سرمایه انسانی کارآمد، مهمترین ابزار تحقق اهداف پدافند غیرعامل

به گزارش پایداری ملی، شاید بسیاری به‌خاطر واژه پدافند در مقوله پدافندغیرعامل فکر کنند این مفهوم شامل یکسری اقدامات نظامی است، در صورتی که این‌گونه نیست.

همانگونه که در سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری نیز دیده می‌شود، پدافند غیرعامل اقدامی غیرنظامی است که کمک می‌کند قدرت بازدارندگی و پایداری ملی افزایش یابد. باید دانست که برای محافظت از کشور باید هم اقدامات نظامی و هم غیرنظامی در دستور کار قرار گیرد و طبیعی است که اقدامات غیرنظامی می‌تواند تاثیرات و نتایج پایدارتری داشته باشد.

اگر قرار باشد این کار شامل اقدامات غیرنظامی باشد گستره عظیمی شامل مجموعه‌ای از اقدامات مدیریتی، فنی، مهندسی و مهارتی را شامل خواهد شد.

اما من می‌خواهم آن را از دریچه یک کارشناس آموزش و فردی دانشگاهی نگاه کنم. در اقدامات غیرنظامی و آنچه که موجب پایداری می‌شود بیش از همه عامل انسانی مطرح و تاثیرگذار است. عامل انسانی مهم‌ترین فاکتور در پدافند غیرعامل است و هرجا عامل انسانی مطرح باشد آموزش منابع انسانی بیشترین تاثیر را دارد و کلیدی‌ترین موضوع است.

واقعیت این است که در دنیای امروز مهم‌ترین سپر برای یک کشور در برابر دشمن نیروی انسانی کارآمد است. از همین رو است که در ادبیات نوین مدیریت از آن به عنوان سرمایه انسانی تعبیر می‌شود و آموزش باید طوری کارآمد باشد که انسان‌ها تبدیل به یک سرمایه شوند یعنی آموزش سبب می‌شود که فرد آثارش، دانش‌اش، کردارش، رفتارش و عملش تبدیل به آثار بسیار زیادی شود که در زمینه مختلف علمی، سیاسی، فنی و تکنولوژی ظهور خواهد کرد.

چنین دیدگاهی به ویژه در مقطع خاص کنونی شرایط کشور و لزوم توجه به اقتصادمقاومتی بیش از پیش خود را نشان می‌دهد. در چنین شرایطی بیش از همیشه باید منابع انسانی را غنی و توانمند کنیم. اگر قرار باشد بحث افزایش کارآمدی نیروی انسانی در پدافند غیرعامل مطرح شود آموزش بیش از همیشه اهمیت می‌یابد. در گذشته ایده این بود که اگر تعدادی نیرو از لحاظ فیزیکی و جمعیتی بیشتر باشد زیرساخت‌ها قوی‌تر است. اما کمی بعد اهمیت تعداد نیروی انسانی جای خود را به دانش‌های انسانی داد و کشورها فهمیدند که باید روی دانش‌های انسانی سرمایه‌گذاری کنند. از همین رو سیستم‌های آموزشی پس از جنگ جهانی دوم نیز با همین هدف ارتقا و رشد پیدا کرد، چون تفکر این بود که با افزایش کارآمدی و دانش نیروی انسانی، هم توان کشور در برابر تهاجم نیروی خارجی افزایش خواهد یافت و هم فرآیند توسعه سرعت می‌یابد.

در همین زمان بود که بحث سرمایه انسانی به وجود آمد چون پی بردند که در فرآیند بازسازی و نوسازی اجتماعی قدرتمند کردن انسان باید به توانمندسازی انسان و ارتقاء دانش‌ها پرداخته شود اما این رویکرد اگرچه بسیاری از مشکلات را حل کرد ولی کافی نبود. از همین رو سیستم‌های آموزشی برای افزایش کارایی خود به سراغ مهارت‌ها و تکنیک‌ها رفته و دانش و مهارت فنی مدنظر قرار گرفت و تربیت تکنسین بسیار مهم شد. این مهارت‌آموزی هم به‌صورت رسمی و هم غیررسمی مورد پیگیری قرار گرفت. این همان رویکردی است که مقام معظم رهبری از آن به عنوان «پنجه‌های کارآمد» تعبیر کرده‎اند اما هرچه جلوتر رفتند انگار نقیصه‌ای وجود داشت و خلاءها مشخص شد و متوجه شدند مشکل از نوع نگرش و ارزش‌های انسانی است که ما به عنوان بینش و بصیرت افراد از آن یاد می‌کنیم.

ما انسان‌هایی داریم که دانش دارند از پنجه کارآمد نیز برخوردارند اما نگرش، بینش و گرایشاتشان مبتنی بر اهداف و ارزش‌های جامعه نیست. در این هنگام بود که ارزش‌ها جایگاه پیدا کرد که از آن تحت عنوان مهارت‌های نرم تعبیر شد و متوجه شدند که باید روی نگرش افراد نیز کار کنند و ارزش‌های مثبت انسانی و اجتماعی باید جدی گرفته شده و روی آن کار شود.

مشخص شد که افراد باید از این لحاظ واجد یکسری صلاحیت‌ها شوند که این صلاحیت‌ها سبب می‌شود که انسان دارای انگیزه باشد. از همین رو است که در دوره‌های آموزشی روزآمد، هم روی مهارت‌های سخت تاکید دارند و هم روی مهارت‌های نرم و منابع انسانی که اینگونه آموزش ببینند به عنوان یک ابزار کارامد در پدافند غیرعامل موثر خواهند بود.

فرض کنید شما نیروهای انسانی قوی و کارآمدی دارید اما نگرش و ارزش های آنها منطبق بر اهداف سیستم نباشد. در عمل این نیروها کارایی لازم را از خود نشان نخواهند داد.

از همین رو، امروزه سه عامل دانش، مهارت و نگرش همه تحت عنوان واحد شایستگی ذکر می‌شوند این رویکرد سبب تغییر رویکرد نسبت به مباحث نیروهای انسانی شده است.

آنچه که باعث شده یک کشور در عرصه جهانی به یک ابرقدرت تبدیل شود و دارای زیرساخت‌های قوی نظامی، اقتصادی و علمی باشد بدون شک کارکردن روی سرمایه‌های انسانی است و یقین بدانید بدون این رویکرد دستیابی به چنین شرایطی غیرممکن است.

به همین نسبت پاشنه آشیل یک کشور که موجب شکست یک کشور می‌شود مربوط به نیروی انسانی ضعیف و بدون مهارت است. این عاملی است که سبب می‌شود کشوری اسیر اقتصاد یک کشور قدرتمند شود یا فرهنگ‌اش توسط فرهنگ بیگانه مورد هجوم واقع شود.

از دیدگاه من در شایستگی‌ها آنچه بسیار در ادبیات امروز مدیریت مهم است مربوط به سرمایه‌های اخلاقی است و از همین رو، شایستگی‌های مربوط به سرمایه‌های اخلاقی را مهمترین عامل در قدرت و قوت پدافند غیرعامل می‌دانم. 

در قدیم سرمایه‌ها شکل فیزیکی و مادی داشت و متعاقب آن سرمایه‌گذاری‌ها نیز فیزیکی و مادی بود اما بعدها به سرمایه‌های انسانی تعبیر شد که روی دانش و معلومات انسان تاکید داشت. کمی بعد از آن به عنوان سرمایه‌های فرهنگی تعبیر شد که به ارتباط و شبکه‌سازی انسانی بر می‌گشت. ولی آنچه که امروز بسیار اهمیت پیدا کرده و معضل جوامع انسانی شده، بحث دور شدن از اخلاق انسانی و اجتماعی است. بطوری‌که امروزه برای آنکه دوباره به اخلاق برگردند مبحث سرمایه‌های اخلاقی را مطرح می‌کنند. کما اینکه امروز وقتی مسائل مربوط به منابع انسانی را بررسی می‌کنیم با چالش‌های اساسی روبرو می شویم که صداقت، درستکاری، شفافیت و راستگویی از جمله آنهاست.

شایستگی اخلاقی در جوامع امروز چنان اهمیت یافته که از آن به «هوش اخلاقی» تعبیر می‌شود. به عبارتی افرادی که تواضع، صداقت و بخشش داشته و اصول و سرمایه‌های اجتماعی و دینی را ارزش بدانند افرادی قدرتمند و توانمند هستند و سرمایه‌گذاری روی آنها بهترین سپر در برابر دشمن است.

هوش فقط فیزیکی و ژنتیکی نیست بلکه هوش اخلاقی هم مهم است. هوش اخلاقی افراد را به بلوغ اخلاقی می‌رساند. افراد دارای بلوغ اخلاقی واجد شایستگی‌هایی هستند که آنها را با مکارم اخلاقی آشنا کند. این بهترین فاکتور در پدافندغیرعامل است که من روی آن تاکید دارم.

در دانشگاه فنی و حرفه‌ای ما تفاهم‌نامه‌ای را با سازمان پدافند غیرعامل به امضا رسانده‌ایم که در تمام دوره‌های آموزشی مربوط به مباحث منابع انسانی اعلام کردیم که آماده همکاری هستیم. ما برای پدافندغیرعامل برنامه داریم و دوست داریم ظرفیت‌های دانشگاه فنی و حرفه‌ای، هم در زمینه تکنیکی و فنی با اهداف غیرنظامی و پدافند غیرعامل برای افزایش قدرت بازدارندگی است به کار بگیریم و به پایداری ملی کمک می‌کند. اعلام آمادگی کردیم تا برنامه‌های آموزشی‌مان را مطابق با نیازهای سازمان پدافند غیرعامل کشور برنامه‌ریزی کنیم و تربیت تکنیسین این جامعه برعهده ما است می توانیم بسیار موثر باشیم.

آمادگی داریم تجاربمان را با سازمان پدافند غیرعامل با هدف تربیت نیروی انسانی کارآمد و متعهد برای جامعه به اشتراک بگذاریم و سهم خود را از وظایف ملی‌مان ادا کنیم.

منبع :صیانت پایدار