جامعه‌ای که امنیت روانی آن خدشه‌دار شود نه توان تصمیم‌گیری اقتصادی دارد و نه انگیزه مشارکت اجتماعی و سیاسی و حتی قدرت اخلاقی و معنوی او نیز به قهقهرا می‌رود.
پایداری ملی: امنیت ملی چه پیدایش مفهوم آن را مربوط به گذشته‌های دور بدانیم و چه بعد از پیمان وستفالی و ایجاد دولت ملت‌ها فرض کنیم شامل تعقیب و حصول روانی و مادی ایمنی است و در واقع به معنای رفع خطرات و تهدیدات داخلی و خارجی و ایجاد ایمنی برای ارزش‌های جامعه است که در قالب یک ملت و در درون مرزهای یک کشور زندگی می کنند.
امنیت ملی توانمندی یک ملت در تعقیب موفقیت آمیز منافع ملیشان در جای جای جهان است در وصف اهمیت امنیت ملی همین بس که رابرت مک نامارا آن را معادل توسعه می داند.
اما دامنه امنیت ملی به عنوان یک مفهوم تکامل یابنده و سیال از دورهای به دوره دیگر تغییر کرده است امنیت ملی زمانی در چارچوب امنیت نظامی و دفاع نظامی قابل تعریف بوده است اما بعدها ابعادی دیگر شامل ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، محیطی و تکنولوژیکی بر آن افزوده شده به نحوی که امروز امنیت نظامی تنها یکی از ابعاد امنیت ملی است.
تفاوت دکترین امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران و غرب
با همه جامعیت و شمولی که امنیت ملی در مقیاس جهانی دارد اما دکترین امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران از اساس با آنچه که در غرب با عنوان امنیت ملی شناخته می شود تفاوت دارد.
آنها امنیت خود را در گرو نا امن کردن مناطق دیگر و دامن زدن به بی‌ثباتی بین المللی می‌دانند و در دوردستها دنبال امنیت می‌گردند اما تجربه نشان می‌دهد که نه امنیت را برای خود به بار می‌آوردند و نه مناطق مذکور را به لحاظ امنیت ارتقاء می‌دهند. جمهوری اسلامی ایران همانطور که در سند چشم انداز 1404 بر آن تاکید شده است امنیت مقتدرانه خود را بر سامان دفاعی مبتنی بر بازدارندگی همه جانبه و پیوستگی مردم و حکومت قرار داده است بنابراین امنیت ملی ما از درون جامعه ما و در چارچوب جغرافیای ملی ما نضج می گیرد و بعبارتی امنیت درون زا است اگر امروز جمهوری اسلامی ایران در منطقه‌ای که کانون آشوب و ناآرامی است و در گوشه گوشه آن آتش جنگ و ناامنی شعله ور است به عنوان لنگرگاه ثبات و امنیت شناخته می‌شود ناشی از درون‌زایی امنیت ملی است و بر همین اساس است که رهبری معظم انقلاب مدظله العالی در چارچوب اقتصاد مقاومتی تاکید می‌کنند که اقتصاد ما نیز باید درون‌زا و برون نگر باشد. اما امنیت مقتدرانه کشور، نباید ما را از چندین اصل مهم غافل کند اول از همه باید جهان امروز و بالاخص فضای پیرامونی خود را به خوبی فهم کرده و رصد کنیم.
تحولات در جهان و بخصوص در خاورمیانه چنان سریع و حساب نشده رخ می‌دهند که هرگونه تحلیل ایستا و غیر دینامیک را به بیراهه می برند.
باید بنیان‌های ژئوپلتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک منطقه خود را به دقت تحلیل کرده و زیرنظر داشته باشیم. درست است که واقعیت‌های جغرافیایی تا حدودی ثابت‌اند، مقر و موقع ما ثابت است، همسایگان ما دائمی‌اند ،مرزهای ما محصور و مشخص است اما مناسبات ژئوپلتیکی ثابت نیستند.
ما در خاورمیانه‌ای قرار داریم که به هارتلند انرژی جهان مشهور است حدود 81 درصد ذخائر نفت جهان در خاورمیانه واقع شده است. به نظر می‌رسد نفت حداقل تا آینده‌ای نزدیک همچنان جایگاه استراتژیک خود را در جهان حفظ خواهد کرد و تلاش برای دستیابی به منابع مطمئن نفتی که برخی تخمین‌ها کل ذخائر نفت جهان را 3 تریلیون بشکه برآورد کرده‌اند ادامه خواهد یافت.
مصرف انرژی جهانی بین سالهای 2015 تا 2040 ،حدود 28 درصد رشد خواهد داشت. بیشترین تقاضای افزایش مصرف انرژی مربوط به کشورهای غیرعضو در سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه(OECD) خواهد بود که رشد مصرف انرژی 41 درصدی را تجربه خواهند کرد.
چین و هند به تنهایی مسئول 50 درصد افزایش مصرف انرژی جهان تا سال 2040 خواهند بود. (سهم بزرگی از هراس آمریکا از نزدیکی چین و هند به ایران ناشی از تقاضای بالای آنها برای نفت در سالهای آینده است) بزرگترین منبع انرژی جهان در این دوره بدون تردید نفت خواهد بود که بیش از 30 درصد انرژی جهان را به خود اختصاص می‌دهد.
طی همین دوره، مصرف سوخت مایع در جهان از میزان روزانه 95 میلیون بشکه به 113 میلیون بشکه خواهد رسید. از منظر ژئوپلتیکی ما بر یکی از مهمترین آبراهه‌های جهان یعنی تنگه هرمز مشرف هستیم طول این آبراه، 151 کیلومتر و عرض آن بین 58 تا 111 کیلومتر است که عمق آن به دلیل شیب تند آن، متغیر است و چون قوس آن رو به شمال و به طرف درون فلات ایران قرار دارد، در نتیجه، بیشترین خط ساحلی آن در راستای کرانه های ایران قرار گرفته است. طبق آمارهای غیر رسمی در هر 11 دقیقه یک کشتی غول پیکر از این آب راه بین المللی عبور می کند و همچنین 31 درصد نفت خلیج فارس نیز از این تنگه صادر می شود.
بر اساس بررسی موسسه تحلیل آمارهای نفتی ورتکس، محموله‌های نفت خام و میعانات گازی ترانزیت شده از طریق تنگه هرمز در سال 2017 به روزانه 17.2 میلیون بشکه و این رقم تنها در نیمه نخست سال 2018 به روزانه 17.4 میلیون بشکه رسیده است.
جمهوری اسلامی ایران با 158 میلیارد بشکه، ذخائر نفتی کشف شده نزدیک به 10 درصد از کل منابع کشف شده نفتی جهان را داراست بنابراین موضوع نفت و به طور کلی امنیت انرژی برای کشور ما بسیار مهم است.
خاورمیانه دارای بالاترین تراکم مداخلات خارجی در جهان
علاوه بر موضوع نفت و انرژی واقعیت دیگری که در مورد منطقه خاورمیانه در ارتباط با امنیت ملی باید درنظر داشت این است که این منطقه بالاترین تراکم مداخلات خارجی و اختلافات درونی را نسبت به هرجای دیگری در جهان دارد.
از آسیای میانه و قفقاز گرفته تا افغانستان و پاکستان تا کشورهای حاشیه خلیج جولانگاه نیروهای نظامی بیگانه است و هم اختلافات درونی ریشه دار و عمیق در درون کشورها وجود دارد. موضوع مهم دیگری که نباید از آن غافل شویم پیچیده شده و ترکیبی شدن تهدیدها علیه امنیت ملی ماست.
بی تردید یکی دیگر از مولفه های اصلی امنیت ملی و از مظاهر قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران قدرت فرهنگی مبتنی بر گفتمان انقلابی آن است که مورد آماج سیلی از تهدیدها و تهاجم¬هاست آنچه که به عنوان جنگ نرم شناخته می‌شود و باورها و اعتقادات و چارچوبهای فکری و عقیدتی جامعه ما به‌خصوص جوانان را نشانه می گیرد ناظر بر همین وجه از امنیت ملی است که در صورت عدم توجه به تهدید ملی تبدیل می شود.
امنیت ملی بدون تردید مرهون استقلال و خودکفایی اقتصادی نیز هست. روندی که دشمنان نظام و انقلاب طی چهل سال گذشته در قالب تحریم و بایکوت اقتصادی با فراز و نشیب‌هایی پیگیری کرده است برای ضربه زدن به امنیت ملی و خدشه دار کردن اعتماد عمومی به نظام بوده و هیچگاه از این ابزار دست نکشیده و از این گزینه ناامید نشده‌اند.
ناامید کردن دشمن در سنگر اقتصادی بدون تردید در گرو اجرای بدون کم و کاست پارادایم اقتصاد مقاومتی است. امنیت روانی جنبه دیگری از امنیت ملی کشور است که گاه و بیگاه مورد هجوم واقع می شود. ایالات متحده آمریکا با پیش کشیدن واژه هایی مانند "قریب الوقوع بودن حمله نظامی"، "همه گزینه ها روی میز است" و عبارت‌هایی از این دست که مدام آنها را تکرار می کند و با اقداماتی مانند خروج غیر قانونی از توافق هسته ای ، مداخله سیاسی و نظامی در فضای پیرامونی و دیگر اعمال تحریک آمیز سعی در مخدوش کردن امنیت روانی جامعه ما دارد تا مردم را دچار تردید کرده و در زمینه هایی مانند سرمایه گذاری آنها را ناامید از آینده و مردد کند.
خطرات خدشه‌دار شدن امنیت روانی جامعه
جامعه‌ای که امنیت روانی آن خدشه‌دار شود نه توان تصمیم گیری اقتصادی دارد و نه انگیزه مشارکت اجتماعی و سیاسی و حتی قدرت اخلاقی و معنوی او نیز به قهقهرا می‌رود. به همین دلیل است که روان مردم و جامعه به نقطه‌ای برای تهاجم تبدیل شده است و مدیریت آن از اهم وظایف مجموعه نظام است.
حال که ملاحظه می‌کنیم امروزه تهدیدها علیه کشور ما به صورت ترکیبی و در هم تنیده است.
در واقع جنگ ترکیبی نیز همین است یعنی استفاده همزمان از چندین ابزار قدرت به صورت هم افزا برای آسیب زدن در طیف گسترده‌ای از توابع اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، اطلاعاتی، سیاسی و نظامی است که در این جنگ ممکن است اصلا حمله نظامی صورت نگیرد و در زمان صلح و یا در فضای خاکستری بین جنگ و صلح رخ دهد.
بااین وصف بی تردید دفاع ما هم باید ترکیبی و به اصطلاح هیبرید باشد و این همان نقطه‌ای است که جایگاه و نقش پر اهمیت پدافند غیرعامل (که مقام عظمای ولایت آن را به مانند شعله‌ای می‌دانند که باید زبانه بکشد و بلند شود) هویدا می‌شود. پدافند غیرعامل بدون تردید یکی از کارآمدترین و موثرترین ابزارها برای تحقق امنیت ملی است. همانطور که عنوان شد تهدیدها بصورت در هم تنیده هستند و اقدامات پدافندی نیز باید با نگاهی جامع و یا دفاع کامل نگریسته شوند.