افزایش نقش ازبکستان در تامین امنیت شمال افغانستان

به گزارش پایداری ملی، طی هفته‌های اخیر رسانه‌های روس به ‌صورت فعالانه قراردادهای مختلف ازبکستان برای خرید تجهیزات نظامی روسیه را پوشش داده‌اند.

توافقاتی چندجانبه که نشان‌گر تصمیم تاشکند برای ارتقاء خریدهای تسلیحاتی و مذاکرات مربوطه با مسکو در سطوح بالاتر است. در سال 2017، ازبکستان متعهد شد که قوای نظامی خود را به عنوان بخشی از یک استراتژی توسعه‌ای 5 ساله مدرنیزه کند. فاکتور دیگری که ممکن است وزارت دفاع ازبکستان  را تحریک کند، کنفرانس بین افغانی قطر است که منتج به یک قطعنامه پایانی خواهد شد.

تاشکند گام‌هایی برای پیش‌رفت در این زمینه برداشته است و هرگونه نتیجه‌ای در بیانیه پایانی که منجر به خروج نیروهای نظامی غربی (به ویژه ایالات متحده) شود می‌تواند الزاماتی امنیتی مستقیمی را در پی داشته باشد. لذا، ازبکستان از این منظر مسئولیت خاصی را برای محافظت از مرزهای خود با افغانستان در نظر گرفته است.

در اخبار پیوسته‌ای که در باره قراردادهای نظامی میان مسکو و تاشکند منتشر می‌شود، نخستین موردی که علنی شد خبر خرید 12 هلیکوپتر نظامی از نوع Mi-35M بود، که تحویل آن تا پایان سال 2019 برنامه‌ریزی شده است (RIA Novosti, July 8). این هلیکوپترهای ترابری که می‌توانند برای هدف قرار دادن اهداف زمینی نیز مورد استفاده قرار بگیرند، از دهه اول 2000 تولید شده‌اند.

علاوه بر این، ازبکستان پیش از این تعداد نامشخصی از نفربرهای زرهی مدل BTR-82A را نیز که قابلیت حمل 3 خدمه و 7 سرباز را دارد، سفارش داده بود (RIA Novosti, July 8). نفربرهای سفارش داده شده از خانواده BTR، آخرین ورژن آن هستند که در دوره اتحاد جماهیر شوروی در سال 1986 ساخته می‌شدند. پیش از آن نیز تاشکند چندین خودروی زرهی با اهداف ویژه از نوع تیگر با مدل VPK-233136 را دریافت کرده بود که قابلیت انتقال تا 7 نیروی نظامی را داشتند (TASS, June 25).

علاوه بر مدرنیزاسیون تجهیزات نیروی زمینی، ازبکستان برنامه‌ای نیز برای مذاکره پیرامون قراردادهایی برای سفارشات نیروی هوایی در خصوص جنگنده‌های جدید و سیستم‌های راداری صورت داده است.

به ویژه تاشکند در حال مذاکره برای خرید جنگنده‌های مولتی رول سوخوی 30 از مدل SM ترتیب داده که روسیه در سوریه علیه نیروهای ضددولتی در سال 2015 از آن‌ها استفاده کرده بود (RIA Novosti, July 8). ازبکستان همچنین علاقه خود را برای خرید سیستم‌های راداری سوپکا-2 که فضای آسمان را رصد کرده و رادارهای نظامی فعلی این کشور را به سطح جدیدی ارتقاء می‌دهد، اعلام کرده است (RIA Novosti, July 8).

مهم‌تر از همکاری‌های دوجانبه میان روسیه و ازبکستان، مساله سفر شوکت میرضیایف به مسکو در آوریل 2017 و پذیرفتن ولادیمیر پوتین در تاشکند در اکتبر 2018 است.

در حالی که همه به خوبی می‌دانند و یا گمان می‌کنند که در طول این دیدارها، دو طرف پیرامون مساله همکاری‌های نظامی و مدرنیزاسیون تجهیزات نظامی ازبکستان با منابع روسی رایزنی کرده‌اند (Gazeta.ru, April 5, 2017; Kremlin.ru, October 18, 2018)، اما جزئیات دقیق این مکالمات به تازگی در حال ظهور یافتن است. بدون شک خریدهای نظامی اخیر ازبکستان از روسیه، در چارچوب دیدارهای دو طرف و مذاکرات مستقیم صورت گرفته در نشست‌های فوق‌الذکر است.

یک پیشرفت جدی در همکاری‌های نظامی دو کشور پس از یک وقفه 12 سالع زمانی اتفاق افتاد که روسیه و ازبکستان نخستین تمرین مشترک نظامی خود را در سال 2017 انجام دادند (EDM, October 22, 2018). این امر در پی بازگشت ارسال نیروهای نظامی ازبکستان در سال 2016 به تاسیسات آموزشی در روسیه پس از توقف این برنامه در سال 2012 صورت گرفت (Podrobno.uz, November 29, 2016).

مسکو اکنون در حال تضمین تامین مالی خریدهای اخیر هلیکوپترهای از طریق اعطای وام صادراتی با ضمانت دولت ازبکستان در سال 2017 است (RIA Novosti, July 8). یک فاکتور مهم و انگیزه‌بخش برای تاشکند پذیرش خطوط اعتباری روسی است که با موافقت مسکو همراه شده است.

این امر در پی دیدار اکتبر 2018 روسای جمهور دو کشور برای فروش تجهیزات نظامی به ازبکستان با نرخ‌های داخلی صورت گرفت. در حال حاضر ازبکستان تنها کشوری است که عضو پیمان امنیت دسته جمعی نیست و از این مزیت‌ها بهره می‌برد.

مدرنیزاسیون تجهیزات نظامی در استراتژی 5 ساله ازبکستان برای سال‌های 2017 تا 2021 نوشته شده است که «افزایش تامین مالی برای ارتقاء قوای نظامی و قابلیت‌های نبرد آن‌ها» را ایجاب می‌کند (Lex.uz, February 7, 2017).

خریدهای نظامی اخیر تاشکند یک تمرکز ویژه بر نیروی زمینی این کشور را نشان می‌دهد، چرا که عمده قراردادها برای مدرنیزاسیون ناوگان رزهی این کشور صرف شده است. در همین حال، خریدهای تاشکند به جای استفاده از تجهیزات دسته دوم نشان‌گر جدیت دولت ازبکستان در مدرنیزاسیون تجهیزات نظامی است.

با این حال چند فاکتور وجود دارد که نشان می‌دهد تلاش‌های ازبکستان برای ارتقاء مهمات و تجهیزات نظامی مرتبط با تغییر وضعیت در افغانستان است.

پیش از این در سال جاری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ازبکستان، پاول ارگاشیف در خصوص تغییر «مراکز ثبات» در شمال افغانستان صحبت کرده بود (به عنوان مثال مناطقی نزدیک مرزهای ازبکستان)، که به گفته او ثبات در آسیای مرکزی را به خطر می‌اندازند (Gazeta.uz, February 21). روس‌ها ظاهراً بیش از دیگران نگران وضعیت در افغانستان هستند و به طور مداوم نگرانی‌های خود را در خصوص احتمال تسری ناامنی به آسیای مرکزی عنوان می‌کنند (Mil.ru, June 24).

مسکو هم‌اکنون نظاره‌گر یک جهش در خریدهای تجهیزات نظامی توسط تاشکند است که با نگاه به ارتقاء نیروی زمینی و هوایی صورت می‌گیرد. عمده تجهیزات تازه خریداری شده از آخرین ورژن‌های تجهیزاتی هستند که در ارتش ازبکستان پیش از این استفاده می‌شدند.

حقیقت آن است که این خریدها در پی تشدید مذاکرات صلح در افغانستان که ازبکستان نقشی کلیدی در آن داشته، صورت گرفته که این امر اتفاقی نیست. پیامد خروج نیروهای نظامی ایالات متحده در کوتاه و میان مدت از این صحنه نبرد، بار محافظت از مرزهای افغانستان و ازبکستان را به میزان زیادی به سمت تاشکند سوق می‌دهد.

این تغییرات سیاسی انگیزه‌ای است برای تاشکند تا سریعاً در راستای ارتقاء قوای نظامی خود از تجهیزات کهنه و قدیمی فعلی اقدام کند.