستای باغکمش برای زیر پوشش قرار دادن واحدهای مسکن مهر و اسکان جمعیت در فاز های 5-8-9 و 11 برای جلوگیری از رهاسازی فاضلاب در محیط زیست منطقه، با توافقات صورت‌گرفته میان دو شرکت عمران پردیس و آبفا، فاضلاب تولیدی فازهای 5 ، 9 و 11 (حداکثر برای 12 هزار واحد احداثی) با ایجاد ایستگاه پمپاژ و خط انتقال از ابتدای مهرماه سال جاری وارد تصفیه‌خانه فاضلاب پردیس شده است و با تحقق این امر تکمیل و ایجاد زیرساخت‌های اصلی فاضلاب، ظرفیت ورودی تصفیه‌خانه فاضلاب در طی دو سال اخیر از 10 هزار مترمکعب به 32 هزار مترمکعب افزایش و از نظر حجم آلاینده‌های ورودی به محیط زیست بیش از 80 درصد کاهش یافت.
بر اساس پیگیری‌های صورت گرفته از شرکت آب‌وفاضلاب استان تهران و وزارت نیرو، شرکت عمران شهر جدید پردیس موظف شد نسبت به احداث لاگون‌های تصفیه فاضلاب موقت در مجاورت تصفیه‌خانه اصلی برای تصفیه فاضلاب فاز 8 تا پایان سال جاری اقدام کند و تا زمانی که تصفیه‌خانه اصلی وارد مدار شود این واحدها مورد بهره‌برداری قرار گیرد. هم‌چنین در سال جاری ظرفیت تصفیه‌خانه فاضلاب سعیدآباد با نصب و راه اندازی دو دستگاه پکیج تصفیه فاضلاب از 200 مترمکعب در شبانه روز به 450 مترمکعب افزایش و آماده بهره‌برداری شده است و با انجام این مهم از ورودی فاضلاب جلوگیری می‌شود.
* آیا از بابت نوشیدن آب تهران باید نگرانی داشته باشیم؟
در این میان مسئولیت نظارت بر کنترل و پایش کیفی آب آشامیدنی در کنار تأمین، انتقال، تصفیه، ذخیره و توزیع برعهده شرکت آب و فاضلاب استان است؛ این شرکت به صراحت اعلام کرده است مطابق الزام استاندارد ملی ایران به شماره‌های 1053 و 1011 و رهنمودهای سازمان جهانی بهداشت و بر اساس جمعیت زیر پوشش، تمامی نقاط مختلف شبکه توزیع آب آشامیدنی، مخازن ذخیره آب، آب خام ورودی به تصفیه‌خانه‌ها، فرایند تصفیه، آب خروجی از تصفیه‌خانه‌ها و آب منابع تأمین‌کننده اعم از سطحی (رودخانه‌ها و دریاچه سدها) و زیرزمینی را نمونه‌برداری و با انجام آزمایش‌های روزانه شامل کلرسنجی، باکتریولوژی، بیولوژی، ویروس، فیزیک و شیمیایی، مواد آلی و فلزات سنگین، با تواتر زمانی منظم از طریق 89 آزمایشگاه تخصصی آب و فاضلاب پایش و کنترل می‌شود.
این شرکت مدعی است علاوه بر نمونه‌برداری و انجام تعداد افزون بر 92 هزار و 300 آزمون کیفی به طور سالانه توسط 57 آزمایشگاه تخصصی آب، در حال حاضر در استان تهران تعداد 387 سامانه پایش لحظه‌ای برای شناسایی و تعیین مقدار شاخص‌های کیفی در مدار بهره‌برداری است و کیفیت آب آشامیدنی توزیعی در تهران تحت کنترل قرار دارد.
هم‌چنین شرکت آب منطقه‌ای تهران به صورت مستمرآب دریاچه سدها و رودخانه‌های تهران را از لحاظ شاخص‌های کیفی توسط ایستگاه‌های کنترل کیفیت به صورت برخط (آنلاین) پایش می‌کند. پیشرفته‌ترین دستگاه بیومانیتورینگ در سطح بین المللی به منظور تامین کیفیت و پایش آلاینده های نوظهور در خروجی سدها نصب شده که بر اساس رفتار ارگانیزم‌های زنده اقدام به پایش می‌کند.
افزون بر این موارد، نکته دلگرم‌کننده این است که با توجه به نظارت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، انجام نمونه‌برداری‌های مشترک توسط نمایندگان کنترل کیفیت آب و فاضلاب استان تهران با نمایندگان دانشگاه‌های علوم‌پزشکی و خدمات درمانی تهران، ایران و شهید بهشتی نیز با تواتر زمانی ماهانه انجام می‌شود و در صورت بروز هرگونه مشکل در کیفیت آب مصرفی شهروندان، این وزارت‌خانه مستقیما دخالت خواهد کرد.
در شرایطی که کشور ما با نگرانی فزانیده کمبود شدید منابع آبی مواجه است و در سال‌های اخیر با کاهش شدید منابع آبی، تبعات ناخوشایند آن را شاهد هستیم، ضرورت توجه به محیط زیست و حفاظت و حراست از منابع آبی به مثابه یک وظیفه ملی بیش از پیش خود را نمایان می‌کند و بایسته است همگان به این مهم توجه لازم را داشته باشند.