جولان سنبل آبی مهاجم، از تالاب انزلی تا خزر

به گزارش پایداری ملی به نقل از ایرنا، «سنبل آبی» یکی از ۱۰ گونه گیاهان مهاجم دنیاست؛ این گیاه وقتی وارد اکوسیستم آبی می‌شود ظرف مدت ۲ هفته می‌تواند جمعیت خود را به میزان دو برابر افزایش داده و یک بوته با ۲۰ گل می‌تواند سه هزار دانه تولید کند و هر دانه آن بین پنج تا ۲۷ سال زنده بماند؛ گیاه مهاجم سنبل آبی به عنوان گونه زینتی وارد اکوسیستم آبی کشور شده و به دلیل تکثیر و رشد بالای این گیاه، به شدت سطح آب را پوشانده و مانع ورود نور و اکسیژن به داخل آب می‌شود و به دلیل تولید لجن آلی باعث خشک شدن پهنه‌های آبی می‌شود.

 تالاب ها به دلیل آبخیزی یکی از مهمترین و بهترین رویشگاه های سنبل آبی هستند. گیاهی به مراتب خطرناک تر از آزولا که با گسترش سریع و پوشش کامل سطح آب و مشکلات عدیده زیست‌محیطی، زمینه را برای مرگ تدریجی تالاب ها فراهم می‌کند.

گیلان دارای ۳۱ هزار هکتار پهنه تالابی است که افزون بر ۲۴ هزار هکتار آن معادل ۸۰ درصد در قالب سه تالاب انزلی، امیرکلایه و بوجاق تحت عنوان کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است؛ تالاب انزلی یکی از طعمه های گیاه مهاجمی است که حیات رودخانه ها و تالاب های استان را نشانه گرفته و نفس آن را بویژه طی چند سال گذشته به شماره انداخته است.

برداشت سنبل آبی یکی از راهکارهای مقابله با این گیاهان مهاجم است اما دستگاه دروگر سنبل آبی نیز که قرار بود عملیات برداشت از تالاب را انجام دهد واژگون شده و به جای آن از یک دستگاه بیل مکانیکی استفاده می شد که گیاهان انباشته شده را از کنار پایه های پل در سمت تالاب به آن سو و سمت دریا جابه جا می کرد.شرایط بوجود آمده یعنی واژگونی دستگاه برداشت سنبل آبی و اقدام برای تخلیه از یک سو به سوی دیگر تالاب موجب انتقاد بسیار سمن های محیط زیست و مردم و همچنین انعکاس وسیع آن در فضای مجازی شد.

توجیه کارشناسان برای هدایت سنبل آبی به دریا ، نابودی بیولوژیکی آن بوسیله شوری آب دریا بود اما در عمل این پروژه چندان موفقیت آمیز نبود و سنبل های آبی سرگردان در راه رسیدن به دریا در محدوده بلوار تاریخی انزلی و در حوضچه آرامش بندر که مسیر قایقران هاست جاخوش کردند.

اقداماتی از سوی فرمانداری، اداره محیط زیست، اتحادیه قایقرانان، شهرداری و اداره کل بنادر و دریانوردی برای بازگشایی مسیر دهنه پل موقت کنار گذر انزلی انجام و تا حدودی مسیر برای عبور و مرور قایق ها باز شد اما مساله همچنان در جای خود باقی است.

رئیس اداره محیط زیست بندرانزلی در این خصوص گفت: طی سالهای متمادی در بالادست و در حوزه های غرب و جنوب تالاب سنبل آبی زیادی دپو شد که در جریان بارش باران های اخیر و وقوع سیلاب این گیاه از حاشیه تالاب جدا و به سمت دریا حرکت کرد که به علت تعداد زیاد پایه های پل موقت مشرف به بندر حجم زیادی از گیاه سنبل آبی در پایه های پل گیر کرد و مسیر عبور و مرور بطور کامل مسدود شد.  

سید فرشید فلاح ادامه داد: با هماهنگی اداره کل بنادر و دریانوردی که متولی اصلی معابر آبی است یک دستگاه بیل مکانیکی به این کار اختصاص یافت و اکنون با گذشت سه روز در این حوزه مشغول کار است تا مسیر بصورت کامل پاکسازی شود. 

وی در خصوص واژگونی دستگاه دروگر سنبل آبی ساخت مجتمع صنایع دریایی شهید تمجیدی نیز تشریح کرد: این دستگاه برای آبهای راکد و مردابی طراحی و ساخته شده و در جریانات شدید آبی نمی تواند عملکرد خوبی از خود نشان دهد  در روز حادثه نیز این دستگاه در عملیات بکار گرفته شد اما متاسفانه نتوانست بر جریانات شدید آب فائق آید و موج های شدید حاصل از حرکت قایق های موتوری باعث واژگونی آن شد. 

رئیس اداره محیط زیست بندرانزلی خاطر نشان ساخت: این دستگاه پس از نیم ساعت توسط یدک کش مجتمع صنایع دریایی شهید تمجیدی بالا کشیده شد اما خسارت چندانی ندید و ستون های سایه بان آن دچار مشکل شد که بزودی رفع و به ناوگان محیط زیست باز می گردد. 

فلاح این حادثه را اتفاقی دانست و تاکید کرد: دستگاه ساخت مجتمع صنایع دریایی شهید تمجیدی از نمونه کانادایی آن قدرت بیشتری دارد تنها زمانیکه به حالت افقی و در مسیر جریان شدید آب قرار گرفت از کنترل خارج شد. برای ساخت این دستگاه که دومین دروگری است که به ناوگان محیط زیست اضافه شده حدود یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان هزینه شده است.

وی تصریح کرد: دستگاه دروگر سنبل آبی اولین دروگر ساخت کشور ایران است که در مجتمع صنایع دریایی شهید تمجیدی ساخته شد و از واگذاری این دروگر به سازمان محیط زیست حدود ۲ ماه می گذرد . 

رئیس محیط زیست بندرانزلی با بیان اینکه روند عملیات بازگشایی مسیر دهنه پل موقت کنار گذر در منطقه میان پشته همچنان ادامه دارد گفت: بخشی از مسیر بازگشایی شده و تردد قایق ها در حال انجام است.

فلاح افزود: از زمان ساخت این پل موقت سالهای زیادی می گذرد و اکثر ستون های آن دچار زنگ خوردگی است که قابلیت تحمل وزن چند بیل مکانیلی و امکان فعالیت گسترده را ندارد لذا بیل مکانیکی در حاشیه تالاب به پاکسازی مسیر ادامه می دهد.

رئیس اداره محیط زیست بندرانزلی در خصوص سنبل های جمع آوری شده در حاشیه تالاب انزلی نیز گفت: طی رایزنی های انجام شده با شهرداری انزلی مقرر شد این گیاه به کمپوست تبدیل شده و در مصارف گلخانه ای از آن استفاده شود .

فرماندار بندرانزلی در جلسه ستاد بحران شهرستان جهت بررسی این موضوع و سایر مسائل طرح شده با انتقاد از عدم حضور برخی مدیران شهرستانی در روز حادثه گفت: متاسفانه برخی از مسئولان ما در مواقع لزوم پاسخگو نیستند. شایسته مدیران و پست و مسئولیت نیست که پس از ساعت اداری از دسترس خارج می شوند.

اسماعیل میرغضنفری اضافه کرد: جمع آوری سنبل آبی یک پروژه نیست که تمام شود بلکه پروسه ای است که باید بطور مداوم در طول سال ادامه دار باشد. بندرانزلی تنها شهرستانی است که به شدت با این موضوع درگیر است.

وی با اشاره به عمل جابجایی سنبل آبی از یک طرف به سمت دیگر پل گفت: نباید فکر کنیم که همواره جریان باد و آب گیاه را به سمت دریا حرکت می دهد گاه در زمان وزش باد در جهت مخالف، سنبل های آبی از دریا به تالاب بر می گردد و اتفاق اخیر را رقم می زنند که در اثر برخورد این گیاهان در یک محل دپو شدند.

وی با انتقاد از کمبود امکانات و تجهیزات در مواقع بحران در بندرانزلی اظهار کرد: تهیه بیل مکانیکی دسته بلند در شهرستان به کار دشواری تبدیل شده بود و متاسفانه عدم برخورداری از دستگاه های روز و کمبود امکانات لجستیکی، این شهرستان را در مواقع اضطرار با مشکل روبرو می کند.

میر غضنفری با بیان این که تعهد گروه های مردم نهاد گاه بیش از مسئولین است متذکر شد: متولیان امر باید بیشتر پای کار باشند، باید در عملکرد خود تغییر ایجاد کنیم اگر پذیرفته ایم که مسئول هستیم می بایست پاسخگو باشیم.

سرپرست فرمانداری انزلی گفت: سازمان منطقه آزاد انزلی امکانات زیادی دارد اما متاسفانه در مواقع بحرانی یاری نمی کند و دیواری می کشند با این عنوان که این منطقه در محدوده منطقه آزاد نیست. در مواقع بحران همه حوزه ها حوزه سرزمینی محسوب می شود و تحت نظارت فرماندار و فرمانداری باید برای حل بحران تلاش شود. همه دستگاه ها و نهادها در مواقع لزوم می بایست در کنار هم باشند که متاسفانه اینگونه نیست.

میرغضنفری با بیان اینکه انزلی به لحاظ اقتصادی اجتماعی و گردشگری در تالاب منافع دارد اظهار داشت: مشکل سنبل آبی یکروزه حل نمی شود و طی سال های آتی هم قابل حل نیست و بندرانزلی بیش از شهرستانهای صومعه سرا، رشت و خمام با این موضوع درگیر است.

وی خاطر نشان کرد: باید برای حل این مشکل اهتمام ویژه صورت گیرد و خارج از فضای جلسه ای و در عمل کار انجام داد. این وظیفه دستگاه های اجرایی است که به این موضوعات رسیدگی کنند و پاسخگو باشند.

میرغضنفری تصریح کرد: مشکل تالاب باید از سه زاویه دیده شود اول آنکه بخشی از مشکلات بصورت شهرستانی با همکاری اداره کل بنادر و دریانوردی گیلان، سازمان منطقه آزاد، گمرک و شیلات گیلان و همه ارگانهایی که می توانند کمک کنند در جلسه ای با اعضای شورای تامین دیده شود و کار مستمر ادامه دار باشد و مسئولیت به اداره محیط زیست واگذار شود.

فرماندار انزلی با بیان اینکه بخشی از مشکلات استانی نیز از طریق فرمانداری پیگیری می شود خاطر نشان کرد: متاسفانه بر اساس مطالعات انجام شده پیش بینی های خوبی برای تالاب انزلی نشده است و اگر مشکلات تالاب آنگونه که باید رسیدگی نشود، گرد و غبار آسمان گیلان را فراخواهد گرفت و همراه با پایین رفتن آب خزر مشکلی بدتر از خوزستان خواهیم داشت.