ارتباط جدایی‌ناپذیر هنر و پدافند غیرعامل

به گزارش پایداری ملی به نقل از خبرگزاری آنا، کرسی علمی ترویجی تبیین ارتباط بین هنر و پدافند غیرعامل به همت دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال و با همکاری سازمان پدافند غیرعامل به‌صورت مجازی برگزار شد.

حجت‌الاسلام محمدمهدی بهداروند، مدرس حوزه و دانشگاه با اشاره به وجود پدافند غیرعامل از ابتدای بشریت برای جلوگیری از تهاجم عوامل بیرونی اظهار کرد: «امروز پدافند غیرعامل دچار تغییرات بسیاری شده و به تعاریفی جدید رسیده است. امروز، پدافند غیرعامل مجموعه اقدامات غیرنظامی است که موجب افزایش تاب‌آوری و کاهش آسیب‌پذیری جامعه در مقابل بحران‌ها به‌ویژه تهاجمات نظامی و مدیریت بحران در مقابل اقدامات نظامی دشمن است. چرا که جامعه پویا همیشه باید آماده مقابله با تهاجم نظامی و غیرنظامی باشد.

وی درباره هنر گفت: هنر وظیفه نهادینه کردن مفاهیم و باورها در تلفیق با زیبایی‌شناسی در جامعه را دارد. پس رابطه هنر و پدافند غیرعامل رابطه جدایی‌ناپذیر است. چنین هنری را هنر مقاومت می‌نامیم که در شکل‌های مختلف تجلی می‌یابد؛ هنری که وظایف بسیار مهمی برعهده دارد و باید به امنیت روانی جامعه کمک کند».

مشاور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بهداروند ضمن اظهار تأسف از وضعیت موجود در عرصه‌های مختلف هنری مثل تئاتر، سینما و سریال‌سازی و موسیقی ادامه داد: «آنچه در این عرصه‌ها شاهدیم، مطلوب فرهنگ انقلاب اسلامی نیست. بلکه هنری است که بیشتر انگیزه دنیاطلبی و تجمل‌پرستی را در انسان تشدید می‌کند و ردپای فرهنگ انقلاب را به ندرت در هنر دیده می‌شود. طبیعی است که این هنر نمی‌تواند در پدافند غیرعامل ابزاری کارآمد باشد و این پرسش را ایجاد می‌کند که نقش هنرمندان و هنر در بزنگاه‌های تاریخی چیست؟ هنرمندانی که بارها نقش‌آفرینی آن‌ها را در تبلیغ کالا یا خدمات یا حمایت از کاندیداهای ریاست جمهوری شاهد بوده‌ایم».

این نویسنده ادبیات دفاع مقدس به نقش هنر در پدافند غیرعامل در هشت سال دفاع مقدس اشاره کرد و افزود: هرچند در زمان جنگ، مفهوم پدافند غیرعامل مطرح نبود، هنر نقش بسیار بالایی در جنگ هشت ساله ایفا کرد. اگر به گذشته نگاه کنیم، خواهیم دید که این هنر چه کمک بزرگی به تاب‌آوری، تهییج، تشویق به مقاومت و صبر پس از عملیات کرد؛ نمونه عینی آن فردی مانند صادق آهنگران است که چگونه شور ایجاد می‌کرد یا مرهمی بر زخم می‌شد.

نویسنده کتاب «اندیشه‌های دفاعی امام خمینی (ره)»  ادامه داد: بعد از هشت سال دفاع مقدس شیوه‌های پدافندغیرعامل هم تغییر کرده است و باید به این سؤال پاسخ دهیم که هنر در دوران صلح چگونه می‌تواند به پدافند غیر عامل کمک کند؟ به نظرم زمانی می‌تواند کمک کند که تولیدات فرهنگی در راستای اهداف انقلاب به اسلامی باشد، به سیاه‌نمایی و یاس عمومی دامن نزند، امیدآفرین باشد، دستاوردهای انقلاب را ترویج کند، به ارتقای روحیه ضعیف‌شده مردم کمک کند، در شرایطی مثل امروز (همه‌گیری ویروس کرونا) مردم را از افسردگی خارج کند، در شرایط تحریم، تاب‌آوری جامعه را بالا ببرد و به تغییر سبک زندگی با جهت‌گیری مقاومت کمک کند.

بهداروند تأکید کرد: هنر مقاومت زمانی می‌تواند به‌عنوان قدرت مکمل کمک کند که برای هنر در تمام عرصه‌ها برنامه متناسب با نیازهای اجتماعی- فرهنگی و نیاز انقلاب اسلامی داشته باشد. مسلماً یکی از کارهایی که پدافند غیرعامل می‌تواند انجام دهد این است که مانع تسلط فرهنگ غربی در فرهنگ بومی و اسلامی شود. هرچند در این جهت از تلویزیون و بسیاری از تئاترها و فیلم‌ها ناامیدم.

محسن محبی، معاون توسعه فرهنگی سازمان پدافند غیرعامل نیز ضمن تشکر از تلاش دانشگاه آزاد واحد شمال در طرح و بسط این موضوع گفت: دفاع  امری جامع است که یا با سلاح انجام می‌شود یا بدون سلاح. بخش اول سهم نیروهای مسلح و بخش دوم، سهم مردم است که از آن به‌عنوان پدافند غیرعامل یاد می‌کنیم».

وی افزود: پدافند غیرعامل دفاع از غیرنظامی‌ها به وسیله غیرنظامی‌هاست و فراموش نکنیم که ما دفاع مقدس را با حضور مردمی و توسط مردم در کنار نیروهای مسلح پیش بردیم. برای همین معتقدم حوزه هنر در دفاع مقدس هشت ساله سهم خود را به خوبی ادا کرده است.

معاون توسعه فرهنگی سازمان پدافند غیرعامل ضمن اشاره به بروز جنگ در حوزه‌های زیستی، سایبری، شیمیایی و اقتصادی اظهار کرد: این جنگ‌ها مردم را در دایره جنگ قرار داده است و در شرایطی که شیوه جنگ‌ها تغییر یافته قاعدتاً باید دفاع نیز دچار تغییر شود. برخی از کشورها برای تشویق مردم به مشارکت در دفاع غیرنظامی علاوه بر انتشار کتاب‌های آموزشی و غیره از آن‌ها خواسته می‌شود سالیانه در مانورهای شرکت کنند تا یاد بگیرند علاوه بر نجات جان خود، باید جان دیگران را هم نجات بدهند.

محبی در بخش دیگر از سخنان خود درباره زمینه‌های بروز هنر در پدافند غیرعامل گفت: مثلاً در حوزه اقتصاد مقاومتی و ترویج کالای ایرانی، شبکه‌های اجتماعی هنر باید به کمک پدافند غیرعامل بیاید، همچنین در بحث کرونا باید هنر به میدان بیاید. در حوزه معماری بسیار نیازمند هنر هستیم، درباره نوع اطلاع‌رسانی در شرایط بحران، از جامعه رسانه‌ای انتظار فعالیت و حضور جدی هستیم، آموزش مردم در این شرایط ظرافت‌هایی نیاز دارد که باید در حوزه هنر به آن پرداخته شود.

وی تأکید کرد: پدافند غیرعامل دنبال این است که بدون سلاح و با حداقل هزینه جامعه را مصون خواهد کرد. پدافند غیرعامل پایه‌ای برای نظریه «مقاومت اسلامی» است و سهم هنر این است که بتواند اقشار مختلف مردم را پای کار دفاع بیاورد.

همچنین مینو خانی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال و رئیس شورای دانشی هنر کمیته علمی پدافند غیرعامل، ضمن اشاره به عدم وجود منابع مکتوب درباره هنر و ارتباط آن با پدافند غیرعامل، برگزاری این جلسه را یکی از ضروریات برای تولید زیرساخت‌ها و منابع مکتوب اعلام کرد و افزود: محورهای مورد اشاره بهداروند قابلیت پرداخت دقیق‌تر و همه‌جانبه‌تر را می‌طلبد تا بدانیم در زمان مقاومت و در زمان صلح یا در شرایط بحران مثل شیوع پاندمی کرونا، در حوزه هنر چگونه عمل کنیم. همچنین این محورها می‌توانند به موضوعاتی برای خلق آثار هنری توسط هنرمندان که در تعاریف پدافند غیرعامل در جایگاه «دفاع توسط غیرنظامی» قرار می‌گیرند، شوند».

نویسنده کتاب «رنگ جنگ ایران-عراق» در ادامه به ذکر نمونه از آثار هنری نقاشی در زمان جنگ پرداخت و تأکید کرد: «انتشار این آثار در قالب و ابعاد پوستر و کارت پستال توانستند ضمن بالا بردن روحیه رزمنده‌ها شوند و مردم را در پشت جبهه‌ها ترغیب کرده و حمایت از رزمنده‌ها را بالا بردند. این همان چیزی است که در پدافند غیرعامل به تاب‌آوری یاد می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال در ادامه به ذکر مصادیقی در خلق آثار هنری در شرایط امروز که هم دچار جنگ اقتصادی هستیم و هم شیوع ویروس کرونا زندگی انسان را دستخوش تغییرات جدی قرار داده پرداخت و گفت: ولی متأسفانه آثار هنری در راستای تقویت روحیه مردم حرکت نمی‌کنند؛ مثلاً در ایام تابستان و یکی از مراحل سخت کرونا در کشور، فیلم سینمایی از تلویزیون ایران پخش شد که خانم پرستار در بیمارستان بیماران کرونایی، همسری داشت که ماسک و الکل را احتکار می‌کرد و خانواده‌ای به تصویر کشیده شد که به‌عنوان زوجینی که باید در همه شرایط زندگی همگرا و همدل باشند، اتفاقاً در بحران پیش آمده در تقابل با هم بودند.

خانی ادامه داد: موضوع شیوع ویروس کرونا برای هنرمندان چینی تبدیل به موضوعی شد که دست به ساخت سریال «با هم» بزنند که تمام ماجرا در راستای اتحاد و همدلی همه چینی‌هاست و این روحیه مقابله و تحمل این بیماری را بالا می‌برد و این یعنی ارتباط هنر با پدافند غیرعامل. در حالی که به نظر می‌رسد با توجه به اینکه ایران صاحب صنعت سینما و تلویزیون است باید خیلی قوتی‌تر در راستای آثاری با موضوع کرونا وارد عمل می‌شد که بتواند روحیه و آگاهی مردم را در مقابله با این ویروس تقویت کند.

خانی در بخش پایانی سخنان خود با تأکید بر اینکه هنر همه وجود زندگی ما را در برگرفته است، گفت: حالا که هنر در همه وجوه زندگی وجود دارد و پدافند غیرعامل هم چیزی جز ارتقای شرایط زیستی انسان نیست، به نظر می‌رسد این دو، هنر و پدافند غیرعامل، می‌توانند همچون بال دو پرنده‌ای باشند که در راستای تقویت و ارتقای وضعیت زیست انسان عمل می‌کنند. پس باید ارتباط این دو را بیش از پیش جدی گرفت.

در خاتمه این کرسی ترویجی نیز، حمیدرضا خالدی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال با اشاره به اینکه جلسه امروز در ارتباط با «هنر و پدافند غیرعامل» فتح باب جدید در حوزه هنر و پدافند غیرعامل است، اظهار کرد: این مباحث نشان می‌دهد ظرفیت مسائل علمی و کارشناسی در این حوزه بسیار بالا و بسیار قابل توجه است.

وی ادامه داد: در بحث هنر دو نکته وجود دارد؛ یکی، بحث هنر به‌عنوان ابزار و تهدیدات ابزار هنر است و دیگری، هنر به‌عنوان موضوع هنر است. به نظر من با توجه به شرایط موجود در مثلا صداوسیما، به نظر می‌رسد به شدت این ابزار قوی، تهدید شده و به یکی از بیماری‌های مزمن در عرصه هنر کشور منجر شده است.

رئیس واحد تهران شمال با اشاره به اینکه همت مسئولان و اساتید در دانشگاه تربیت علمی، آموزشی، تربیتی و اخلاقی دانشجویان است، اظهار کرد: متأسفانه با آنچه در صداوسیما ساخته می‌شود، نشان می‌دهد که ابزار هنر به شکل نرم و بسیار تأثیرگذار تمام آن فرآیند و داشته‌ها را که آمال و آرزوی مجموعه علمی کشور است، را زیر سکال و حتی از بین می‌برد.

خالدی با تأکید بر اینکه امروز همه باور داریم که هنر مؤثرترین، جامع‌ترین، کارآمدترین، کامل‌ترین و نافذترین ابزار برای انتقال پیام است، افزود: تکنیک‌های جدید عرصه هنر این توانایی را ارتقا داده و با توجه به موضوع‌های مختلف در پدافند غیرعامل و پیچیگی‌های آن، ابزاری کامل‌تر از هنر برای ابلاغ مسائل پدافند غیرعامل وجود ندارد.

وی افزود: مغفول ماندن این ابزار در گفتمان پدافند غیرعامل برای رسیدن به یک جامعه تاب‌آور، بااقتدار و خودباور چیزی است که فکر می‌کنم مغفول مانده و امید است که با همین بحث‌های علمی و نکاتی که بهداروند و محبی گفتند و کارشناسان و متخصصانی که دغدغه این موضوع را دارند، ولی بستر آن برایشان فراهم نبود، بتوانیم بستر گفتگو را فراهم کنیم و نتیجه این باشد که در مدیریت کلان کشور هم در عرصه‌ای که هنر به‌عنوان یک موضوع مطرح می‌شود و هم در عرصه‌ای که به هنر به‌عنوان یک ابزار فکر می‌شود و نه به‌عنوان پیوست پدافند، به آن فکر شود و در متن پدافند مورد توجه و تأکید قرار بگیرد.