«کروناهراسی»، معضلی که مبارزه با این ویروس را سخت کرده است

به گزارش پایداری ملی به نقل از خبرگزاری فارس، آخرین روزهای واپسین ماه سال ۲۰۱۹ میلادی بود که خبر طغیان ویروسی جدید در یکی از شهرهای پرجمعیت چین منتشر شد اما نتوانست چندان توجه رسانه‌ها و افکار عمومی بین‌المللی را به خود معطوف کند.

بعد از چند هفته و با شیوع سریع این ویروس به شهرهای مختلف چین و مبتلا کردن تعداد زیادی از مردم این کشور در روزهای آغازین سال نوی میلادی، آن موقع بود که چشم رسانه‌ها به سمت این کشور شرق آسیا چرخید.

فارغ از نوع و نام و بیماری متعاقب و تعداد تلفات و قرنطینه شهرها و درگیری چند ده کشور با این ویروس، یکی از مسائل حاشیه‌ای درباره این شیوع، موضوع هراس‌افکنی و شایعه‌سازی توسط مردم و حتی دولت‌های مختلف حول این بیماری حائز اهمیت است. به همان سرعتی که یک بیماری واگیردار ویروسی می‌تواند در جهانی که با سفر هوایی کوچک شده است پخش شود، اطلاعات غلط نیز می‌توانند در جمع مردم گسترش یابند؛ حتی سریع‌تر.

در مقایسه با تعداد مبتلایان «کووید۱۹» در چین، تعداد بسیار کمی در کشورهای دیگر به کروناویروس جدید، که اخیرا توسط سازمان بهداشت جهانی به عنوان یک وضعیت اضطراری جهانی اعلام شده، گرفتار آمدند. اما تعداد بسیاری زیاد، میلیون‌ها نفر از مردم جهان در معرض اطلاعات غلط، شایعه‌ها و حتی هراس‌افکنی درباره این ویروس قرار گرفته‌اند. این اشاعه ترس و نگرانی از این ویروس را شاید بتوان «کروناهراسی» نام گذاری کرد.

شاید نتوان میزان صدماتی که آن شایعه‌ها و کروناهراسی‌ها به مردم می‌زنند را به سادگی مانند اندازه‌گیری دمای بدن مسافران خارجی در فرودگاه‌های قرنطینه شده اندازه گرفت اما نمی‌توان اصل آن آسیب‌ها را انکار کرد. طغیان‌های اخیر بیماری «سرخک» در برخی کشورها که آن را ریشه‌کن کرده بودند و سپس به محل هراس‌افکنی‌های ضد واکسیناسیون این بیماری تبدیل شدند، یکی از نمونه‌های اخیر آسیب این شایعه‌ها و اطلاعات نادرست است.

تحقیقاتی که اخیراً در ماه جاری میلادی (فوریه) در برخی کشورهای آسیایی انجام شده نشان می‌دهد حجم عظیمی از گزارش‌های جدید درباره شیوع کووید۱۹ جعلی و به اصطلاح «فِیک نیوز» است.

«مرکز مبارزه با اخبار جعلی» زیر نظر وزارت اقتصاد و جامعه دیجیتال کشور تایلند طی گزارشی که در تاریخ هفتم فوریه منتشر کرد، گفت بیش از ۷۵ درصد از اخبار حول کروناویروس جدید که در شبکه‌های اجتماعی تایلند دست به دست می‌شود، نادرست و شایعه هستند.

روزنامه «بانکوک‌پست» در این باره نوشت: «از ۴۳ خبر پر گردش درباره کروناویروس، ۳۳ مورد از آنها کاملاً بی‌اساس و تخیلی است، ۱ مورد حقیقت را قلب کرده و فقط ۹ مورد حاوی اطلاعات قابل اعتماد است».

بر اساس این تحقیقات، بسیاری از پُست‌های شبکه‌های اجتماعی کاملا غلط و غیرقابل اعتماد است که نمونه‌هایی از آن در ادامه ذکر شده: دستور «شی جین‌پینگ» رئیس‌جمهور چین به نظامیان این کشور برای اعدام فوری شهروندانی که از اقدامات کنترلی دولت تبعیت نمی‌کنند – هراس‌افکنی‌هایی به شکل کلیپ‌های ویدئویی که فردی را در حال از هوش رفتن به دلیل ادعایی ابتلا به کروناویروس نشان می‌دهد – توصیه‌های بهداشتی درباره برخی معجون‌های گیاهی برای کشتن این ویروس یا شایعه‌های غیرعلمی مانند انتقال ویروس از طریق نگاه کردن به چشم فرد مبتلا!

مرز میان شایعه و واقعیت، هراس‌افکنی و اعتمادسازی به قدری ظریف و گاهی غیرقابل تشخیص است که حتی باعث می‌شود در برخی موارد توصیه‌های جدی بهداشتی نیز جدی گرفته نشده یا به دروغگویی تعبیر شود.

نشریه «فوربس» با ذکر نمونه‌ای از این موضوع می‌نویسد: «متخصصان پزشکی تاکید کرده‌اند پوشیدن ماسک بهداشتی در کل نیازی نیست مگر اینکه شخص ناخوش باشد یا با کسانی که به بیماری مبتلا هستند، در ارتباط باشد. در حقیقت به گفته این کارشناسان، استفاده از ماسک اشتباه، به روش اشتباه می‌تواند حتی جان افراد را به خطر بیاندازد».

بر این اساس، سازمان آمریکایی «مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری» (CDC) – به عنوان قوی‌ترین مرکز مبارزه با بیماری‌های اپیدمیک در جهان – اعلام کرده است که سالانه ۶۰۰۰۰ نفر در ایالات متحده بر اثر ابتلا به آنفلوانزا یا بیماری‌های تنفسی مشابه جان خود را از دست می‌دهند. کسانی هم که بر اثر عوارض شبه-آنفلوانزای کروناویروس کشته می‌شوند، یکسان هستند: بالای ۶۵ سال سن دارند، سیستم ایمنی بدنشان ضعیف است یا بیماری زمینه‌ای دارند.

فوربس با رد شایعه کشنده‌تر بودن کووید۱۹ نسبت به دیگر کروناویروس‌های هم‌خانواده خود، توضیح می‌دهد: «بر خلاف ویروس سارس (سندروم تنفسی حاد شدید) که نرخ کشندگی ۱۰ درصد دارد، کروناویروس جدید فقط نرخ کشندگی ۳ درصدی را از خود نشان داده است».

از سوی دیگر اما شایعات غیر علمی، اطلاعات دروغین و هراس‌افکنی تنها مشکل اخیر جامعه جهانی در مواجهه با این ویروس جدید نیست. شیوع کروناویروس جدید از چین فرصتی برای نژادپرستان فراهم آورده تا با سوءاستفاده از این بحران انسانی، که جان ده‌ها هزار نفر را به خطر انداخته، به نفرت‌پراکنی علیه مردمان شرق آسیا روی بیاورند. همزمان که کادر درمانی کشورهای مختلف در تلاش شبانه‌روزی برای مهار و درمان این بیماری هستند، ویروس نژادپرستی و بیگانه‌هراسی نیز به سرایت بیمارگونه خود در شبکه‌های اجتماعی ادامه می‌دهد.

پایگاه نشریه «دِ وِرج» در این باره نوشته است: «بسیاری از پست‌های توئیتر و فیسبوک، مردم چینی یا کسانی که شرق آسیایی حساب می‌شوند را عامل ایجاد و شیوع این ویروس می‌دانند... چینی‌ها در قاره آسیا و حتی دیگر مردمان شرق آسیا ساکن دیگر کشورهای جهان می‌گویند این‌روزها با شک و ظن با آنها برخورد می‌شود».

بر این اساس، اینگونه رفتارها فقط آسیب‌های اجتماعی ندارند بلکه عواقب سیاسی نیز به دنبال آنها خواهد بود. دولت آمریکا به ریاست «دونالد ترامپ» - که به عنوان یک رئیس‌جمهور نژادپرست و سفیدبرترانگار شناخته می‌شود – در همان هفته‌های اول سال ۲۰۲۰ دستور ممنوعیت سفر اتباع خارجی که در دوره طغیان ویروس جدید در چین بودند را صادر کرد. اقدامی که به وضوح در تضاد با توصیه‌نامه‌های سازمان بهداشت جهانی است.

فضای کنونی در شبکه‌های اجتماعی، تداعی‌کننده وضعیتی است که در طغیان ویروس سارس رخ داده بود. این ویروس در سال ۲۰۰۲ از چین شیوع پیدا کرد و حدود ۸۰۰ نفر را در سراسر جهان به کام مرگ کشاند. با اینکه مسئولان بهداشتی هنوز مطمئن نیستند که این ویروس چگونه بروز پیدا کرد اما کاربران شبکه‌های اجتماعی با به اشتراک گذاشتن تصاویر، کلیپ‌ها و متون موهن، چینی‌ها و در کل مردم شرق آسیا را مسبب آن اعلام کردند.

ویروس‌های کرونا (یا کروناویروس‌ها) خانواده‌ای از ویروس‌ها هستند که بیماری‌های مربوط به دستگاه تنفسی از سرماخوردگی معمولی گرفته تا برونشیت و عفونت مجاری تنفسی را منجر می‌شود.

ویروس «کووید۱۹»، از طریق تنفس و تماس هم منتقل می‌شود و همین امر کنترل آن را دشوار کرده است. این ویروس، بیماری «سندرم زجر تنفسی حاد» یا ARDS را در فرد مبتلا ایجاد می‌کند، یک بیماری خطرناک و نارسایی دستگاه تنفسی است که با گسترش سریع التهاب و عفونت در ریه‌ها شروع می‌شود. در ادامه، به دلیل پر شدن کیسه‌های هوایی شُش‌ها از مایع میان‌بافتی، اکسیژن کافی به فرد نمی‌رسد و در صورت عدم رسیدگی به‌موقع بیمار با خطر مرگ مواجه خواهد بود.

روزنامه «گاردین» نیز در مطلبی به شایعه‌پراکنی و کروناهراسی توسط برخی سودجویان پرداخته و نوشت: «منصفانه است که از فیسبوک، توئیتر، یوتیوب و دیگر [شبکه‌های اجتماعی] انتظار داشته باشیم در بحبوحه این بحران سلامت جهانی، با اطلاعات غلط مقابله کنند. فیسبوک و یوتیوب همزمان با رشد کردن و تبدیل شدن به منابع تولید اخبار و اطلاعات، غافل و بی‌خیال نیز بودند و فقط پذیرفتند که گام‌های پسینی برای برطرف کردن [مشکل] فرضیه‌های توطئه اخبار فوری و اطلاعات غلط سلامت بردارند».

این روزنامه سپس به برخی شایعه‌پراکنی و کروناهراسی در رسانه‌های جریان اصلی انگلیس نیز پرداخته و توضیح داد: «نیمی از ۱۰ لینک پر اشتراک از اخبارهای کروناویروس به زبان انگلیسی در فیسبوک طی ماه ژانویه، مبالغه‌آمیز، هراس‌افکنانه و در برخی موارد مقالات گمراه کننده بودند... یکی از این مقالات آشکارا گمراه‌کننده، مطلب روزنامه دیلی‌میل بود که می‌گفت شیوع کروناویرس به دلیل خوردن سوپ خفاش توسط مردم چین بود که ۹۶ هزار بار در فیسبوک به اشتراک گذاشته شد».

در هر حال، شیوع کووید۱۹ اتفاق افتاده و این ویروس به خودی خود بار اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و درمانی سنگینی را بر دوش دولت‌ها قرار داده است؛ اما چیزی که مبارزه با این ویروس را سخت‌تر کرده، هراس‌افکنی و انتشار شایعات غیر علمی است.