افزایش ۴۵ درصدی بافت فرسوده در پایتخت

به گزارش پایداری ملی به نقل از پانا، یکی از مهمترین مشکلات مدیریت شهری در پایتخت مساله بافت فرسوده است چرا که اگر بحرانی در این کلانشهر به وجود آید بیشترین آسیب را شهر تهران از این ناحیه خواهد دید. به عنوان نمونه اگر زلزله بالای 6.5 ریشتری در تهران رخ دهد بیش از 2 میلیون نفر در معرض آسیب جدی قرار خواهند گرفت. مجید فراهانی، رئیس کمیته بودجه و نظارت مالی شورای شهر تهران در دومین جلسه از این شورا در سال جاری با اعلام اینکه 45 درصد به بافت فرسوده شهر تهران افزوده شده است، گفت که بر اساس مصوبه کمیسیون ماده 5 و تایید شورای عالی شهر سازی و معماری در آخرین روزهای اسفند سال 99 بالغ بر 1519 هکتار به محدوده 3386 هکتاری بافت فرسوده شهر تهران افزوده شد. او این موضوع را از توفیقات مهم مدیریت شهری در سال گذشته عنوان کرد و گفت که موضوع، اضافه شدن 45 درصد به بافت فرسوده شهر تهران با مصوبه کمیسیون ماده 5 و تایید شورای عالی شهر سازی در آخرین روزهای اسفند سال گذشته اتفاق افتاد.

البته فراهانی، این اضافه شدن نزدیک 50 درصدی به بافت فرسوده را نوید بخش بازسازی و نوسازی شهر تهران دانسته است.

علی بیت‌اللهی، رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازى در گفت‌وگو با پانا درباره بافت فرسوده در تهران اظهار کرد: «تعریف عامی برای بافت فرسوده از سوی متخصصان شهرسازی صورت گرفته است که از این تعریف برای تعیین بافت فرسوده استفاده می‌شود و فکر می‌کنم مشکل مساحت بافت‌های فرسوده و اضافه یا کم شدن به بافت‌های فرسوده از این تعریف نشات می‌گیرد.»

وی با اشاره به تعریف بافت فرسوده از نظر متخصصان شهرسازی افزود: «تعریف کلاسیکی که در ایران برای بافت فرسوده استفاده شده این است که اگر در هر ناحیه یا منطقه‌ای 50 درصد پلاک‌های ساختمانی به طور مشترک ریزدانه، نفوذناپذیر و ناپایدار باشند، بافت فرسوده نامیده می‌شود. یعنی اگر معابر پهن باشد ولی ساختمان ناپایدار باشد، بافت فرسوده محسوب نمی‌شود.»

این متخصص زلزله‌شناسی ادامه داد: «با توجه به اینکه وجه اشتراک بافت فرسوده طبق تعریفی که مطرح شد داشتن سه پارامتر به طور توامان است، بنابراین وجود این مساله باعث می‌شود که محدوده‌های بافت فرسوده کم شود. به طور مثال ساختمان‌هایی هستند که واحدهای نوساز دارند و ناپایدار نیستند از جمله ساختمان‌هایی که در منطقه 10 و بزرگراه نواب وجود دارد که ساختمان‌ها کم مساحت هستند و از نظر تعریف ریزدانه محسوب می‌شوند اما با توجه به اینکه نوساز هستند جزو بافت فرسوده محسوب نمی‌شوند. بنابراین شرط این است که هر سه پارامتر باهم وجود داشته باشد.»

وی با اشاره به دیدگاه متخصصان زلزله در تعریف بافت فرسوده گفت: «هدف ما متخصصان زلزله، از بافت فرسوده عمدتا بر روی ناپایداری ساختمان‌ها است. یعنی اگر زلزله‌ای رخ دهد، اینگونه واحدهای مسکونی تخریب خواهند شد صرف نظر از اینکه کوچه یا معابر تنگ باشد یا پهن. همچنین صرف نظر از اینکه متراژ پلاک‌های ساختمانی 200 متر مربع یا 50 متر مربع باشد. از نظر ما مهم ناپایداری است و نبود مقاومت در برابر زلزله است که بافت فرسوده تلقی می‌کنیم.»

بیت‌اللهی با بیان اینکه شاخص نبود مقاومت در برابر زلزله ناپایداری ساختمان است، گفت: «طبق تعریفی که از بافت فرسوده به عمل آمده است، خیلی از ساختمان‌های ضعیف، کم مقاوم و خطرناک شامل حال بافت فرسوده نمی‌شود در صورتی که بافت فرسوده هستند اما از آنجا که متراژ بالایی دارند یا در معابر پهن‌تری هستند فرسوده قلمداد نمی‌شوند و اولویت‌ها و تسهیلات لازم برای نوسازی در چنین بافت‌های شامل حال آنها نمی‌شود که علت این موضوع همان تعریف بافت فرسوده از دیدگاه شهرسازان است.»

وی تاکید کرد: «تعداد واحدها و پلاک‌هایی که دارای قدمت بالا هستند و مقاومت ناچیزی در برابر زلزله دارند طبق آمار و تعریف بافت‌های فرسوده، دو و نیم تا 3 برابر بیشتر از تعریف دیگر بافت فرسوده است. یعنی ساختمان‌های ناپایدار در کل شهر به ویژه در شمال شهر و روی خط گسل پراکنده هستند که طبق آن تعریف جزو بافت فرسوده تلقی نشدند. اگر آنها را فرسوده در نظر بگیریم، مساحت بافت فرسوده به مراتب بیشتر از تعریف رسمی خواهد شد.»

این استاد دانشگاه گفت: «از نظر متخصصان زلزله از دیدگاه خطر زلزله در بافت فرسوده، اگر در این بافت ساختمان مقاوم ساخته شود، فرود نخواهد ریخت. ما بر همین اساس می‌خواهیم چهره بافت فرسوده را عوض کنیم بنابراین تلاش برای یک واحد یا ساختمان عملا چهره بافت را عوض نمی‌کند بلکه باید معابر وسیع باشد و متراژ واحدها بیشتر باشد که چنین چیزی در اجرا تاکنون ناممکن بوده است و از این به بعد هم با دخالت قوه قهریه یا امتیاز ویژه به ساکنان این بافت‌ها امکان‌پذیر است.»

بیت‌اللهی ادامه داد: «وقتی قرار باشد در یک منطقه یا ناحیه که معابر تنگ دارد، معابر وسیع شود، مشارکت جمعی بالایی را می‌طلبد و تمامی ساکنان باید تمایل داشته باشند اما از آنجا که مشارکت‌ها کم است، کار نوسازی با کندی انجام می‌شود یا عملا کاری انجام نمی‌شود.»

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه و شهرسازی گفت: «ظاهرا دوستان در شورای شهر تهران به این جمع‌بندی رسیدند که نوسازی انجام شود تا واحدهای مقاوم‌تری داشته باشیم که خطر زلزله کمتر شود اما مساله فقط نوسازی نیست بلکه مساله زندگی مردم و توجه به پیچیدگی‌های اجتماعی است که باید همه جانبه به آن نگاه شود.»

رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه و شهرسازی به تعداد واحدهای مسکونی که در بافت فرسوده قرار دارند نیز گفت: «طبق آمار رسمی بر اساس تعریفی که از بافت فرسوده وجود دارد، از حدود یک میلیون و 100 هزار پلاک (ساختمان) در تهران نزدیک به 250 هزار پلاک در بافت فرسوده قرار دارند و اگر در نظر بگیریم که هر پلاک 3 واحد دارد، 850 هزار واحد مسکونی را شامل می‌شود. همچنین اگر به نسبت جمعیت در نظر بگیریم حدود 2.5 میلیون نفر از ساکنان شهر تهران در بافت فرسوده زندگی می‌کنند. اما تعداد ساکنان ساختمان‌های کم مقاوم در برابر زلزله خیلی بیشتر است.»