حدود 1240 گونه متفاوت خفاش حامل تعداد زيادي انواع كرونا ويروس ها هستند.
پایداری ملی
دکتر رضا اسدی معاونت سلامت - دکتر بهمن جوشن رئیس اداره طیور، اداره کل دامپزشکی خوزستان
ويروس كوويد 19 (و سارس) با طيور يا محصولات طيور مرتبط نيست. كرونا ويروس ها به گروه هاي آلفا، بتا، گاما و دلتا كرونا ويروس تقسيم مي شوند.
درس های کرونا ویروس پرندگان برای مبارزه با کووید 19
كرونا ويروس ها مسئول طيف گستردهاي از بيماري هاي موجود و يا در حال ظهور در انسان ها و ساير پستانداران (از جمله حيواناتي كه به عنوان غذا مصرف مي شوند) مانند پرندگان (شامل طيور) هستند. بيماري هاي مرتبط با عفونت هاي كرونا ويروسي طيف گستردهاي از بيماري ازجمله تنفسي، گوارشي، عصبي، كليوي و كبدي را شامل مي شوند.
كرونا ويروسي كه بر طيور تأثيرگذار است (IBV) و موجب بيماري سيستم تنفسي در مرغ ها مي گردد در گروه گاما كرونا ويروس قرار دارد. ويروس هاي طيور در گروه گاما كرونا ويروس ايجاد عفونت يا بيماري در انسان ها نمي كنند.
ويروس كوويد 19 همراه با سارس و مرس در گروه بتا كرونا ويروس قرار دارد. قبلا مشخص شده بود كه كرونا ويروس سارس در پرندگان ايجاد عفونت يا بيماري نمي كند (Swayne et al. Emerging Infectious Disease) بدليل اين كه ويروس كوويد 19 به همان گروه سارس تعلق دارد و از ACE2 (آنزيم مبدل آنژيوتانسين2) رسپتور سلول ميزبان مشابه سارس استفاده مي كند، بسيار بعيد است كه اين ويروس در پرندگان ايجاد عفونت يا بيماري نمايد.
بر اساس اطلاعات موجود و فقدان شواهد و مدارك فعلي در خصوص كوويد 91، طيور و محصولات طيور به عنوان منبعي از عفونت كوويد 19 براي انسان در نظر گرفته نمي شوند. ويروس كوويد 19در درجه اول از طريق قطرات تنفسي كه محتوي ويروس است ميان مردم انتشار مي يابد و به عفونتهايي كه از طريق بيني، چشم و دهان منتقل مي شود منجر ميگردد. اگر چه يك عفونت شديد است ولي اين يك ويروس پوشش دار است كه به راحتي با صابون و ضدعفوني كننده هاي رايج كشته مي شود. در ذيل برخي از سوالات متداول در مورد كرونا ويروس ها مطرح مي گردد.
كرونا ويروس ها از كجا آمده اند؟
خفاش ها به طور گسترده اي به عنوان مخزن براي كرونا ويروس پستانداران (گروه هاي آلفا و بتا) پذيرفته شده اند. حدود 1240 گونه متفاوت خفاش حامل تعداد زيادي انواع كرونا ويروس ها هستند. سارس و مرس از مخزن خفاش آمده اند و يك ميزبان واسط را آلوده نموده اند و سپس به انسان منتقل گرديده اند. اين احتمال وجود دارد كه كوويد 19 نيز از خفاش منشأ گرفته شده باشد. علاوه بر اين اطلاعات اوليه نشان مي دهد برخي ويروس هاي جدا شده از خفاش ها شباهت زيادي با آن دارند. ميزبان واسط براي كوويد 19 هنوز شناسايي نشده است.
مخزن كرونا ويروس پرندگان عامل IBV مشخص نيست. برخي از ويروس هاي با مشابهت زياد در پرندگان وحشي و خانگي به عنوان مثال قرقاول ها، اردك ها، غازها و كبوترها وجود دارد ولي شواهد قطعي در خصوص يك مخزن واقعي وجود ندارد.
چرا توليد واكسن در برابر كرونا ويروس ها دشوار است؟
ايمني محافظتي در برابر يك بيماري تنفسي شبيه برونشيت عفوني (IB) در پرندگان، يا كوويد 19 در انسان نيازمند يك پاسخ ايمني موضعي قوي است.
در طيور، ما با استفاده از واكسن زنده كاهش حدت داده شده به اين هدف مي رسيم. اما توليد واكسن زنده كرونا ويروس دشوار است زيرا عامل تضعيف شده غالباً قادر به توليد يك پاسخ ايمني موضعي قوي نمي باشد. تخفيف حدت يافته معمولاً به وسيله پاساج ويروس در يك سيستم ميزبان آزمايشگاهي (تخم مرغ نطفه دار يا محيط كشت سلولي) انجام مي شود اما يك رابطه خوب بين تخفيف حدت و توانايي حفظ و ايجاد عفونت در ويروس و القاء يك پاسخ ايمني وجود دارد. تخفيف حدت بيش از حد، يك واكسن ايمن (safe) ولي بدون تأثيرات ايمني ايجاد مي كند در حاليكه با تخفيف حدت دادن (معمول) يك واكسن با توانايي تحريك پاسخ ايمني قوي، ايجاد مي شود ولي ممكن است باعث واكنش هاي شديد پس از واكسن گردد. پس از آن مشكل يك پاساژ واكسن در ميزبان و ايجاد ويروس بيماري زا وجود دارد.
بر اساس اطلاعات ما درباره توليد واكسن بر عليه برونشيت عفوني طيور (IBV)، توليد واكسن زنده تخفيف حدت داده شده بر عليه كوويد 91 با ايمني (safety) و اثر بخشي قابل قبول ممكن است بسيار مشكل باشد.
چه اطلاعاتي در مورد استفاده از واكسن كشته عليه كرونا ويروس ها وجود دارد؟
واكسن هاي كشته (غير فعال شده) بر عليه IBV طيور وجود دارد، با اين حال توسعه آنها نيز دشوار است. مواد شيميايي مانند فرمالين يا بتا- پروپيولاكتون كه براي كشتن ويروس ها استفاده ميشوند، مي توانند باعث از بين رفتن تمام اسپايك هاي ويروس شوند بنابراين باعث القاي پاسخ ايمني محافظت كننده نمي شود .علاوه بر اين براي موثر بودن واكسن هاي كشته بايد بعد از يك واكسن زنده تخفيف حدت داده شده استفاده شود كه همانطور كه در بالا بحث گرديد داراي مسائل ايمني قابل توجهي مي باشد.
در انسان ها واكسن هاي كشته عليه ويروس هاي تنفسي استفاده مي شوند به عنوان مثال عليه ويروس آنفلوآنزا .ولي اين امر، نياز به تكثير ويروس به ميزان تيترهاي بالا، غير فعال كردن آن و استفاده از يك ماده همراه (djuvant) ايمن دارد. ثابت شده است كه اين امر براي كرونا ويروس هاي انساني دشوار است.
چرا واكسن هاي نوتركيب عليه IBV در طيور نداريم؟ و آيا يك واكسن نوتركيب براي كوويد 19 ميتواند توسعه يابد ؟
اسپايك هاي گليكو پروتئيني سطحي كرونا ويروس ها در يك پوشش ليپيدي تعبيه شده اند و از نظر ساختاري وابسته به اپي توپ ها هستند كه باعث خنثي سازي آنتي بادي هاي موجود در ميزبان مي شوند. زماني كه پروتئين هاي اسپايك ها از پوشش ويروس برداشته مي شوند يا زماني كه در يك سيستم آزمايشگاهي بيان مي شوند، آنها كه از نظر ارتباطي وابسته به اپي توپ مي باشند، توليد نمي شوند. بدين ترتيب وكتورهايي مانند آبله طيور و هرپس ويروس هاي بوقلمون موارد مناسبي براي پلتفرم واكسن براي بيان اسپايك هاي كرونا ويروس نمي باشند.
پروتئين هاي اسپايك توليد شده به وسيله ويروس در يك عفونت طبيعي، بسيار اختصاصي بوده و تقليد از آنها مشكل است. بنابراين واكسن هاي نوتركيب ديگر مانند DNA واكسن، RNA واكسن و واكسن هاي ساب يونيتي توليد اسپايك را به طور دقيق انجام نمي دهند. علاوه بر اين، واكسن ها معموًلاً تحريك كافي ايمني موضعي ايجاد نمي كنند و بايد براي ايجاد محافظت بارها استفاده شوند.
سپس واكسن هاي كرونا ويروس تغيير يافته ژنتيكي حاصل از كلون هاي عفونت وجود دارد. ايجاد تغيير ژنوم در ويروس بيماري زا براي ايجاد واكسن كرونا ويروس تخفيف حدت داده شده و ايمن كه قادر به القاء يك پاسخ ايمني موثر گردد امري پيچيده است و اغلب منجر به توليد ويروس هاي بي دوام يا ايمني هاي ناكافي مي گردد. اين امر مي تواند يك مسير سريع براي يافتن واكسني مناسب باشد ولي ايمن بودن (safety) اين واكسن هاي زنده بايد به طور دقيق آزمايش گردد.
خوشبختانه همه خبرها بد نيستند. سيستم ايمني يك پرنده بسيار متفاوت از يك انسان است چيزي كه در پرندگان كارايي نداشته باشد ممكن است در انسان به خوبي كارآيي داشته باشد. علاوه بر اين از نظر هزينه اي مي توانيم كارهاي بيشتري در توسعه و در مقايسه با طيور ارائه واكسن در انسان انجام دهيم. جايي كه واكسيناسيون براي بهبود رفاه گله ضروري است، اين امر يك بازگشت رضايت بخش از سرمايه گذاري هاي انجام شده در اين مورد را ايجاد مي كند .بديهي است كه اهداف و پارامترهاي عملكرد واكسنهاي انساني از توليدات با اهداف كشاورزي (واكسن طيور) بسيار متفاوت است. در حال حاضر واكسن هاي كرونا ويروس متفاوت و بسترهاي مختلفي وجود دارد كه در حال توسعه يا بهينه سازي براي مصرف انساني هستند.
چگونه سروتايپ هاي مختلف/ ژنو تايپ هاي مختلف كروناويروس توسعه واكسن را پيچيده مي كند ؟
در طيور تايپ هاي زيادي (سروتايپ/ژنوتايپ) از IBV كه محافظت متقاطع ندارند وجود دارد .در نتيجه بهبود از يك تايپ، پرنده را نسبت به تايپ هاي ديگر مصون نميكند. به همين دليل ما مجبور شده ايم تعداد مختلفي واكسن IBV را براي كنترل بيماري ها توسعه دهيم (Ark, Mass, Conn, DE, etc.).
خوشبختانه به نظر ميرسد فقط يك تايپ از ويروس كوويد 19 در جمعيت انساني در حال چرخش است با اين حال تعيين توالي (sequencing) كل ژنوم آن نشان ميدهد كه ويروس در حال تغيير است. تعدادي از جهش ها مشاهده شده است ولي در حال حاضر ظاهر نمي شود كه حاكي از آن است كه اهميتي از نظر انتقال و حدت ندارد. از نظر واكسن فقط يك تايپ از ويروس كوويد 19 در حال چرخش در انسانها است كه معني آن اين است كه فقط يك نوع تايپ واكسن براي محافظت در برابر اين بيماري مورد نياز است.
آيا براي كرونا ويروس ها درمان وجود دارد؟
براي انسان ها براي آنفلوآنزا داروهاي آنتي ويروس مانند اوسلتاميوير (تاميفلو) وجود دارد ولي داروهاي موثر و موفقي به طور اختصاصي براي كرونا ويروس ها توليد نشده است. داروهايي بر عليه پروتئاز رمزگذاري شده ويروس در حال بررسي هستند همچنين داروهايي كه با ورود و خروج ويروس از سلول ميزبان مداخله مي كنند. اين ها و بسياري موارد ديگر هم اكنون در حال تست و بررسي توسط شركت هاي داروسازي مختلفي هستند.
در حال حاضر دو داروي كلروكوئين و هيدروكسي كلروكوئين به دليل توانايي آنها در بهبود عفونت كوويد 19 مورد بررسي قرار مي گيرند. اين دو دارو سالهاي زيادي است كه بر عليه مالاريا، لوپوس و روماتيسم مفصلي مورد استفاده قرار مي گيرند. اطلاعات اوليه به دست آمده از چين نشان داد كه اين داروها انتشار ويروس كوويد 19 را در محيط كشت سلولي متوقف كرده است و تا حدودي تاثيرات درماني در انسان داشته اند. ولي تا زماني كه آزمايش هاي كنترلي باليني انجام گردد، اثربخشي آنها عليه كوويد 19 در هاله اي از ابهام قرار مي گيرد.
اين احتمال وجود دارد كه اين پاندمي به زودي تمام نخواهد شد. در عين حال بايد مراكز كنترل بيماري و توصيه هاي سازمان بهداشت جهاني را براي حفاظت خود و خانواده خود دنبال نماييد. گله هاي طيور به نظر نميرسد كه در معرض خطر باشند.
وب سایت هایی برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد کووید 19: