چرایی توجه به قیام ۱۵ خرداد از نگاه امام خمینی (ره)

به گزارش پایداری ملی به نقل از دفاع پرس، قیام ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲ سرآغاز مخالفت مردم به حکومت دست نشانده پهلوی و اعتراض به وضعیت سیاسی اجتماعی ایران بود که زمینه پیروزی انقلاب اسلامی را فراهم کرد. قیامی که در اوج اقدامات مداخله گرانه آمریکا تسلط او بر کشور‌های جهان سوم به وقوع پیوست و پایه‌های رژیم پهلوی را متزلزل کرد. قیامی که توانست تاثیر زیادی بر ساختار‌های حاکمیتی گذارد و حکومت را وادار به تغییراتی هرچند نمایشی کرد. امام خمینی درباره این قیام گفته بود: «قیام ۱۵ خرداد اسطوره قدرت ستمشاهی را درهم شکست افسانه‌ها و افسون‌ها را باطل کرد.»

روحانیت شیعی که در تاریخ ایران اسلامی به ویژه تاریخ معاصر نقش تعیین کننده و ضد استعامری دارد افکار مبارزه جویانه علیه استکبار را با شکل دادن قیام‌هایی، چون قیام تنباک، ملی شدن صنعت نفت و قیام مشروطیت به پیش برد تا علیه تسلط کشور‌های غربی به ویژه امریکا و انگلیس مقابله کند. تلاش روحانیت در مبارزه علیه استعمار خارجی و اعتراض به سیاست‌های داخلی کشور در دوران پهلوی با هدایت امام خمینی (ره) شکل گرفت.

در نتیجه قیام ۱۵ خرداد و شهادت تعداد زیادی از مردم ماهیت حکمت پهلوی و امریکا به عنوان حمایتگر او بیش از پیش آشکار شد و این نکته را مشخص کرد که مبارزه تنها راه مقابله با رژیم است که با هدایت جریان مذهبی می‌تواند منجر به پیروزی شود. از روی دیگر حضور مردم در صحنه مخالفت باعث شد تا رژیم متوجه قدرت پنهان مردم شود که اگر بروز و ظهور پیدا کند منجر به قیامی بزرگتر خواهد شد.

هرچند آمریکا توانست با کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ ساختار دولت ایران را به نفع خودش عوض کند و انگلیسی‌ها را در این رقابت کنار بزند. در شرایطی که سیاست‌های کمونیستی در حال فراگیر شدن بود ایران را حاشیه امنی برای خود درست کند، اما قیام ۱۵ خرداد و اعتراضات مردمی شرایط خاصی را ایجاد کرد که تاکنون در دنیا بی سابقه بود. اقدامی که از ایدئولوژی شرق و غرب فاصله داشت.

هرچند قیام‌های دیگری پیش از انقلاب اسلامی به وقوع پیوست، اما قیام ۱۵ خرداد دارای ویژگی‌هایی بود که بیشترین اثرگذاری را بر انقلاب اسلامی داشت. این قیام دربردارنده یک فرهنگ مبارزه جویانه و حق طلبی و به هنگام در مقابل با دشمن و استکبار جهانی بود.

امام خمینی به عنوان پرچمدار نهضت انقلاب اسلامی و قیام ۱۵ خرداد این قیام را نقطه عطفی در تاریخ کشور می‌داند. ایشان در بخشی از سخنرانی خود در سال ۱۳۵۸ درخصوص قیام ۱۵ خرداد چنین فرمودند: «با فرا رسیدن ۱۵ خرداد خاطرۀ غم‏انگیز و حماسه آفرین این روز تاریخی تجدید می‏شود. روزی که بنا بر آنچه که مشهور است قریب به پانزده هزار نفر از ملت مظلوم و ستم‏ کشیدۀ ما به خاک و خون کشیده شد. روزی که طلیعۀ نهضت اسلامی این ملت شجاع و غیور گردیده؛ نهضت عظیمی که بیش از شانزده سال پیش به دنبال قیام روحانیت مسئول و متعهد در مقابل محمدرضا پهلوی ـ که مخالفتش با اسلام عزیز آشکار و آشکارتر شد ـ شکل گرفت. روحانیت به اعتراض برخاست و عصر عاشورا، پس از حادثه‏‌ای ناگوار، اعتراض با موج عظیم انسانی ـ اسلامی بالا گرفت و به اوج رسید؛ و پس از آن، دست ناپاک استعمار از آستین شاه مخلوع در آمد و غائلۀ ۱۵ خرداد ـ ۱۲ محرّم ـ را هر چه دردناکتر به وجود آورد.

محرّم چه ماه پر غائله‏‌ای، و چه ماه خونی، و چه ماه حماسه‌‏آفرینی! ماهی که دستگاه شاهنشاهی بنی امیه را در هم کوبید؛ و ماهی که رژیم شاهنشاهی ۲۵۰۰ سالۀ جنایتکاران را در هم پیچید. ملت ما نه محرّم را، که شاهد قتل عام‌های وحشیانۀ جباران است، فراموش می‏‌کند و نه ۱۵ خرداد را که سرآغاز نهضت اسلامی روحانیت است.

نهضت از حوزه علمیۀ قم، مرکز فقاهت راستین، برخاست؛ و برق‏‌آسا در سایر حوزه‏های علمیه و دانشگاه‌ها و در تهران و سایر شهر‌ها قشر‌های عظیم ملت را فرا گرفت، و همه را به میدان مبارزه کشید؛ و در سال‌های اخیر که حوادث به دنبال حوادث به وجود آمد؛ و ملت بزرگ با شعار اسلام و فریاد «اللّه ‏اکبر» و نور ایمان و وحدت کلمه بنیاد پهلوی را از بُن کند؛ و ملت ما این روز را عزیز می‏‌شمارد؛ و من روز ۱۵ خرداد را برای همیشه عزای عمومی اعلام می‏کنم؛ و برای بزرگداشت شهدای خویش در این روز بزرگ در مدرسۀ فیضیه به سوگ می‏‌نشینم. به امید آنکه با خواست خداوند متعال باقیماندۀ ریشه‏‌های گندیدۀ استعمار از بیخ و بُن کنده شود؛ و جمهوری اسلامی مبنی بر احکام نورانی قرآن مجید در کشور ما مستقر گردد. والسلام علیکم و رحمة اللّه‏ و برکاته.»

ایشان همچنین در ۱۴ خرداد سال ۱۳۵۹ فرمودند: «ملت ما نباید از یاد ببرد و نمی‏‌برد. ۱۵ خرداد یک نقطۀ عطفی است در تاریخ کشور ما که از همان وقت شروع به فعالیت سیاسی شد و روحانیون از همان وقت خودشان را مجهز کردند.»