نگاهی به پرونده هسته ای ایران نشان می دهد که این پرونده از فراز و فرودهایی و در عین حال تفاوت دیدگاه های بسیاری برخوردار می باشد. موید این نکته مناظرات انتخاباتی بود که در آن کاندیداها به ارائه دیدگاه های که گاها متفاوت بود می پرداختند.
پرونده هسته ای ایران در بعضی از برهه های زمانی حتی به مرز پایان و حل معضل نزدیک شده بود که مقام معظم رهبری نیز در سخنرانی بعد از انتخابات اخیر این موضوع را تایید نمودند و افزودند که امریکایی ها پس از توافق از پذیرش آن خودداری کردند. در بعضی از مواقع نیز موضوع هسته ای به نقاط حساس و کاملا چالشی نیز نزدیک شده بود که نمود آن در قطعنامه های ضد ایرانی هویدا است.
هنگامی که موضوع هسته ای ایران روند عادی خود را از دست داد و پرونده از شورای حکام آژانس به شورای امنیت رفت، موضوع هسته ای ایران روند تازه ای به خود گرفت.ارجاع پرونده هسته ای به شورای امنیت، اقدامی سیاسی، شتاب آلود و به دور از موازین و مقررات نظام حقوق بین المللی بود.
چندی است، یکی از موضوعات مهم در عرصه دیپلماسی هسته ای بعداز روی کارآمدن دولت جدید بحث تغییر مذاکره کنندگان و سازمان متولی مذاکرات است. براساس گزارش های موجود قراراست از این پس وزارت خارجه به جای شورای عالی امنیت ملی مسئولیت پرونده هسته ای را برعهده بگیرد. صرف نظر از مزایا و معایب این اقدام، مهم این است که کیفیت و روش مذاکرات تغییر کند.
از سال (۲۰۰۶) که پرونده هسته ای به شورای امنیت رفت تا آخرین قطعنامه با شماره (۱۹۲۹) که ششمین قطعنامه و پنجمین قطعنامه
تحریمی بود در حدود سه سال می گذرد. در ان قطعنامه گزینه هایی برای ایران مطرح شده بود . از جمله:
ادامه واکنش های شورای امنیت، یا عمل موقتی ایران( تعلیق غنی سازی در برابر تعلیق تحریم ها) و یا عمل دائمی ایران، یعنی عمل به تمام آنچه شورای امنیت و شورای حکام درخواست کرده اند.
اگر چه خواسته های نهایی شورای امنیت فقط ناظر بر غنی سازی نیست. هر چند این مسئله از حیاتی ترین آنهاست. تصویب و اجرای بی قید شرط پروتکل الحاقی، خودداری از برنامه راکتور هسته ای آب سنگین، حذف شرکت ها و سازمان های نظامی از مشارکت در برنامه هسته ای و…. مطرح است. پیشنهاد غنی سازی خارج از ایران هم به معنای عدم حق توسعه غنی سازی بیش از سه درصد است، یعنی حذف مراحل بعدی غنی سازی، خواسته غرب است و بدون آن، هرگز رسیدگی و فشارها متوقف نخواهد شد. در هر حال گزینه های مطرح شده در قظع نامه های قبلی به تناوب آورده شده است.
در آخرین قطعنامه سخن از پایان سلسله وار قطعنامه نشده است. اما چه شد که قعطنامه ها علیه ایران به طور موقت به پایان رسیده است؟
می توان چند دلیل را به عنوان دلایلی که تاکنون بعد از نزدیک به سه سال قطعنامه علیه ایران تصویب نشده است بیان کرد.
دلیل اول این بوده است که قطعنامه ۱۹۲۹ یکی از شدیداللحن ترین قطعنامه ها در چارچوب فصل هفتم بند ۴۱ منشوراست.طراحان قطعنامه ها منتظر آثار عملی این قطعنامه بوده اند. به بیان دیگر در صورتی که قطعنامه های شورای امنیت بخواهد به هدف خود که همان تغییر در سیاست های ایران و فشار است برساند این قطعنامه کافی بود.
دلیل دوم را می توان در چارچوب عدم شکل گیری اجماع میان اعضای شورای امنیت قلمداد کرد. چین و روسیه خواستار گفت وگو برای یافتن راه حل برون رفت از معضل هسته ای ایران هستند و قطعنامه ها را کارامد نمی دانند. چند دور گفت و گو از آخرین قطعنامه تا آلماتی۲ در همین راستامی باشد.
دلیل سوم با خط قرمز نتانیاهو قابل تحلیل است. نتانیاهو درسخنرانی مجمع عمومی خود با کشیدن خط قرمزی نشان داد که اسرائیل محرک اصلی قطعنامه ها و فشارهای بین المللی به ایران است.سران رژیم صهیونیستی در یک اقدام تبلیغاتی سعی کردند نشان بدهند که علت اینکه اسرائیل نسبت به پرونده هسته ای ایران واکنش جدی نشان نمی دهد این است که ایران از خط قرمز عبور نکرده و در صورتی که از این خط عبور کند با واکنش جدی دیگر مواجه می شود.
یکی از دلایل دیگر که می توان از آن به عنوان مهمترین دلیل پایان تصویب قطعنامه ها نام برد ، ایجاد تحولات منطقه از جمله در کشور تونس، لیبی، مصر، سوریه و …است. بعد از ایجاد این تحولات ایران دیگر از مهمترین موضوع منطقه و نظام بین الملل خارج شد.کشورهای غربی و حتی کشورهای عربی بعد از آغاز این گونه تحولات سعی در مدیریت و هدایت این تحولات کردند.
در این برهه زمانی زنگ خطر برای دستگاه دیپلماسی کشور به صدا درامده است، چرا که معلوم نیست تا کی دلایلی را که برای عدم تحمیل قطعنامه ها برشمردیم پابرجا بماند و از سوی دیگر نگاهی به تحولات منطقه نشان از آن دارد که درگیری ها منطقه در حال فروکش کردن است، و این فروکش کردن به معنای همزمان ایجاد فرصت و محدودیت برای ایران است.
بنابراین به نظر می رسد دستگاه دیپلماسی کشور هرچه سریعتر دستورالعمل و برنامه های خود را برای آغاز مذاکرات، جدی، صریح مبنی بر تامین منافع ملی را کلید زند، چرا که اگر تعلل شود ممکن است قعطنامه های دیگر علیه ایران در راه باشد. در عین حال مذاکرات آینده باید مبتنی بر گفت و گوهای هوشمند، سازنده به همراه تعامل موثر باشد.
تابناک