چرا بر خریدهای اپراتورهای مخابراتی نظارت نمی‌شود؟

تجربه کشورهای مختلف درباره اپراتورهای مخابراتی نشان می دهد که همواره این صنعت از اهمیت بالایی بین صنایع برخوردار بوده است.

در چنین شرایطی است که دولت­ ها سعی می­ کنند به منظور تضمین دسترسی همگانی به خدمات مخابراتی و محافظت از امنیت ارتباطات شهروندان، با استفاده از ابزارهای تنظیم گری یا حضور در ساختار مالکیتی شرکت‌ های مخابراتی، در رویه­ های تصمیم­ گیری و اقدامات این شرکت­ ها مداخله کنند.

هواوی با هدف ساخت سوئیچ های شبکه مخابراتی تاسیس شد و وقتی که شروع به کار کرد 2 هزار شرکت دیگر هم در چین با همین هدف فعالیت می کردند. اما برخلاف سیاست سایر شرکت ها در آن مقطع، ژنگفی اصلی ترین استراتژی هواوی را عدم تکیه به انتقال فناوری به وسیله ایجاد کسب وکارهای مشترک با شرکت های خارجی گذاشت؛ وی معتقد بود خارجی ها هیچگاه لبه فناوری را در اختیار تولیدکنندگان چینی قرار نمی دهند. به همین منظور تمرکز شرکت هواوی روی تحقیق و توسعه گسترده داخلی و ساخت سوئیچ هایی قرار گرفت که شرکت های خارجی علاقه ای به انتقال آن به چین نداشتند.

البته وقتی به اهمیت خدمات شرکت های مخابراتی برای دولت ها اشاره می کنیم باید این نکته را هم از نظر دور نکنیم که بررسی نمونه های موفق جهانی در حمایت دولت ها از تولید داخل نشان می دهد که برخلاف بسیاری از سیاست های حمایتی در ایران، نه تنها حمایت از تولیدکنندگان داخلی هیچ گاه به صورت عمومی و بی قیدوشرط نبوده است، بلکه حمایت ها همواره مشروط به ارتقاء کیفیت برای رقابت در سطح بین المللی و جلب رضایت مصرف کنندگان بوده است. 

در چنین شرایطی بررسی­ ها حاکی از آن است که در طول سالیان گذشته باوجود این بازار بزرگ و وجود توان فنی و تولیدی در کشور، سهم تولیدات داخلی در توسعه زیرساخت­ های مخابراتی کشور بسیار ناچیز بوده است.

ریشه­ یابی علل عدم تحقق استفاده حداکثری از توان تولید داخل در حوزه فاوا نشان می‌ دهد، رویه­ های فعلی تدارک و خرید تجهیزات مخابراتی توسط اپراتورها کشور، یکی از موانع اصلی توسعه صنعت تجهیزات مخابراتی کشور بوده است.

این موضوع زمانی اهمیت بیشتری پیدا می کند که یادآور شویم که رویه ­های جاری تدارکاتی در اپراتورهای مخابراتی کشور منجر به چالش­ هایی نظیر عدم آگاهی تولیدکنندگان از نیازمندی ­ها و خریدهای انجام شده، استفاده بی‌ رویه از شیوه ­های ترک تشریفات و مناقصات محدود و به طوری کلی رواج اقدامات سلیقه‌ ای در خرید تجهیزات مخابراتی مورد نیاز این شرکت­ ها شده است.

در ابعاد کلان هم اگرچه این موضوع در ظاهر مربوط به چند شرکت های خصوصی است اما پیامد این چالش ها حذف محصولات داخلی به بهانه های مختلف و کاهش تمایل تولیدکنندگان داخلی به سرمایه‌گذاری در ساخت محصولات جدید مخابراتی بوده است و در نهایت تضعیف صنعت تجهیزات مخابراتی را در پی دارد.

همیشه بعد از اینکه چالش ها و مشکلات موجود را نمایان می کنیم، ارائه راهکار و پیشنهاد رفع مشکل هم مورد انتظار است.

با توجه به اشکالاتی که در جریان خریدها احصاء شده است، شفاف سازی مناقصات و قراردادهای خرید محصولات مخابراتی، یکی از اقداماتی است که پیگیری اجرای کامل و صحیح آن امری ضروری است.

علیرغم قانون جدید حداکثر استفاده از توان تولید داخل و مشمول بودن شرکت های دارای سهام دولتی و حاکمیتی به رعایت مفاد این قانون، به دلیل فراهم نشدن زیرساخت های مناسب و لازم، همچنان فرایند خریدهای خارجی و مناقصات شرکت های حاکمیتی نظیر شرکت مخابرات ایران، همراه اول و ایرانسل از شفافیت قابل قبولی برخوردار نیستند.

در شرکت ارتباطات زیرساخت نیز فرایند تعریف نیازمندی ها در مناقصات و همچنین پروژه های توسعه از نوع خود که زمینه ساز شکل گیری پروژه های ترک تشریفات و عدم الزام به مناقصه هستند، عمدتاً از شفافیت کمی برخوردارند، این در حالی است که مطابق قانون مناقصات و قانون ارتقاء نظام سلامت اداری کشور اطلاعات مربوط به تمامی معاملات بخش دولتی، اعم از مناقصه یا ترک تشریفات و عدم الزام به برگزاری مناقصه باید در سامانه های مربوطه ثبت و در اختیار عموم قرار گیرد.