چراغ سبز قطر برای حل بحران خلیج فارس؛طمع ریاض به امتیازات حداکثری

به گزارش پایداری ملی به نقل از خبرگزاری مهر، از ژوئن سال ۲۰۱۷ بود که ۴ کشور عربی به رهبری عربستان سعودی اقدام به قطع روابط دیپلماتیک خود با قطر کردند. عربستان سعودی، امارات، بحرین و مصر چهار کشوری هستند که هرگونه روابط دیپلماتیک خود را با قطر قطع کرده و این کشور را هدف تحریم‌های گسترده خود قرار دادند.

این کشورها مهمترین شرط برای بازیابی مجدد روابط و رفع تحریم‌ها علیه دوحه را قطع روابط دیپلماتیک با تهران دانستند و بر لزوم تحقق این شرط تأکید کردند؛ حال آنکه مقامات دوحه قویاً پذیرش این شرط را رد کردند.

به دلیل مخالفت قطر با شروط سعودی، ریاض و متحدانش تحریم های مختلفی را علیه دوحه اعمال کردند. همین مسأله موجب شد تا «یوسف سلطان» از مقامات وزارت خارجه قطر سخنانی را پیرامون بحران میان دوحه و کشورهای تحریم کننده مطرح کند. وی پیشتر در سخنانی در این ارتباط گفته بود: «گفتگوی بدون پیش شرط بهترین راهکار برای برون رفت از بحران میان دوحه و کشورهای تحریم کننده است». این مقام قطری تأکید کرده بود: «همچنان محاصره غیرقانونی علیه قطر توسط کشورهای تحریم کننده ادامه دارد».

سلطان همچنین تأکید کرده بود: «تداوم محاصره قطر با تمامی اصول و ارزش‌های انسانی، اخلاقی و دینی مغایرت دارد. اما با این حال، ما همچنان اعتقاد به مذاکره و گفتگو برای حل بحران مذکور داریم؛ مذاکره‌ای که بدون پیش شرط انجام شود». علیرغم تأکیدات روزافزون مقامات قطری مبنی بر آمادگی‌شان برای گفتگو با کشورهای چهارگانه اما این کشورها و در رأس آن ها عربستان سعودی تاکنون هیچ واکنشی به این چراغ سبز دوحه برای حل بحران فیمابین نشان نداده اند؛ مسأله ای که نشان می دهد تحریم کنندگان عملا عزمی برای حل بحران ندارند.

این درحالی است که سران کشورهای تحریم کننده همواره در مناسبت های مختلف به صورت شفاهی از آمادگی خود برای مذاکره با قطر سخن گفته اند. سران این کشورها درحالی سخن از گفتگوهای سیاسی و مذاکرات با قطر برای پایان دادن به بحران با این کشور سخن گفته اند که تاکنون تمامی درخواست‌ها از سوی دوحه برای نشستن بر سر میز مذاکرات جهت گفتگو بر سر مسائل و موارد محل اختلاف و مناقشه را قویاً رد کرده اند. بنابراین، در این زمینه نیز شاهد مواضع دوگانه و معیارهای متناقض کشورهای تحریم کننده و در رأس آن ها عربستان سعودی هستیم.

یکی از علل و عوامل اصلی تداوم بحران خلیج فارس برای چندمین سال متوالی این است که دوحه نه تنها به مهمترین شرط کشورهای تحریم کننده یعنی «قطع روابط دیپلماتیک» با تهران جامه عمل نپوشانده بلکه برعکس، در جهت کاملاً مخالف آن نیز حرکت کرده و روابطش با تهران را تقویت کرده است. مقامات قطری در طول این مدت بارها و در مناسبت‌های مختلف تأکید کرده اند که ایران جزو اولین کشورهایی بود که پس از تحریم قطر، به کمک آن شتافت. این مسأله موجبات خشم کشورهای تحریم کننده را فراهم آورده است.

اخیرا نیز وزیر خارجه قطر سخنانی را در خصوص حمایت های جمهوری اسلامی ایران از دوحه در دوران تحریم آن توسط کشورهای چهارگانه مطرح کرده است. درهمین ارتباط، «محمد بن عبدالرحمان» وزیر خارجه قطر با سخنرانی در همایشی تحت عنوان «گفتگوی مدیترانه ای» در رم اظهار داشت: ایران همسایه ما است و قطر به اصل حسن همجواری پایبند است. دوحه برای حفظ روابط حسنه با ایران تلاش می کند. وی با بیان این مطلب افزود: هنگامی که ما محاصره شدیم، ایران حریم هوایی خود را به روی ما گشود و ما هرگز این موضوع را فراموش نخواهیم کرد.

بنابراین، این اظهارات صریح و شفاف وزیر خارجه قطر نشان از آن دارد که دوحه علیرغم تحریم های گسترده علیه آن تحت هیچ شرایطی حاضر نیست به روابط خود با جمهوری اسلامی ایران پایان دهد. این درحالی است که در طرف مقابل، عربستان سعودی نیز همچنان بر لزوم قطع روابط و مناسبات میان دوحه و تهران تأکید دارد. دیگر کشورهای تحریم کننده ازجمله بحرین، مصر و امارات نیز به تبعیت از مقامات سعودی بر موضع‌شان مبنی بر اعمال فشارهای بیشتر به دوحه ادامه می دهند.

علیرغم تمامی آنچه که گفته شد، مقامات قطری همچنان به نشان دادن چراغ سبز به کشورهای تحریم کننده به منظور حل و فصل بحران خلیج فارس ادامه می دهند. در کنار تأکیدات مکرر مقامات دوحه مبنی بر آمادگی‌شان برای گفتگو با سران کشورهای تحریم کننده، اظهارات اخیر وزیر خارجه قطر نیز نشان از آن دارد که دوحه بر لزوم حل بحران خلیج فارس تأکید دارد.

درهمین ارتباط، «محمد بن عبدالرحمان آل ثانی» وزیر خارجه قطر پنجشنبه گذشته با مشارکت در همایشی در رم تحت عنوان «گفتگوی مدیترانه ای» اظهار داشت: دوحه از گروه اخوان المسلمین حمایت نکرده است و حمایت مصر از سوی قطر هیچگاه پس از سرنگونی حکومت محمد مرسی رئیس جمهوری اسبق مصر قطع نشده است. وی با بیان این مطلب افزود: ما نه از اسلام سیاسی و نه از گروه اخوان المسلمین حمایت نکرده ایم. حمایت ما از ملتها و نه احزاب سیاسی بوده است. وزیر خارجه قطر همچنین خاطرنشان کرد که اخوان المسلمین در کشورش حضور رسمی ندارد.

این اظهارات وزیر خارجه قطر در واقع پیامی به کشورهای تحریم کننده و در رأس آنها عربستان سعودی است؛ پیامی که مفاد آن عدم شکستن برخی خطوط قرمز ریاض ازجمله حمایت از اخوان المسلمین، است. مقامات قطری با طرح این اظهارنظر آن هم به صورت کاملا رسمی این پیام را به سعودیها مخابره کردند که حاضرند به برخی شروط آن که قابل اجراء هستند، عمل کنند.

با تمامی این ها، به نظر می رسد که عربستان سعودی و متحدان تحریم کننده آن چراغ سبزهای متعدد دوحه برای حل بحران خلیج فارس را کافی نمی دانند نمی دانند و چشم به گرفتن امتیازات حداکثری از قطر دوخته اند. این درحالی است که قطر همواره اعلام کرده است حاضر نیست به برخی شروط همچون تعطیلی کامل شبکه الجزیره و یا قطع روابط دیپلماتیک با تهران تن دردهد.

آنچه که گفته شد، نشان می دهد عربستان سعودی علیرغم مواجه شدن با برخی مواضع منعطفانه قطر همچنان قصد ندارد به بحران خلیج فارس پایان دهد؛ به ویژه اینکه سعودی‌ها معتقدند عقب نشینی از مواضع و شروط‌شان در قبال قطر، در درازمدت موجب ایستادن دیگر کشورهای منطقه در برابر آن ها خواهد شد.