اجرای پایلوت سامانه‌های هشدار و پاسخ سریع در ۸ نقطه کشور

به گزارش پایداری ملی به نقل از ایسنا، دکتر محمد شاهوار، عضو هیات علمی بخش شبکه شتابنگاری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در لایو اینستاگرام با بیان اینکه دنیا در مواجهه با زلزله به سمت عکس‌العمل‌های منطقی و مناسب پیش می‌رود، گفت: در زمان رخداد زلزله مهمترین اقدامی که انجام می‌شود، شناسایی چشمه‌ زلزله و بزرگای آن است که این امر از طریق شبکه‌های شتابنگاری‌ و لرزه‌نگاری صورت می‌گیرد.

وی ادامه داد: از آنجایی که سرعت انتشار داده‌ها از سوی این دستگاه‌ها زیاد است، ما می‌توانیم قبل از رسیدن موج مخرب زلزله، رخداد این زلزله را اطلاع‌رسانی کنیم. سامانه‌های هشدار سریع در این زمینه می‌تواند موثر باشد.

شاهوار، با اشاره به زلزله سرپل ذهاب، خاطر نشان کرد: نکته مهم در زلزله‌های بزرگ این است که رخداد آن مربوط به یک نقطه نمی‌شود، بلکه در این چنین زلزله‌هایی صفحه گسیختگی دارد و در زلزله‌ای به بزرگای ۷ حدود ۵۰ تا ۸۰ کیلومتری گسیختگی ایجاد می‌شود؛ یعنی در این وسعت شهرها و روستاهای مختلفی آسیب می‌بینند.

وی امتداد گسیختگی را از دیگر پارامترهای مهم در زلزله‌های مهم دانست و افزود: در زلزله‌های بزرگ انتظار داریم که حتی در انتهای گسیختگی خسارات بیشتری داشته باشیم که نمونه آن زلزله سرپل ذهاب است. در لحظه اولیه این زلزله با توجه به قطع شدن ارتباطات نیروهای امدادی نمی‌دانست که به کدام سمت ازگله برای امدادرسانی حرکت کند؛ ولی از آنجایی که غرب و شمال ازگله به کشور عراق ختم می‌شد؛ از این رو بین شمال شرق، شرق و جنوب حرکت کردند و هرچه به سمت جنوب ازگله به سمت سرپل ذهاب می‌رسیدیم، بر میزان خسارات افزایش می‌یافت.

مجری طرح سامانه هشدار و پاسخ سریع، با اشاره به نقش دستگاه‌های شتابنگاری در یافتن محل خسارات، توضیح داد: این دستگاه‌ها قادر به محاسبه شتاب ناشی از زلزله هستند و بر اساس داده‌های این دستگاه می‌توان میزان خسارات را برآورد کرد.

سامانه هشدار سریع

این عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با بیان اینکه این سامانه‌های هشدار سریع بر اساس ثانیه‌ها کار می‌کنند، گفت: این نوع سامانه‌ها حتما باید در نزدیکی گسل‌ها نصب شوند و از آنجایی که نمی‌توان پیش‌بینی کرد که زلزله‌ها در کدام بخش از گسل‌ها ایجاد گسیختگی می‌کنند؛ از این رو نیاز است تا این سامانه‌ها به صورت پراکنده نصب شوند.

شاهوار، گران قیمت بودن این سامانه‌ها را چالش‌های نصب آن دانست و اظهار کرد: قیمت نصب و هزینه‌های کنترل و نگهداری این سامانه‌ها بسیار زیاد است ولی فوایدی که در مدیریت بحران حاصل می‌شود، بیشتر است و ما برای کاربردی کردن این سامانه‌ها نیاز داریم تا زیرساخت‌های آن را در کشور فراهم کنیم.

این محقق حوزه زلزله، نبود اطلاع‌رسانی عمومی مناسب برای هشدار سریع زلزله را از دیگر چالش‌های این حوزه نام برد و یادآور شد: در زلزله‌های مهمی چون بم، سرپل ذهاب و منجیل ارتباطات قطع شد، علاوه بر آن شبکه‌های قوی ملی لرزه‌نگاری و شتابنگاری در کشور نداریم و اگر هزار ایستگاه شتابنگاری به‌روز بود و یا تعداد شبکه لرزه‌نگاری بیشتر بود، وضعیت بهتری داشتیم.

وی با اشاره به اجرای طرح پیاده‌سازی سامانه هشدار سریع در کشور، توضیح داد: هشدار سریع جزو وظایف شهرداری است و قرار شد به صورت پایلوت نسبت به پیاده‌سازی هشدار سریع اقدام کنیم.

شاهوار با اشاره به اجرای پایلوت سامانه هشدار سریع در تهران، توضیح داد: سامانه‌های هشدار سریع کاری است که از سوی شهرداری تهران مطرح شد و در طی آن مقرر شد طراحی این سامانه‌ها را بر اساس ۲۰ ایستگاه شتابنگاری اجرایی کنیم.

وی با بیان اینکه ۲۰ ایستگاه برای اجرای این طرح کافی نیست، ادامه داد: در این بعد از مطالعات، ۴۶ ایستگاه را برای این امر انتخاب کردیم که در حال حاضر برای ۴ ایستگاه شتابنگاری "امامزاده هاشم"، "مشا"، "دماوند" و "سد لار" فعال شده است. این ایستگاه‌ها در زمینلرزه‌های گذشته کار کرده‌اند.

مجری طرح، هزینه اجرای هر ایستگاه هشدار سریع را ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون تومان ذکر کرد و ادامه داد: از ۴۶ نقطه انتخاب‌شده قرار است ۲۰ ایستگاه فعال شود و در این راستا ۲۰ نقطه که لرزه‌خیزی بیشتری دارند و شامل مشا و شرق و جنوب شرق تهران می‌شوند، برای اجرای پایلوت انتخاب شده است.

پیاده‌سازی سامانه پاسخ سریع

عضو هیات علمی شبکه شتابنگاری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به بخش پیاده‌سازی سامانه پاسخ سریع در کشور، گفت: در بخش پیاده‌سازی سامانه پاسخ سریع این طرح، قرار شد برای شهرهای پرجمعیت و لرزه‌خیز اجرایی شود.

وی با بیان اینکه در این راستا برخی از شهرهای مهم چون "تهران"، "کرج"، "تبریز"، "مشهد"، "اهواز"، "بندرعباس"، "کرمان" و "شیراز" انتخاب شدند، یادآور شد: در فاز اول ۱۰ ایستگاه شتابنگاری در تبریز و اطراف آن، ۱۰ ایستگاه در مشهد و در تهران نصب شد و بر اساس برنامه‌ریزی‌ها تعداد ایستگاه‌های نصب شده در کشور باید به عدد ۱۰۰ ایستگاه برسد؛ ولی در این زمینه با محدودیت مواجه هستیم که از آن جمله می‌توان به چالش‌های ارتباطی اشاره کرد که بر اساس سیم‌کارت است و لازم است این ایستگاه‌ها به شبکه فیبر نوری مجهز شوند.

وی با بیان اینکه در حال حاضر این ایستگاه‌ها در شهرهای "تبریز"، "مشهد"و "تهران" اجرایی و در "کرمان" در دست اجرا است، گفت: در حال حاضر ۳۰ ایستگاه در این زمینه فعال شده است.

به گفته وی، ایستگاه‌های هشدار و پاسخ سریع راه‌اندازی و داده‌های آن استخراج شده است که این داده‌ها در اختیار سازمان مدیریت بحران شهرداری قرار دارد. 

تفاوت سامانه‌های هشدار و پاسخ سریع

دکتر بیت‌اللهی، مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در گفت‌وگو با ایسنا نیز در خصوص تفاوت‌های سامانه‌های هشدار و پاسخ سریع توضیح داد: سامانه‌های هشدار و پاسخ سریع بر مبنای اختلاف زمانی است که بر اساس موج P و سرعت موج S زلزله شکل می‌گیرد.

وی با بیان اینکه سرعت موج P بیشتر و تخریب آن کم است، ادامه داد: این در حالی است که تخریب زلزله در موج S که به آن "موج برشی" نیز گفته می‌شود، بیشتر ولی سرعت آن کم است، به گونه‌ای که سرعت موج S حدود ۷ دهم سرعت موج P است؛ از این رو موج S با اختلاف چند ثانیه‌ای نسبت به موج P به ما می‌رسد.

بیت‌اللهی ادامه داد: دستگاه شتابنگاری وقتی موج P را ثبت می‌کند، با استفاده از امواج الکترومغناطیس این پالس را به مرکز مورد نظر ارسال می‌کند و با تاخیر چند ثانیه‌ای موج S ارسال می‌شود و در چند ثانیه وقفه میان این دو موج می‌توان اقداماتی را برای هشدار سریع اجرایی کرد.

وی با بیان اینکه در کشور ژاپن از این وقفه برای توقف قطارهای سریع‌السیر و قطع گاز از طریق پالس الکتریکی استفاده می‌شود، افزود: این بخش از سیستم را هشدار سریع گفته می‌شود.

مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به سامانه‌های پاسخ سریع، خاطر نشان کرد: زمانی که موج مخرب S در بخشی آمده، ولی  نمی‌دانیم در کدام بخش شهر آسیب بیشتری وارد شده است، این داده‌های ایستگاه‌های شتابنگاری هستند که نشان می‌دهند تخریب در کدام بخش شهر است، زیرا این ایستگاه‌های شتابگاری که بیانگر نیروی زلزله هستند، در همه نقاط پراکنده‌اند.

وی با بیان اینکه سامانه‌های هشدار موجب می‌شود که عملکرد ما در رسیدگی به بحران افزایش یابد، گفت: این سامانه‌ها به ما اولویت‌های امدادرسانی را نشان می‌دهند.