ایران وارد یک رکود شده است. اقتصاد ایران در سال جاری 6 درصد کوچکتر میشود. تورم به 40 درصد میرسد و ارزش پول ملی این کشور پایین میآید. تحریمهای جدید نفتی 10 میلیارد دلار از درآمد ایران را از بین میبرد.
ولی ضربه خوردن اقتصاد ایران هرگز هدف آمریکا نبوده است. هدف این تحریمها فشار بر رژیم ایران برای قبول محدودیتهای اعمالشده از طرف آمریکا بر قدرت نظامی آن و در کل، فروپاشی رژیم و روی کار آمدن یک رژیم دستنشانده بوده است.
بهنظر میرسد هیچ کدام از این اهداف تحقق پیدا نکردهاند.
تعجبآور نیست که تحریمهای اقتصادی اغلب با شکست مواجه میشوند.
آمریکا یک تحریم تجاری بر کوبا در زمان فیدل کاسترو در 1962 وضع کرد. پس از نیم قرن این رژیم هنوز سرپاست. ایران از زمان پیروزی انقلاب اسلامی در 1979 تحت تحریم بوده است. چهل سال گذشته است و هیچ اتفاقی نیفتاده است.
دیوید کوهن، یک مقام ارشد سابق وزارت خزانهداری آمریکا که در زمان رئیسجمهور اوباما تحریمهای ایران را هدایت میکرد میگوید: «تحریمها هرگز باعث تغییر رژیم نمیشوند».
در موارد معدودی تحریمها باعث برگزاری مذاکرات شدهاند نه تغییر رژیم.
در ایران، تحریمهای چندجانبه رژیم تهران را بهسمت قرارداد برجام و کنار گذاشتن برنامه هستهای کشاند. در کره شمالی هم تحریمها باعث شد کیم جون اون برنامه هستهای را متوقف کند و بر سر میز مذاکره بنشیند.
ولی این چیزی نیست که ترامپ به ایران پیشنهاد میدهد. دولت ترامپ 12 خواسته دارد: بیرون رفتن نیروهای ایرانی از سوریه، پایان دادن به حمایت از گروههای حامی ایران در سایر کشورها، توقف مخالفت با اسرائیل، اصلاحات سیاسی در داخل و... .
از نظر واشنگتن این اهداف ارزشمند هستند ولی از نظر ایران بیشتر شبیه به تسلیم و سرسپردگی میمانند تا پیشنهاد یک مذاکره.
تاریخ نشان میدهد حذف درآمد نفتی ایران حمایت آن را از متحدانش در سوریه، لبنان، عراق و... متوقف نمیکند. تحریمهای کاخ سفید پیامدهایی هم برای خود آمریکا دارد و آن هم به خطر افتادن روابطش با سایر کشورها از جمله متحدان بزرگ واشنگتن است.
طبق تحریمهای آمریکا، از اول ماه می هیچ کشوری از ایران نفت نمیخرد که شامل چین، بزرگترین مشتری نفت ایران و شریک بزرگ تجاری آمریکا، هند، بزرگترین دموکراسی جهان و ترکیه، یک متحد ناتو و هممرز با ایران هم میشود.
اگر این کشورها از دستور ترامپ سرپیچی کنند، خزانهداری آمریکا آنها را از سیستم مالی آمریکا حذف میکند. مقامات واشنگتن به این کشورها هشدار دادهاند بین ایران و آمریکا یکی را انتخاب کنند. دسترسی به سیستم بانکداری آمریکا برای این کشورها ضروری است ولی چین، هند و سایر کشورها برای تأمین انرژی خود به نفت ایران متکی هستند.
این کشورها بهخاطر سیاستهای کاخ سفید با اختلال در تأمین انرژی خود روبهرو شدهاند. آنها مخالف سیاستهای آمریکا هستند.
الیزابت روزنبرگ که در زمان اوباما روی تحریمها کار میکرد، گفت: «پیامدهای دیپلماتیک بزرگی در پیش است. تحریمها باعث از دست رفتن اعتماد و پایین آمدن تمایل به همکاری در زمینه امنیت، سلامت جهانی، مهاجرت و... میشود».
وی گفت اگر همه کشورهای تحریمشده با هم کار کنند و ائتلافی برضد تحریمها تشکیل دهند، میتوانند علیه آمریکا متحد شوند و در آخر راهی برای دور زدن سیستم مالی آمریکا پیدا کنند که بهضرر واشنگتن خواهد بود.
ترامپ تصمیم دارد تحریمهای جدیدی وضع کند، تحریمهایی که موقعیت خود او را به خطر میاندازد و نفعی برای سیاست آمریکا ندارد، بهعوض هزینههای پنهانی دارد که فراتر از توان این کشور است.