هشدار نسبت به وقوع «مرحله حاد بحران آبی» در کشور

به گزارش پایداری ملی به نقل از ایسنا، داود مشیرپناه ضمن اشاره به اینکه برقراری شرایط طبیعی در تالاب‌ها نشان‌دهنده وضعیت حوضه آبریز بالا دست آن‌ها است، اظهار کرد: تالاب‌ها در زندگی انسان‌ دارای نقش‌های مهمی هستند. ازجمله آن‌ها می‌توان به کمک به حفظ تنوع زیستی و به معیشت جوامع محلی اشاره کرد. مشارکت در شرایط اقلیم محلی و حتی تامین نیاز آبی گیاهان اطراف، در مهار سیلاب‌ها و ذخیره‌سازی آب حاصل از آن و در حفظ شرایط  آب‌های زیرزمینی و سطحی از دیگر نقش‌های تالاب‌هاست.

طبیعت و تالاب‌ها توانایی خود برای سازگاری با کم آبی را از دست داده‌اند

وی در ادامه با اشاره به اثرات سوء تغییراقلیم، خشکسالی و فعالیت‌های انسانی روی تالاب‌ها گفت: خشکسالی‌های هواشناسی سبب می‌شود آبی که از طریق بارش‌ها به‌عنوان اصلی‌ترین منبع تامین آب در اختیار تالاب‌ها قرار می‌گیرد، کاهش یابد. در چنین شرایطی اگر سیستمی طبیعی مانند حوضه آبریز تالاب دستخوش تغییرات انسانی نشده باشد، تالاب به‌طور ذاتی خود را با شرایط کم آبی سازگار می‌کند اما اگر دخالت‌های انسانی در حوضه‌های آبریز تالاب‌ها زیاد باشد، طبیعت و تالاب این توانایی خود را از دست خواهند داد و این مشکلی است که امروزه در کشور ما و حتی مناطق دیگر دنیا به وجود آمده است.

فعالیت‌های انسانی سبب تشدید آثار خشکسالی می‌شود

این پژوهشگر منابع آب ادامه داد: از این‌رو می‌توان گفت که فعالیت‌های انسانی سبب تشدید آثار خشکسالی و منجر به بروز پدیده‌ای با عنوان «خشکسالی انسان‌نهاد» می‌شود. این مسئله سبب شده است که حتی در سال‌هایی که مقدار بارش‌ها نرمال است، شاهد کاهش روان‌آب‌ها و آب قابل استحصال باشیم.

عدم پرداخت حق‌آبه محیط زیست در بلند مدت آثار خطرناکی را به‌ دنبال دارد

مشیر پناهی با تاکید بر اهمیت پرداخت حق‌آبه تالاب‌ها چه در دوران خشکسالی و چه در دوران ترسالی تصریح کرد: عدم پرداخت حق‌آبه محیط زیست در بلند مدت آثار خطرناکی را به‌ دنبال دارد که ما امروزه در ایران نیز با آثار آن مواجه هستیم. بر این اساس می‌توان گفت که تمامی منافع تالاب‌ها در حال از دست رفتن است و به‌ جای آن با آسیب‌هایی مانند بروز طوفان‌های غبار و حتی طوفان‌های نمک و مهاجرت ساکنان اطراف تالاب‌ها به مناطق دیگر مواجه شده‌ایم.

برنامه‌های توسعه را بر اساس شرایط اقلیمی ایران تدوین کنیم

این  محقق مسائل منابع آب در ادامه گفت: در چنین وضعیتی ما باید شرایط اقلیمی کشور را بپذیریم و برنامه‌های توسعه را بر اساس این شرایط تدوین کنیم. ما باید بپذیریم که در ایران میزان آب‌های در دسترس و تجدیدپذیر محدود است و برداشت بی‌رویه از منابع آب مانند منابع آب زیرزمینی تبعات زیادی خواهد داشت. در واقع ما باید به اندازه‌ای که طبیعت به ما اجازه داده است برای صنعت، کشاورزی و محیط زیست برنامه‌ریزی برداشت از منابع آبی را تعریف کنیم و به نقطه تعادلی بین حفظ محیط زیست، منابع آبی و فرآیند توسعه برسیم.

در مرحله حاد بحران آبی قرار داریم

وی با بیان اینکه درحال حاضر کشور ما در مرحله حاد بحران آبی قرار دارد و علاوه بر از دست رفتن تالاب‌ها، سطح آب‌های زیرزمینی نیز طی سالیان اخیر به‌ دلیل اضافه برداشت‌ها تغییرات کاهشی شدیدی کرده است، اظهار کرد: نکته مهم این است که در چنین شرایطی باید به طرح‌های تغذیه‌ای منابع آب زیرزمینی به‌ویژه در دوران ترسالی اهمیت بیشتری داده شود.

کاهش ذخیره آب در آبخوان‌ها هم در خشکسالی‌ها و هم در ترسالی‌ها

به گفته وی براساس تحقیقات انجام شده از سال ۱۹۸۰ تا ۲۰۱۸ به جز چهار سال، چه در دوران ترسالی و چه در دوران خشکسالی ما در ایران همواره با کاهش ذخیره آب در آبخوان‌ها مواجه بوده‌ایم البته در سال‌هایی که خشکسالی شدیدتر بود کاهش ذخایر هم شدت یافته است ولی به‌طورکلی در ترسالی‌ها هم منابع آب زیرزمینی شرایط خوبی نداشته‌اند. این مسئله نشان‌دهنده بهره‌برداری ناپایدار از منابع آبی کشور است.

این پژوهشگر مدیریت منابع آب با اشاره به اینکه منفی بودن تراز سطح آب سفره‌های زیرزمینی فارغ از شرایط اقلیمی نشان دهنده اثرات سوء فعالیت‌های انسانی در حوزه محیط زیست است، تصریح کرد: طی ۳۰ سال اخیر تولید محصولات کشاورزی دارای رشدی بیش از ۲۵۰ درصد بوده است حتی در سال‌هایی که کشور با خشکسالی‌های شدیدی مواجه بوده است تولیدات کشاورزی بیشتر از زمان ترسالی‌های پیش از آن گزارش شده است.

مشیرپناهی در پایان با تاکید بر اینکه مسائل مرتبط با حوزه آب چند بخشی و به‌طور مستقیم بر موضوعات اجتماعی و اقتصادی اثرگذار است، گفت: ما در مرحله اول باید شرایط اقلیمی و وجود شرایط حاد در منابع آبی را در کشور  بپذیریم و برنامه‌های توسعه را با توجه به سازگاری با این شرایط تنظیم کنیم. در مرحله بعد نیز نیاز است که همه مردم و مسئولان با عزمی ملی برای نجات منابع آبی با یکدیگر همکاری کنند.