ویژه‌نامه تحلیلی تبیینی عماد
۰۱ دی ۱۴۰۳ - ۱۷:۴۲
سردار جلالی در گردهمایی معرفی انجمن حفاظت از زیرساختهای حیاتی:
سردار دکتر جلالی صیانت از دارایی‌های هوشمند را نیازمند رویکردی هوشمندانه دانست و گفت: در سازمان پدافند غیرعامل به‌دنبال بومی‌سازی علم حفاظت از زیرساختهای حیاتی هستیم.
به گزارش پایداری ملی به نقل از روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پدافند غیرعامل کشور، سردار دکتر غلامرضا جلالی، رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور در اولین گردهمایی معرفی و تشکیل انجمن حفاظت از زیرساختهای حیاتی ایران که در سازمان پدافند غیرعامل کشور برگزار شد اظهار داشت: بیش از ده سال است که شاهد تحولات عظیمی در حوزه تکنولوژی و دانش هستیم که سرعت رشد آنها نسبت به گذشته بسیار بالاتر رفته است. این فناوری‌ها بعد از توسعه یا با سایر فناوری‌ها ترکیب می‌شوند و یا از فناوری‌های قدیمی جدا شده و عنصر جدیدی را شکل می‌دهند.
وی ادامه داد: عمده هدف فناوری، بهبود خدمات، سرویس‌ها و عملکردهاست تا راندمان اقدامات را افزایش بدهد و مجموعه تحت خدمات را به رفاه نسبی و بیشتری برساند. تلفیق این رشته‌ها با هم در قالب محصول در اختیار بشر قرار گرفته است.
سردار جلالی با بیان اینکه حجم بالای خدمات، وابستگی‌هایی نسبت به خدمات ایجاد کرده است توضیح داد: تمرکز بر افزایش وابستگی‌ها مفهوم زیرساخت را خلق و توسعه داده است. شاید از این جهت به آن زیرساخت گفته شود که طیفی از خدمات و سرویس‌ها را به سرویس گیرندگان می‌رساند و دنبال می‌کند.
به گفته رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور، قبلا دسته‌بندی‌های ما محدود و ثابت بود. ولی ظهور و بروز فناوری‌های نو و ترکیب آنها با هم، انقلاب و تحولی جدی آفرید. به همین دلیل، مسئله مهم دسته‌بندی و طبقه‌بندی زیرساخت‌هاست که خود مسئله مهمی در مبحث این فناوریهاست.
علم زیرساخت به رویکردی چند رشته‌ای و ترکیبی تبدیل شده است
سردار دکتر جلالی تاکید کرد: با توجه به اینکه این فناوری‌های و زیرساختها ترکیبی از فناوری‌ها هستند در حقیقت طیفی از بهم تنیدگی فناوری در این زیرساخت مشارکت دارند بنابراین زیرساخت از یک رشته تخصصی خارج و به رویکردی چند رشته‌ای و ترکیبی منجر می‌شود.
وی با بیان اینکه تا چند سال قبل زیرساختها را به زیرساختهای با اهمیت و زیرساختهای مهم و حیاتی دسته بندی می کردیم تصریح کرد: با پیچیده‌تر شدن فناوری این طبقه‌بندی متفاوت شده است. امروز اهمیت و الزام محافظتی یک زیرساخت به درجه حیاتی بودن آن است. وقتی اهمیت یک زیرساخت در درجه حیاتی است طبیعتا اقدامات حفاظتی آن زیرساخت باید در سطح بالاتری باشد.
به گفته سردار دکتر جلالی با پیچیده‌تر شدن زیرساختها ماهیت آنها نیز دچار تنوع می‌شود و ماهیت آنها از صرف فیزیکی به ماهیت انسانی مثل امنیت و یا ماهیت سایبری و دیجیتال مثل نظام پولی و مالی، دارایی‌های معنوی و غیر فیزیکی که بیشتر از جنس اقتدار و پرستیژ در حوزه‌های مختلف است، مباحثی از جنس مدیریت، فرماندهی و امثال آن تغییر کرده است.
وی با بیان اینکه موضوع دیگر که با آن مواجهیم پدیده هوشمندی زیرساختها و دارایی هوشمند است که در مبحث ماهیت به قابلیتهای سایبری و هوش مصنوعی و الکترونیکی و ... اضافه می‌شود تصریح کرد: مدیریت دارایی هوشمند با مدیریت دارایی غیر هوشمند کاملا متفاوت است. همچنین که تهدیدات و مخاطرات و حفاظت از آن نیز متفاوت است. شاید در بسیاری از مواقع مسیر هوشمندی به سمتی برود که زیرساخت علیه بهره‌بردار وارد عمل شود و اگر این روند قادر کنترل نباشد می‌تواند خسارت بار شود.
در حال ورود به نسل سوم هوشمندی هستیم
رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور ادامه داد: ما در حال ورود به نسل سوم هوشمندی هستیم که ترکیبی از الکترونیک و هوش مصنوعی است و می تواند تجهیزات و زیرساخت ها را در حد بالایی در کنترل انسان قرار بدهد.
وی با بیان اینکه در حوزه زیرساختها تحول دیگری رخ داده است که به نام تغییر ماهیت سلولی زیرساخت به ماهیت سیستمی شناخته می‌شود توضیح داد: چون زیرساختها به‌صورت شبکه‌ای به‌هم متصل می‌شوند و یک سیستم را تشکیل می‌دهند زیرساخت از روابط سیستمی برخوردار است و مبتنی بر کارکردی سیستمی است. در حوزه‌هایی مثل شهرها متوجه می شویم باید با زیرساختهای سیستمی کار کنیم.
سردار دکتر جلالی افزود: در سیستم روابط خاص سیستمی مطرح است. وقتی وارد زیرساختی از جنس سیستمی شدیم باید بدانیم که بدون نگاه سیستمی قادر به حل مسائل نخواهیم بود. وجه سیستمی در برخی از زیرساختها اساسا غالب بر سایر وجوه است.
وی با اشاره به مقوله دیگری به نام کارکرد زیرساخت توضیح داد: اساسا زیرساختها از مدل کارکرد تعریف می‌شوند. وقتی راهبردی تهاجمی برای کشوری در نظر گرفته می‌شود مجموعه‌ای از زیرساختها و زیرسیستم‌هایی که سیستم فرماندهی را تشکیل می‌دهند به عنوان یک کارکرد، خود را نشان می‌دهد. به‌طور مثال دشمن در حمله، زیرساخت‌هایی را هدف قرار می دهد که به مردم خدمت می‌کنند و بدون آنها زندگی روزمره فلج می‌شود.
رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور با بیان اینکه برخی از زیرساختها نیز خطر تولید می‌کنند و خطر آنها بر کارکردشان غالب است توضیح داد: انبار مهمات و یا یک کارخانه تولید مواد شیمیایی که شاید حشره کش تولید کند ولی استقرار آن در مرکز شهر است بیش از کارکرد، خطر تولید می‌کند. مباحث مهمی در این میان وجود دارد ولی با توجه به دانش و نگاه ما برداشت مدیران ما از زیرساخت همان زیرساخت های فیزیکی است و سایر موارد اساسا به درستی تحلیل نمی شود و این چالشی اساسی است.
وی با بیان اینکه وقتی هوشمندی وارد میدان می‌شود برخی قابلیت‌ها به میان می‌آید افزود: برخی قابلیت‌ها درون هوشمندی است مثلا اقدام به بروز کردن سیستم توسط نرم افزار و دستورات و کدها و یا فرامینی که نرم افزار برای کارکرد سیستم ارائه می‌کند. اداره سیستم توسط نرم افزار کارکرد خوبی است و خستگی نیروی انسانی را رفع می کند و سیستم به راحتی کار انجام می دهد ولی تمام این قابلیت‌ها در حوزه سایبری پتانسیلی برای تهدید است چون مباحثی همچون دسترسی و امکان مداخله و امکان دستورات غلط و... مطرح است.
به گفته سردار دکتر جلالی در چنین مدل‌هایی اگر مراقبت نکنیم درون این فرصت‌ها تهدیداتی وجود دارد. در حالیکه بسیاری از مسئولان ما که به‌طور کلی به تکنولوژی نگاهی فرصت‌محور و نشات گرفته از خوشبینی دارند از این وجه غافل هستند.
علم حفاظت از زیرساخت جنبه دفاعی و امنیتی گرفته است
وی با بیان اینکه بعد از یازده سپتامبر، دانش نظارت دفاع سرزمینی برای مقابله با تهدیدات انسان‌ساخت در آمریکا به طور جدی مورد توجه قرار گرفت تصریح کرد: ابتدا بحث حفاظت از زیر ساخت صرفا در حوزه فیزیکی تعریف می‌شد اما بعدها طیف وسیعی از حفاظت‌ها را در بر گرفت. یعنی در این حوزه بلوغی مفهومی شکل گرفت. امروز شاهد تجمیع و بلوغ در رشته‌هایی هستیم که در شاخه حفاظت از زیرساختها تعریف می‌شوند. حل یک مسئله در حوزه حفاظت زیرساختی نیازمند تجمیع رشته‌هاست تا بتواند در حوزه حفاظت و کاهش ریسک موثر باشد.
رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور با بیان اینکه میزان وابستگی، اهمیت و تنوع زیرساختها متفاوت شده است گفت: زیرساختها دیگر تک‌رشته‌ای نیستند و رشته‌ها و تخصص های قبلی دیگر پاسخگو نیستند. در حوزه‌های دیگر دانش‌های بین‌رشته‌ای رشد کرده‌اند و در این حوزه پیشرفت، جنبه‌ای دفاعی و امنیتی گرفته است.
وی با بیان اینکه این دانش چند ویژگی دارد تصریح کرد: این دانش از نظر دسترسی دارای محدودیت است. یعنی دانش در جنبه ایمنی، دفاعی و امنیتی ورود کرده است و در این حوزه هر کشوری تعریف امنیتی خود را دارد چون شاخص‌های امنیتی در کشور با سایر کشورها متفاوت است. البته می‌توان وجوه مشترکی را در نظر گرفت.
سردار دکتر جلالی با بیان اینکه ما نیز به این نتیجه رسیدیم که باید تولید دانش بومی را در زمینه حفاظت از زیرساخت‌هایمان در دستور کار داشته باشیم متذکر شد: هر کشوری امنیت را مطابق با اصول خود تعریف می‌کند. شاید بخشی از این دانش‌ها به درد ما بخورد و بخشی به درد ما نخورد. وقتی با مفهوم زیرساخت برخورد می‌کنید متوجه می‌شوید که این دانش در ذات زیرساخت نهادینه شده است. ویژگی دیگر، ترکیبی بودن است یعنی تک رشته‌ای نیستند و ترکیبی از رشته‌های مختلف به‌کار گرفته است. دانش حفاظت از زیرساخت یک دانش ترکیبی بین رشته‌ای است.
به گفته وی اگر بخواهیم در این مدل در مورد پدافند غیر عامل صحبت کنیم تعاریف سنتی و نگاه‌های گذشته تا حد زیادی جایگاه خود را از دست داده است. ما نمی‌توانیم جلوی رشد تکنولوژی را بگیریم کشور ما نیز از لحاظ تکنولوژی آزاد و پویاست و هر شرکتی می‌تواند هر دستگاهی را وارد کند. این تکنولوژی ها می‌توانند تهدیدات و آسیب‌هایی را با خود به همراه بیاورند و ما را در معرض تهدید قرار بدهند و کشورمان را آسیب پذیر کنند. این مسئلهای بسیار جدی است که باید به آن بپردازیم و برای آن برنامه داشته باشیم.
سردار دکتر جلالی ادامه داد: از همین رو پدافند غیرعامل با هدف حفظ زیرساخت و حفظ تداوم کارکرد و مقابله با تهدید و تاب آوری زیرساخت و سیستم باید متناسب با دانش و تکنولوژی آن زیرساخت را مورد توجه تمرکز قرار دهد.
باید در حوزه دانش حفاظت از زیرساخت کشور بازنگری اساسی داشته باشیم
وی ادامه داد: با این نگاه، تعاملی سه ساله بین سازمان پدافند غیرعامل کشور و دانشگاه مالک اشتر انجام شد و تلاش کردیم با ایجاد شناخت، تهدیدات را تعریف کنیم. در یک سال گذشته با تمرکز بر حفاظت از زیرساخت ها سعی شد تا اندازه‌ای اطلاعات بین‌المللی در این حوزه جمع آوری شود و متناسب با حوزه‌های مختلف دسته‌بندی شود. جمع بندی ما این بود که باید در حوزه دانشی، بازنگری اساسی داشته باشیم. چون ما بدون این نگاه قادر به تولید امنیت نخواهیم بود و تکیه بر چهارچوب‌ها و روش های گذشته کاملا منسوخ شده و قابل استفاده نیست.
رئیس سازمان پدافند غیر عامل کشور ادامه داد: نخستین جمع‌بندی ما در مورد تعریف رشته‌های دانشی انجام شد و به دنبال آن رشته‌ای در مقاطع ارشد و دکتری تعریف شد که در تلاش هستیم تا آن را نهایی کنیم و از مهرماه سال جاری فرآیند جذب دانشجو برای این رشته‌ها انجام شود.
وی با بیان اینکه این رشته، استاد، محتوا و کتاب می‌خواهد اظهار داشت: یکی از اهداف انجمن‌های علمی در وزارت علوم و بهداشت و درمان تولید علم است. بنابراین تصمیم براین شد تا اقدامات لازم را برای سازماندهی فعالیت‌های کارگروه حفاظت از زیرساختهای حیاتی تحت عنوان انجمن علمی حفاظت از زیرساخت های حیاتی ( در حال تاسیس ) سازماندهی کنیم.
اهداف انجمن علمی حفاظت از زیرساخت های حیاتی
سردار دکتر جلالی با اشاره به اهداف این انجمن تصریح کرد: نخستین هدف ما این است که تولید علم باید متکی بر دانش بومی باشد. چون ملاحظات امنیتی باید در نظر گرفته شود. همچنین شاید اطلاعاتی که مورد نیاز است در اختیار ما گذاشته نشود پس خود ما باید به دنبال این دانش باشیم. هدف دوم کلیت دانش است. ما در حوزه‌های مختلفی فعالیت‌هایی انجام می‌دهیم و باید از این حوزه‌ها دانش مورد نیاز خود را استخراج کنیم. موضوع دیگر توسعه و بسط این دانش است.
رئیس سازمان پدافند غیرعامل توضیح داد: سال گذشته تهیه سند راهبردی شهری را در دستور کار قرار دادیم و متوجه شدیم زیرساختهای شهری به اندازه‌ای توسعه یافته که مدل ما کاملا منسوخ شده است.
وی با اشاره به اهمیت آموزش و تربیت نیروی انسانی تصریح کرد: امروز در سطح آموزش‌های عرضی برای توجیه، همکاری و تربیت کارشناس و مشاور و مدیر اجرایی جریان دارد که باید آموزش‌های طولی در مقاطع ارشد و دکتری نیز به این بخش اضافه شود.
توسعه دانش حفاظت از زیرساختها یک نیاز فطری در تمام حوزه‌هاست
سردار دکتر جلالی افزود: مسئله دیگر آموزش عمومی و مدیریتی در سطح مسئولان و مدیران کشور است تا این پدیده را بشناسند و بدانند که این پدیده چیست و چه باید کرد. فرهنگ‌سازی روی این موضوع با تمرکز بر مدیران و کارشناسان در جریان است. همچنین تعامل با مراکز علمی دنیا در دستور کار است. انجام تحقیقات و پژوهش‌های تخصصی، علمی و صنعتی نیز یکی دیگر از موضوعات مهم است که جزو اهداف انجمن قرار دارد.
رئیس سازمان پدافند غیر عامل کشور توسعه دانش حفاظت از زیرساختها را یک نیاز فطری در تمام حوزه‌ها دانست و متذکر شد: این کار اقدامی در سطح جهاد علمی است چون ما در این حوزه دانشی نداریم و در بسیاری از حوزه‌های مرتبط هم فاقد دانش بومی هستیم. این کار کاملا جنبه دفاعی دارد و در رویکرد بسیجی کاری در مسیر انجام خدمت است. بنابراین باید تمام ظرفیت‌های کشور را بسیج کرده و در این حوزه به کار بگیریم.
مهمترین راهکار نهادینه سازی الزامات و ضوابط پدافند غیرعامل در دستگاه‌های اجرایی را چه می دانید؟!