خاک یکی از مهمترین و استراتژیک‌ترین منابع طبیعی به شمار می‌رود. بستر مناسبی برای زیست انسان و دیگر موجودات کره زمین که به عنوان میراث مشترک و ثروت ملی، گنجینه‌های تمدن بشری بسیاری را در خود جای داده است.
به گزارش پایداری ملی، به نقل از سیناپرس، خاک، علاوه بر اینکه، برای هر انسانی نوعی غیرت ملی و دینی را متجلی می‌کند، غذا، پوشاک و بسیاری از مایحتاج او را نیز تامین می‌کند. به نظر می‌رسد که انسان اولیه تا زمانی که مواد غذایی خود را از طریق شکار به دست می‌آورده، چندان توجهی به خاک نداشته، ولی بتدریج که کشت گیاهان جایگزین شکار شده، اهمیت خاک نیز افزایش یافته است.
این اهمیت تا به آنجا رسید که به دلیل غنای آن به تدریج شاهد خروج بی‌سروصدای خاک از جنوب کشور به کشورهای همسایه بودیم و این روزها نیز اخبار فروش خاک جنگل‌های هیرکانی به گوش می‌رسد. جنگل های بکری که در کنار تمام فواید و آثار مثبتی که دارد، موقعیت بسیار ویژه ای برای افراد سودجو است. موضوعی چالش‌برانگیز که ذهن افکار عمومی را به‌خود جلب کرده است.
«فروش خاك غيرقانوني و ممنوع است. هر نوع دست اندازی در طبیعت مثل برداشت خاک و حمل آن جرم محسوب می‌شود و بايد با آن برخورد شود.» اين جمله‌اي بود كه چند روز پيش، رئيس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری درباره اخباری كه اخیرا درخصوص فروش و قاچاق خاك جنگل‌های کشور مي‌شود، به خبرنگار سیناپرس اعلام کرد. به گفته مسعود منصور برداشت خاک و حمل آن چه با هدف صادرات و چه با هدف غیرصادرات جرم است و وظیفه مامورین حفاظتی است که با اینگونه موارد به عنوان تخلف اقدام کنند.
دوئل جنگل‌های هیرکانی با مشکلات ریز و درشت تمامی ندارد. زباله و قاچاق چوب قصه‌ای قدیمی در این دیار است که حتی قانون‌های بازدارنده هم مانع از این تخلفات نشدند. در حالی که رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری با قاطعیت از عدم فروش خاک سخن می‌گفت؛ یکی از قاچاقچیان خاک در گفت‌وگو با ایسنا، گفته بود که خاک اطراف درختان موجود در جنگل هیرکانی، به شدت خریدار دارد و به همین منظور، هر فردی به هر نحوی می‌خواهد این خاک را جمع‌آوری کرده و به فروش می‌رساند. وی به این نکته اشاره کرده بود که خاک جنگل برای مصارف مختلفی به ویژه در حیاط منازل و استفاده در باغ‌ها و باغچه‌ها کاربرد دارد اما باید مواظب بود که به‌دلیل هوموس بالا، بیش از حد استفاده نشود.
منکر فروش خاک نمی‌شویم
همچنین معاون حفاظت در امور اراضی سازمان جنگل‌ها مراتع و آبخیزداری کشور نیز در گفت‌وگو با سیناپرس می‌گوید که فروش خاک ممنوع است، اما نمی‌توانیم فروش خاک را منکر شویم. به گفته بهمن افراسیابی؛ فروش خاک به صورت لکه‌ای و نقطه‌ای حتما وجود دارد اما گسترده نیست. موضوعی که قاچاقچی خاک نیز به آن اشاره کرده بود: برخی از فروشندگان هم، به اندازه یک فرغون خاک جنگل، یک نیسان گل و شن رودخانه به آن اضافه می‌کنند تا برایشان در فروش، به صرفه باشد. به گفته او خرید و فروش خاک‌های جنگلی در چند ماه اخیر رونق مناسبی پیدا کرده و البته این موضوع در بهار و تابستان هر سال بهتر از نیمه دوم سال است.
معاون حفاظت در امور اراضی سازمان جنگل‌ها مراتع و آبخیزداری کشور نیز درخصوص نوع استفاده از خاک می‌گوید: خاک جنگل‌ها برای مواردی چون مصارف سنتی مردم، تولید قارچ، گلخانه‌ها و خاک گلدان‌ها استفاده می‌شود اما تاکنون هیچ گونه گزارشی در بحث قاچاق خاک واصل نشده است و چنانچه مشاهداتی در سطح وسیع و گسترده صورت پذیرد، با متخلفین برخورد قانونی خواهد شد.
مدیرکل حوزه ریاست سازمان جنگل‌ها نیز معتقد است که چیزی به عنوان فروش و قاچاق خاک مفهوم ندارد. به گفته محمدرضا همتی، خاک فروشی فقط در گذشته و در بخشی از کوره‌های آجرپزی به دلیل درصد رس اتفاق می‌افتاد که اکنون منسوخ شده است. اکنون نیز جابجایی خاک ممکن است در حد جابجایی پروژه عمرانی اتفاق بیفتد. به گفته او اخیرا درخواستی مبنی بر برداشت خاک پیت از سطح چمن زارها وجود داشته که مخالفت کردیم.
به گفته همتی، در پایین دست خاک‌های آبرفتی، خاک‌های رسی مرغوبیت زیادی دارند در مناطق چمنزاری ممکن است برای بحث خاک پیت و خاک گلدان مورد استفاده قرار بگیرد که ما البته دوسه مورد درخواست داشتیم که مخالفت کرده ایم و اجازه ندادیم که چمنزارها که دارای خاک پیت هستند یا مناطق جتگلی که خاک مرغوب دارند خاک برداشت شود. ولی در سطح اراضی کشاورزی و باغات ممکن است جابجایی اتفاق بیفتد یا در اثر پروژه ای خاکبرداری یا خاکریزی انجام بشود که جابجا شود.
مدیرکل حوزه ریاست سازمان جنگل‌ها با بیان اینکه ما باید همیشه همه جوانب قضیه را در نظر بگیریم ادامه می‌دهد: اگر دو کامیون خاک جابه‌جا شد حتما نگوییم که خاک قاچاق شد و خاک را بردند. ممکن است پروژه‌ای خاکبرداری دارد، خاک زراعی را کنار می‌زند و خاک را جابجا می‌کند این در واقع خسارتی وارد نمی‌کند. درصورتی که خاک زراعی، مرتعی و پوشش گیاهی را جمع و از بین ببریم ظلم کرده ایم. ما با آن مخالفیم و باید از آن جلوگیری کرد.
استفاده به موقع از قدرت و توانایی خاک
یکی از فعالان محیطزیست درخصوص قدرت باروری خاک به خبرنگار سیناپرس می‌گوید: خاک نیز مدت زمان معینی برای باروری و نتیجه‌دهی دارد. مه لقا کاشفی ادامه می‌دهد: تجربه نشان داده در برخی از مناطق درختکاری صورت گرفت اما نتیجه‌ای دربرنداشت، زیرا خاک توانایی و قدرت باروری خود را از دست داده بود.
او که در کارنامه خود جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط زیست را نیز دارد می‌گوید: در مورد خاک خیلی کم کار کرده‌ایم و به آن آسیب جدی وارد کرده‌ایم. فرسایش خاک در کشور ما بسیار بالا است و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، کارشناسان و مسئولان به مراتب باید در این خصوص بیشتر فعالیت کنند.
به گفته کاشفی؛ بخش زیادی از کشور با توجه به تغییرات اقلیمی با تهدید بیابانی شدن روبروست و می‌توان اذعان داشت که توسعه بیابان‌ها در کشور در حالی آمار نگران کننده ارائه می‌دهد که سرانه خاک کشاورزی از حدود نیم هکتار ظرف ۴۰ سال گذشته به 16/. هکتار کاهش پیدا کرده است.
وی در ادامه این مطلب توضیح می‌دهد: این که مردم چه میزان خاک کشاورزی برای تولید غذا در اختیار داشته باشند، بسیار کاهش پیدا کرده است. بنابراین خاک منبع مهمی برای تغذیه بشر است و اینکه صرفا در جایی درختکاری و اراضی داشته باشیم که در افزایش سطح جنگل‌ها و سطح فضای سبزمان موثر واقع بشود.
تخریب محیطزیست، چرای بی‌رویه دام، از بین‌رفتن پوشش گیاهی و دخل و تصرف در اراضی ملی و مناطق کوهستانی نیز ازجمله عوامل فرسایش خاک محسوب می‌شوند.