دلایل پرداختن به حکمرانی اینترنت در ایران

به گزارش پایداری ملی، طرح پژوهشی «مطالعه تطبیقی حکمرانی اینترنت در کشورهای منتخب و ارائه الگوی مناسب برای ایران» در پژوهشکده ارتباطات پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در حال انجام است.

محمد مهدی فتوره چی یکی از پژوهشگران این طرح در گفتگو با خبرنگار مهر، دلایل انجام طرح پژوهشی حکمرانی اینترنت و جزئیات، اهداف و ضروریات آن را که به تازگی در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات مصوب شده است تشریح کرد.

وی گفت: در بحث حکمرانی اینترنت، نخستین چیزی که به ذهن می رسد مساله شبکه ملی اطلاعات است. در واقع حکمرانی اینترنت، مداخله و مدیریت تعاملات اینترنتی است تا جایی که امکان آن برای ما وجود داشته باشد و نقطه ایده ال آن، تحقق شبکه ملی اطلاعات است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات ادامه داد: در هفته های اخیر به دلیل موضوع بسته شدن اینترنت و محدودیتهای دسترسی ایجاد شده، شاهد واردآمدن ضربات زیادی به بدنه اقتصاد کشور بودیم که طبیعتا اگر شبکه ملی مستقر و فعال می شد، حداقل کسب و کارهای خرد و اینترنتی می توانستند در بستر شبکه ملی اطلاعات و پیام رسانهای داخلی به ادامه امور بپردازند و ضرر ارزیابی شده، اتفاق نمی افتاد.

وی با اشاره به ضرورت احیا و ایجاد حکمرانی اینترنت در کشور، گفت: طبیعی است که برخی محدودیتها و موقعیت های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی که ایجاد می شود ما را به سمتی می برد که به شکلی به دنبال سازوکاری برای اعمال مدیریت در اینترنت باشیم و از این رو یکی از مهمترین سیاستها می تواند احیای شبکه ملی اطلاعات باشد.

مدیر گروه مطالعات رسانه و فرهنگ موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران با بیان اینکه در این زمینه وزارت ارتباطات به گونه ای در حال فرافکنی است، افزود: در صورتیکه این وزارتخانه به عنوان متولی اصلی شبکه ملی اطلاعات، باید پاسخگو باشد و اعلام کند که این شبکه به عنوان یکی از سازوکارهای حکمرانی اینترنت به کجا انجامیده است.

فتوره چی با اشاره به ارائه برخی خدمات سازمانها در زمان قطع اخیر اینترنت، گفت: اینکه بگوییم با قطع اینترنت، شبکه بانکی کشور قطع نشد پس شبکه ملی اطلاعات برقرار است، درست نیست. چرا که شبکه بانکی یک شبکه داخلی اینترانت است و بحث آن با شبکه ملی اطلاعات فرق دارد. ممکن است در برخی موارد ارتباطات داخلی سازمانها با اینترانت برقرار باشد اما وقتی صحبت از شبکه ملی اطلاعات می شود بحث خدمات یکپارچه مطرح است.

وی اضافه کرد: برای مثال در حال حاضر موتور جستجوی بومی پارسی جو باید قابلیت ارائه خدمات در نبود گوگل را داشته باشد. اما اگر بررسی کرده باشید متوجه می شوید که وابستگی مردم به اینترنت و گوگل در کشور به حدی بود که در نبود اینترنت کارشان مختل شده بود. مردم عادت کرده اند که همه اطلاعات را از گوگل بگیرند و در این میان موتورجستجوی ایرانی نقشی ندارد.

این پژوهشگر با اشاره به اینکه در زمان قطع اینترنت موتور ایرانی پارسی جو تنها برای دو روز کار کرد و بعد از دسترس خارج شد، گفت: باید تمهیداتی صورت بگیرد که موتور جستجوی اطلاعات قوی به مردم معرفی شود تا در آینده به عنوان جایگزینی برای گوگل و یا موتورهای سرچ دیگر ما را بی نیاز کند. اما هم اکنون شاهد هستیم که موتورهای جستجوی ایرانی در قالب پوسته گوگل فعال هستند و با قطع دسترسی گوگل، با مشکل مواجه می شوند.

وی با تاکید بر اینکه این موضوع به زیرساختها و توان فنی کشور برمی گردد، ادامه داد: تامین بسترهای لازم برای توسعه موتورهای جستجوی بومی در کشور از جمله الزامات است که تحقق آن نیازمند رفع محدودیت ها است.

فتوره چی با بیان اینکه موضوع دیگری که در این راستا باید مورد توجه قرار گیرد مربوط به تقویت پیام رسانهای داخلی است، گفت: شواهد نشان می دهد که پیام رسانهای بومی نمی توانند حجم بالایی از مخاطب را مدیریت کنند. این موضوع عملا در شرایط قطع اخیر اینترنت در کشور با مراجعه مردم به پیام رسانهای داخلی، نمود پیدا کرد.

مدیر گروه مطالعات رسانه و فرهنگ موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: باید پهنای باند مناسب در اختیار پیام رسانهای بومی قرار گیرد و ظرفیتی ایجاد شود تا این شبکه ها بتوانند به ۲۰ میلیون کاربر خدمات دهند. این بستر هم اکنون فراهم نیست و وزارت ارتباطات باید موانع موجود را رفع کند.

وی با اشاره به طرح پژوهشی حکمرانی اینترنت گفت: ما در این پژوهش با مرور بر تجربیات کشورهای توسعه یافته و پیشرفته مانند کره جنوبی، مالزی، فرانسه، چین و کانادا در زمینه اینترنت، به دنبال آن هستیم که ببینیم این کشورها چه تمهیداتی در این رابطه دارند. برخی از این کشورها با توجه به اینکه دارای نظامات ایدئولوژیک بوده و به موضوع توسعه سیاسی حساسیت دارند، مایل به مدیریت فضای اینترنت هستند.

فتوره چی با بیان اینکه برای مثال کشور چین ساخت بالن هایی را در دستور کار قرار داده که به نوعی دور زدن قلمرو مدیریتی آمریکا بر اینترنت را هدف قرار داده است، اضافه کرد: از سوی دیگر در بحث حکمرانی اینترنت، موضوع جنگ نرم و امنیت سایبری نیز مورد توجه قرار دارد.

وی تصریح کرد: اگرچه کلید روشن و خاموش کردن اینترنت در دست آمریکا است اما ما باید بتوانیم حداقل در بحث حکمرانی داده و صیانت از انتقال داده ها، این شبکه را با توسعه زیرساختهای فناورانه مدیریت کنیم تا اطلاعات و داده ها به راحتی در دسترس همگان قرار نگیرد.

این پژوهشگر با اشاره به بررسی تجربیات کشورهایی که دغدغه های مشابه با ما در خصوص اینترنت دارند، افزود: در این طرح بررسی خواهیم کرد که کشورهای دیگر چگونه حکمرانی خود را اعمال می کنند و ما نیز از تجربیات آنها بهره بگیریم. اگرچه این کشورها به این شکل دارای شبکه ملی اطلاعات نیستند اما دغدغه های مشابه با ما را دارند و حداقل به لحاظ فناوری این قابلیت را دارند که از اطلاعاتشان محافظت کنند و یا کشورهایی مانند چین و روسیه به واسطه نظام های ایدئولوژیک، برایشان مهم است که اطلاعات کاربرانشان برای تحلیل به خارج از کشورشان منتقل نشود.

وی گفت: این طرح پس از نهایی شدن از سوی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات به شورای عالی فضای مجازی، شورای عالی انقلاب فرهنگی و وزارت ارتباطات پیشنهاد داده می شود تا با توجه به یافته های مدنظر، مشخص شود که موضوع اعمال حکمرانی داده و حاکمیت اینترنت براساس کدام یک از شیوه هایی که در کشورهای دیگر اعمال شده، در کشور ما نیز می تواند اعمال شود.