مرز حریم شخصی در شبکه‌های اجتماعی تا کجاست؟

به گزارش پایداری ملی، بر هیچ‌کس پوشیده نیست که در سال‌های اخیر و با پررنگ‌تر شدن نقش شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام، زندگی خصوصی به شکل گستره‌تر و حتی بی‌ضابطه‌ای امکان انتشار پیدا کرد.

امروزه به سبب در دسترس بودن راه‌های وسیع و متنوع ارتباطی، کوچک‌ترین رفتار و حرکات چهره‌های معروف و از دید مردم و رسانه‌ها پنهان نمی‌ماند و در قالب خبر، تصویر یا ویدئو در معرض نگاه‌ها قرار می‌گیرد.

در این بین برخی معتقدند یکی از موضوعاتی که به‌شدت از طرف علاقه‌مندان هر چهره معروف دنبال می‌شود، مربوط به زندگی شخصی آنان است. در این گزارش قرار است موضوعی به نام حریم خصوصی را بررسی کنیم. آیا در عصر شبکه‌های اجتماعی چنین مفهومی به صورت عام معنا دارد یا فقط دو کلمه‌ای روی کاغذهاست؟

یک تعریف کلی
حریم خصوصی جزئی از زندگی هر شخصی است که دسترسی به آن فضا برای دیگران بدون اجازه و رضایت او یا بدون حکم قانون امکان‌پذیر نیست و بستگی به تمایل اشخاص دارد که آزادانه تصمیم بگیرند تحت چه شرایطی و تا چه میزانی خود، وضعیت و رفتارشان را برای دیگران فاش کنند.

از نگاه کلی حریم خصوصی همه افراد محترم است. با وجود این، شهروندانی که از شهرت اجتماعی برخوردارند، بیش از یک شهروند عادی مورد توجه قرار می‌گیرند. از یک‌سو مسؤولیت اجتماعی که آن‌ها به‌عهده گرفته‌اند، آنان را در قبال جامعه پاسخگو می‌کند و ازسوی دیگر وجهه اجتماعی‌شان بخشی از زندگی خصوصی آنان را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.

این داستان دو حالت دارد. عده‌ای می‌گویند که دانستن و سردرآوردن از زندگی افراد مشهور حق طرفدارانشان و مردم است و البته که در بسیاری از موارد نیز دیده شده که این افراد شخصا عکس و فیلمی را منتشر می‌کنند و بعد از فراگیر شدن گلایه می‌کنند! از سوی دیگر گروهی نیز این دیدگاه را برنمی تابند و معتقدند همه آدم‌ها حریم و محدوده‌ای تعریف شده برای خود دارند که ترجیح می‌دهند فقط برای خودشان باشد و دیگران اطلاعی از آن نداشته باشند.

با این وصف گاهی اوقات موج کنجکاوی‌ها تمام سعی خود را می‌کنند تا وارد این حریم شوند و هر طور شده به آن چیز‌هایی که می‌خواهند دست پیدا کنند. در این بین، اما یک چیز مقصر شناخته می‌شود و ما فقط شبکه‌های مجازی را می‌بینیم. این در حالی است که شهروندان عادی جامعه این‌گونه افراد را در ذهن خود الگو قرار می‌دهند و در صورت دیدن مغایرت بین ذهن خود و آنچه به سبب شبکه‌های مجازی اتفاق می‌افتد، به ناگهان همه چیز به هم می‌ریزد.

این داستان غم‌انگیز
در‌خصوص شخصیت‌های معروف اما، ماجرا به خیلی پیشتر برمی گردد. شاید اولین مرتبه با انتشار یک فیلم کوتاه شوک خود را به جامعه وارد کرد. این شوک زمانی پررنگ شد که این فیلم بی‌محابا از دستی به دست دیگر، ازفردی به فرد دیگر و از نگاهی به نگاه دیگر منتقل شد، بی‌آن‌که کسی بگوید «این ویران کردن زندگی یک فرد است»

البته که آن زمان گفته شد یک اشتباه بزرگ جمعی در یک اجتماع بود و دقت‌ها از آن موضوع گرفته شد بی‌آن‌که کسی توجه کند که زندگی یک انسان با این اشتباه بزرگ دسته جمعی نابود شد. کمی از آن زمان نگذشت که تکرار این اشتباه، دوباره و دوباره و دوباره ادامه یافت، انتشار عکس‌های خصوصی از هنرمندان و بازی با روح انسانی که ویران‌کننده بود. از فیلم عروسی خانم بازیگر تا ماجرای ازدواج مجدد آقای بازیگر که همگی فقط و فقط از مخرب بودن شبکه‌های اجتماعی نوشتند!

مصداق‌هایی دیگر
دسترسی غیرمجاز به داده‌های رایانه‌ای یا مخابراتی نظیر هک ایمیل یا حساب کاربری: مسأله یادشده از شاخص‌ترین شیوه‌های نقض حریم خصوصی کاربران به شمار می‌رود. بخشی از آن به ضعف سرور‌های شرکت hosting و بخشی نیز به ناکارآمدی اطلاعات کاربران در حفظ حریم خصوصی ارتباط پیدا می‌کند.

شنود غیرمجاز محتوای در حال انتقال در سیستم‌های رایانه‌ای و چت‌های اینترنتی: این کار توسط هکر‌های حرفه‌ای صورت می‌گیرد و معمولا از کاربران اینترنت برای مقابله با این حملات، کاری برنمی‌آید. اما واضح است که هر چه بیشتر از شبکه‌های بین‌المللی امن‌تر استفاده کنیم، ضریب آسیب پذیری کاهش می‌یابد. از طرفی، نباید اطلاعات خصوصی و محرمانه خود و دیگران را در بستر چت انتقال داد.

دسترسی غیرمجاز به داده‌های سری در حال انتقال در سیستم‌های رایانه‌ای: این دسترسی نیز توسط هکر‌های حرفه‌ای صورت می‌گیرد. هدف از این کار، اثر‌گذاری روی تجهیزات مخابراتی و رایانه‌ای شرکت‌های دولتی و خصوصی خواهد بود. اکنون با رصد‌های آنلاین مرکز ملی پدافند سایبری کشور، میزان آسیب‌پذیری کشور در این زمینه کاهش یافته است.

ربودن داده‌های متعلق به دیگری به طور غیر مجاز:این مسأله در شبکه‌های اجتماعی به وفور مشاهده می‌شود. برخی کاربران برای جمع کردن مخاطب، از تصاویر خصوصی دیگران برای ساخت صفحات اجتماعی استفاده می‌کنند. چنین فعالیت‌هایی نقض حریم خصوصی عنوان شده است.

هتک حیثیت از طریق انتشار صوت و فیلم تحریف شده دیگری توسط سیستم‌های رایانه‌ای و مخابراتی: هتک حرمت اینترنتی، از مهم‌ترین مصادیق نقض حریم خصوصی ایرانیان در فضای سایبری به شمار می‌رود. بعضا مشاهده شده که طرف‌ها برای انتقام از یکدیگر، به چنین کار‌هایی دست می‌زنند. تمام این اقدامات نقض حریم خصوصی بوده و مجازات سختی برای عاملانش در نظر گرفته شده است.

نشر اکاذیب از طریق سیستم‌های رایانه‌ای یا مخابراتی به قصد تشویش اذهان عمومی: بسیار مشاهده شده افرادی به مقاصد گوناگون، تصاویر اصلاح‌شده، فیلم‌های ویرایش شده و متن‌های بدون سند و مدرک را برای جذب مخاطب به اشتراک می‌گذارند. این اقدامات به هر دلیل و منظوری که صورت گرفته باشد، نقض حریم خصوصی جامعه اطلاعاتی کشور محسوب می‌شود و با عاملانش برخورد قانونی خواهد شد؛ و لاتجسسوا...

اهمیت سرک نکشیدن در زندگی خصوصی افراد، یکی از مهم‌ترین مسائلی است که در دین و آموزه‌های شرعی نیز به آن پرداخته و بار‌ها تاکید شده است در زندگی یکدیگر تجسس نکنید. تلاش برای دستیابی به امور پنهانی یا شر و عیوب اشخاص با هر انگیزه‌ای که صورت بگیرد، تجسس به شمار می‌رود. همچنین پرس‌وجو از امور ظاهری یا امور خیر دیگران با انگیزه شر، تجسس محسوب می‌شود.

در ممنوعیت تجسس در امور دیگران، آورده شده است که‌ای اهل ایمان از بسیار پندار‌ها (و گمان بد) در حق یکدیگر اجتناب کنید که برخی ظن و پندار‌ها معصیت است و نیز هرگز (از حال درونی هم) تجسس نکنید. حضرت علی (ع) در نامه خود به مالک اشتر در زمانی که وی را به عنوان فرماندار مصر انتخاب کردند، وی را از تجسس در احوال مردم منع فرموده و مالک را به پوشانیدن عیوب مردم و دوری جستن از کسانی که عیوب دیگران را آشکار می‌کنند، توصیه فرموده است.

سوءظن در قرآن و سنت به عنوان منشأ و ریشه اصلی تجسس و تفتیش در امور خصوصی دیگران معرفی شده، بنابراین لازم است مردم از آن بپرهیزند. نکته مهم دیگر این است که توجه داشته باشیم حریم خصوصی تا جایی اهمیت دارد که خودمان آن را نقض نکنیم و اندازه‌ای برای آن قائل باشیم. همه عکس‌ها و فیلم‌ها برای به اشتراک گذاشتن در شبکه‌های اجتماعی نیستند!

منبع: روزنامه جام جم