تراژدی تلخ حلبچه و سکوت معنادار جامعه جهانی

به گزارش پایداری ملی، مردمان مظلوم و بی پناه حلبچه در جریان جنگ ایران و عراق در 25 اسفند 1366 خورشیدی آماج حمله های شیمیایی رژیم بعث قرار گرفتند و هزاران تن از مردم غیرنظامی و بی دفاع در عملیاتی موسوم به «انفال» در این شهر جان باختند. همچنین پیش از حملات شیمیایی این شهر به ‌مدت 2 روز با بمب‌ های متعارف بمباران شد. 

این رخداد سبب جان سپردن نزدیک به سه هزار و 200 تا پنج هزار انسان بی گناه شد که بیشتر این افراد از غیرنظامیان بودند؛ صدها تن دیگر نیز بر اثر عواقب بیماری‌ها و نقص عضو در هنگام تولد در سال‌های پس از حمله کشته شدند. کشتار حلبچه یا جمعه خونین به صورت رسمی به‌عنوان نسل‌کشی مردم کُرد عراق شناخته شد و هنوز به‌عنوان بزرگ‌ترین حمله شیمیایی مستقیم به یک منطقه شهرنشین در حافظه تاریخ باقی ‌مانده ‌است.

فاجعه شیمیایی حلبچه در شرایطی رخ داد که پیروزی رزمندگان ایرانی در عملیات والفجر، آزادسازی بسیاری از منطقه های کردنشین از جمله حلبچه را به ‌دنبال داشت. پس از ورود نیروهای ایرانی به این شهر، مردم شهرها و روستاهای اطراف به استقبال از آنان شتافتند. این مساله چنان برای حزب بعث غیرقابل باور بود که در یک اقدام غیرانسانی و به قصد انتقام ‏‌گیری از این شکست، حلبچه و اطراف آن را هدف بمب‏‌ های شیمیایی قرار داد.

دیپلماسی فعال ایران برای رسانه‌ ای کردن این جنایت، واکنش ‌های بسیاری را در عرصه بین ‌المللی برانگیخت. انتشار عکس ‌های قربانیان حلبچه به وسیله عکاسان ایرانی بسیار تکان ‌دهنده و تاثیرگذار بود و بازتاب و اثر فراوانی بر افکار عمومی جهان گذاشت. اگرچه در روزهای نخست بمباران شیمیایی حلبچه نیز این رویداد مانند رخداد سردشت با سکوت معنادار جامعه جهانی همراه شد اما ابعاد وسیع این فاجعه انسانی سرانجام واکنش ‌های گسترده بین ‌المللی را به همراه داشت.

 به مناسبت سالروز «بمباران شیمیایی حلبچه» «حسن بهشتی پور» تحلیلگر روابط بین الملل و کارشناس هسته ای در ارتباط با سلاح های کشتار جمعی و اثرهای مخرب و ابعاد نامتعارف این رویداد تاریخی میگوید:

بهشتی پور با بیان اینکه 25 اسفند یادآور حادثه ای تلخ و مظلومیت مردم بی پناه خط مرزی عراق در بمباران شیمیایی حلبچه محسوب می شود، گفت: با وجود گذشت 30 سال از رویداد حلبچه و دیگر شهرهای مرزی به وسیله رژیم بعث، این رخداد نه تنها از حافظه تاریخ پاک نشده بلکه هنوز هم آثار و صدمه های ناشی از آن قابل مشاهده است. این تهاجم غیر انسانی سبب شهادت صدها و مجروح شدن هزاران تن در این شهر شد و نقض آشکار تعهدهای بین المللی و حقوق بشر را نشان داد.

حزب بعث در طول دوره دفاع مقدس از سلاح های شیمیایی به عنوان یکی از موثرترین ابزارهای بازدارندگی و رویارویی با جمهوری اسلامی استفاده می کرد. این نوع کاربرد نامتعارف از تسلیحات شیمیایی نتیجه های غیرقابل جبرانی را بر جای گذاشت که در سایه سکوت مجامع بین المللی و همسویی قدرت های استکباری با سیاست های صدام به وقوع پیوست و هدف از آن جلوگیری از پیشروی و مقاومت رزمندگان و مهار پیامدهای سیاسی- راهبردی آن و تاثیر روحی- روانی کاربرد سلاح های شیمیایی در ایجاد پراکندگی نیروهای ایران به شمار می رفت.

این تحلیلگر روابط بین الملل با اشاره به کنوانسیون ژنو که بر مبنای منع استفاده از تسلیحات شیمیایی است، بیان داشت: حمله شیمیایی رژیم بعث علیه ایران سبب شد تا جامعه جهانی در پیمانی با عنوان «کنواسیون منع گسترش، تولید، ذخیره و به کارگیری از سلاح های شیمیایی»(OPCW) که در 1993 میلادی در نیویورک به تصویب نمایندگان 165 کشور عضو سازمان ملل متحد رسید، برای منع وقوع دوباره فاجعه ای این چنینی توافق کنند. اکنون مکان این نهاد در شهر «لاهه» هلند واقع شده است و تشکیلات آن زیر نظر دولت های امضا کننده کنوانسیون منع تسلیحات شیمیایی اداره می شود. بر پایه این پیمان، تمامی کشورهای عضو موظف هستند همه تسلیحات شیمیایی و تاسیسات تولید آنها را که در قلمرو تحت قیومیت و نظارتشان قرار دارد و تسلیحاتی که ممکن است در خاک کشور دیگری به جا گذارده باشد از میان ببرند.

این کارشناس هسته ای با بیان اینکه بسیاری از کشورهای جهان با وجود امضای این پروتکل تنها ناظر به ممنوعیت کاربرد سلاح های شیمیایی و میکروبی هستند، اظهار کرد: در واقع بسیاری از دولت ها مانع توسعه، تولید و انباشت این سلاح ها نمی شوند، حتی برخی از آنان حمله به دیگر کشورهای غیر عضو را مجاز می دانند. از طرف دیگر کشورهای قدرتمند نیز به بهانه مهار کشتار جمعی و امکان استفاده برخی از دولت ها از سلاح های شیمیایی از این مساله به عنوان ابزاری برای تجاوز و اشغال دیگر کشورها استفاده می کنند، همانطور که در سوریه به وضوح می توان این امر را مشاهده کرد زیرا با گذشت نزدیک به 6 سال از جنگ و خونریزی، مدعیان حقوق بشر خود ناقضان این حقوق هستند و سناریوی تکرار(حمله به ایران) را در دست اقدام دارند و جامعه بین الملل باز هم سکوت را پیشه کرده است. در صورتی که کنوانسیون چهارگانه ژنو درباره جنگ مسلحانه کشورها می گوید سران قدرت باید در هر شرایطی در زمان های بحرانی و جنگ، اصول بشردوستانه را رعایت کنند و میان هدف های نظامی و غیرنظامی(مردم عادی و شهروندان) تفاوت قایل شوند.

وی اطلاع رسانی وسیع درباره رخدادهای تلخ بمباران شیمیایی را در رسانه های داخلی و خارجی لازم دانست و یادآور شد: سکوت مجامع بین المللی در برابر حمله شیمیایی حزب بعث به مردم بی گناه مرزی، بزرگترین جنایت بشری و نقض کننده منشور حقوق بشر است که ضرورت اطلاع ‌رسانی وسیع و موثر برای آگاه کردن افکار عمومی به وسیله رسانه های بین المللی درباره این جنایت جنگی بی ‌سابقه را بیش از پیش آشکار می ‌سازد. «نلسون ماندلا» فعال حقوق بشر آفریقای جنوبی در این باره می گوید: «می بخشیم اما فراموش نمی کنیم». بنابراین باید این جنایت ها در طول تاریخ و زمان های مختلف به صورت مداوم و پیوسته بازگو شوند تا هیچ دولت و کشوری به دنبال نقض حقوق بشر و استفاده از این سلاح های مخرب و شیمیایی نرود.

بهشتی پور در ادامه توضیح داد: یکی از کشورهای پیشرو در صنعت تولید سلاح های شیمیایی از بزرگترین صادر کنندگان این سلاح ها به عراق در جنگ تحمیلی به شمار می رفت که به همراه برخی از دولت ها کمک های تسلیحاتی شایان توجهی را به رژیم بعث کردند و به عبارتی به صورت غیرمستقیم در این اقدام شریک شدند.

متاسفانه امروزه پرطرفدارترین کشورها در به کارگیری سلاح های شیمیایی آنهایی هستند که خود را مدافع و مدعی حقوق بشر می دانند اما در عمل به هیچ کدام از موازین و تعهدهای انسانی پایبند نیستند و با سکوت در برابر کشورهای فرصت طلب و متجاوز، جنایت های بزرگی را در دنیا رقم می زنند.

این تحلیلگر روابط بین الملل سلاح های شیمیایی را نیز مانند بمب های هسته ای در ردیف سلاح های کشتار جمعی قرار داد و گفت: جنگ‌ افزارهای شیمیایی مانند بمب های هسته ای و میکروبی همچون سلاح کشتار جمعی رده‌ بندی می‌شود و کوشش نیروهای ضد جنگ، سازمان های بشردوستانه، مدنی و شهروندی همواره برای ممنوع ساختن آنها بوده است. سیاست کشورمان در تلاش های بین المللی بر راهکاریابی به منظور رویارویی با این نوع از سلاح ها و از میان بردن آنها استوار است. ایران همچنین در موضوع استفاده از سلاح های متعارف نیز با رویکردی منطقی، غیر تبعیض آمیز و برمبنای تعهدهای جمعی در اقدام های بین‌المللی در این زمینه نقش و مشارکت دارد.

بهشتی پور در پایان تصریح کرد: با گذشت سال ها از فاجعه کاربرد سلاح‌های شیمیایی در جنگ عراق علیه ایران، هنوز پیامدهای انسانی و زیست ‌محیطی کاربرد این سلاح‌ های سمی تهدیدی جدی برای سلامت قربانیان و زیست بوم منطقه به شمار می ‌رود به گونه ای که با وجود گذشت نزدیک به سه دهه از این فاجعه هنوز هم ده ها هزار تن از قربانیان این سلاح‌ها در کشور از عوارض و صدمه های ناشی از به کارگیری آن رنج می‌برند. مخرب ترین سلاحی که با عوارضی همچون تورم بدن، انواع سرطان، عوارض پوستی مانند آبله و اختلال های عصبی و روانی همراه است.