به گزارش پایداری ملی، یکی از مهم ترین معضلات شهرها بافت های ناکارآمد و فرسوده شهری است.بافت های فرسوده خود به نوعی تهدید در سیستم شهری به حساب می آیند که با کوچکترین تهدیدات طبیعی بیشترین خطر را می پذیرند و در صورت دیگر ساخت و سازهای انبوه به جای بافت های فرسوده که آنهم استحکام آنچنانی ندارد و به نوعی دیگر در زمان تهدیدات طبیعی موجب بروز خطر می شوند.
شهر بیجار یک هزار و 388 هکتار است که 198 هکتار آن بصورت بافت فرسوده است که بیش از 15 هزار نفر از جمعیت شهری بیجار در این مناطق ساکن هستندکه علیرغم عدم رعایت ضوابط فنی وشهرسازی نیاز به توجه و هزینه شهری بیشتری دارند .
طبق نظر کارشناسان در اوایل دهه 1390 سالی 90 میلیون مترمربع ساخت داشتیم اما به جرات میتوان گفت شاید در 3% کل این متراژ کیفیت قابل قبولی صورت گرفته است، که این موضوع ساده ای نیست !!!!
در همین راستا گفت و گوی با سید صابر زمانی یکی از مدرسان معماری و شهرسازی دانشگاه های کردستان و عضو مهندسین مشاورمعماری و شهرسازی نگین شهر تهران داشته ایم که در ادامه می خوانید.
آقای زمانی بعنوان سوال اول بفرمائید چند درصد از شهر بیجار بافت فرسوده است ؟
بر اساس مطالعات صورت گرفته در گزارش مرحله اول بازآفرینی شهری شهر بیجار ، از بین 20 محله موجود ، 10 محله بعنوان بافت های مساله دار شهری شناخته شده اند که مستلزم توانمندسازی ، احیا ، بهسازی و نوسازی بنا به نیاز آن محله مورد توجه بایستی قرار گیرد که در همین راستا میتوان از شهرداری بیجار اسناد دقیق تری را درخواست نمود.
بافت های فرسوده برای شهر بیجار تهدید است یا فرصت ؟
این سوال شما مصداق اینرا دارد که خودرو خوب است یا بد ؟ شخصا معتقدماینکه حرف از بافت های فرسوده میشود می باید به سوات ( ضعف و قوت ) و ( فرصت و تهدید ) آن محله پرداخت . تجربه در حوزه معماری و شهرسازی تجربه ای از جنس صرفا کالبدی نیست و لزوما قرار نیست نوسازی خیلی از مشکلات را در یک بافت فرسوده حل و فصل نماید . وقتی صحبت از بافت فرسوده میشود بررسی و تصمیم گیری در توانمدسازی آن محله حائز اهمیت است . مثل آن می ماند یک مکانیک خودرو اجتهاد به باز و بسته کردن موتور خودرو آسیب دیده میکند اما در پایان کار یک پیچ یا مهره بسته نشود خوب معلوم است موتور خوب کار نمی کند . یعنی میخواهم اینرا بگویم در بافت های فرسوده تمامی نیازها بایستی برحسب اولویت طبقه بندی شود . بعضا در یک بافت فرسوده در یک محله که دارای بار ارزشی تاریخی و بنوعی یک نشانه هست اما زیرساختها در محله خوب کار نمی کند . پس لزوما ما باید در کنار حفاظت از بنا در یک بافت فرسوده به موضوع ترمیم یا تعویض تاسیسات شهری در محله جز انتخاب ما باشد . در همین میان اینرا نیز فراموش نکنیم فارغ از حس نوستالوژی برای ساکنان یک محله در بافت فرسوده که وجود دارد مسئله دسترسی به شریانها و معابر بسیار سخت است . شاید زمانی جذاب بوده اما با وجود حضور خودرو در زندگی امروزی ما مسئله میشود که اینجاست گشودگی معابر و یا در مکانهای که بدلیل ریزدانه های ارزشمند تاریخی به پدافند غیر عامل باید توجه کرد. معتقدم بافت های فرسوده در مکانهای که خیلی از نیازها احساس میشود و هر آن میتواند منجر به اتفاقات ناگواری شود تهدید بشمار می آید اما اینرا نیز فراموش نکنیم بخش عمده ای از بافت های فرسوده که در شهرهای ایران وجود دارد در دل آنها ریزدانه های هست که جاذب توریسم هست و از آنجا که توریسم یک پدیده اقتصادی در هر کشوری هست میتواند فرصتهای را ایجاد نماید و بنوعی همان ریزدانه ها برای توریسم ها نیز در کنار بناهای تاریخی نقش عملکردی جدیدی را به خود بگیرند که شخصیتی متمایز ( بوم گردی ) را عرضه نمایند .
در بافت های فرسوده بیجار چه اقداماتی انجام شده است ؟
اگر منظورتان اقدامات مشارکتی در بخش مسکن در بافت های فرسوده میباشد اطلاع دقیقی ندارم . اما در سال گذشته تعدادی از مهندسان و شهرسازان باسابقه شهر در بخش تشکیل دفاتر تسهیل گری بافت فرسوده که یک اقدام مشارکتی هست اقداماتی را انجام دادن و به احتمال زیاد در میانه راه درگیرکش و قوس های اداری و به ثبت رساندن دفاتر هستند و در قدم بعدی می باید با شهروندان وارد یک موضوع مشارکتی شوند . اما از نهائی شدن این دفاتر و شروع دقیق آنها اطلاعات دقیقی ندارم امیدوارم این سیاست در بخش مسکن دوام و قوام داشته باشد و یقین دارم با حمایتی که دولت در بخش بافت های فرسوده و ناکارآمد در دستور کار قرار داده میتواند بعنوان یک فرصت استفاده شود. اما با توجه به تقسیم بندی شهر بیجار 4 گونه ، بافت شهری با پیشینه روستایی ، بافت اسکان غیر رسمی ، بافت ناکارآمد میانی و بافت تاریخی وجود دارد .که 10 محله از 20 محله کل شهر بیجار را در بر می گیرد . طرح بازآفرینی شهری که یکی از 10 محله مساله دار می باشد ، بافت مرکزی شهر با جمعیت 1761 نفر که از دلایل انتخاب کارفرما ایجاد نقش گردشگری برای محدوده ، ایجاد فضاهای گردشگری با مقیاس فرا منطقه ای و شهری با توجه به هویت و ساختار تاریخی محله و ظرفیت های موجود در آن ، بهسازی و سالم سازی فضاهای کار و فعالیت و سکونت ، ایجاد امکان مشارکت ساکنان در بازآفرینی محدوده ، حفظ و مرمت بافت های بومی موجود متناسب با نیازهای امروزی ساکنین ، کاهش ریسک سرمایه گذاری برای سرمایه گذاران را در دستور کار بنا به ابلاغیه بازآفرینی شهری ایران و با هدایت ریاست محترم عمران و بهسازی استان مراحل نهایی طرح در دست اقدام است که بخش مهم پروژه که مورد توجه ما بوده جنس اجتماعی و طرح های توسعه مشارکتی که در صورت تامین اعتبارات در سال 1398 اقدامات اجرای آن در دستورکار قرارخواهد گرفت چرا که شهر بیجار بعنوان یکی از 6 شهر با جمعیت 50 هزار نفر بعنوان پایلوت انتخاب گردید که خبر خوبی هست که فعالیتهای عمده ای در این بخش اتفاق افتاده و قرار است تکمیل گردد . که همین جا فرصتی شد از تمامی مسئولان محترم و در راس آن فرماندار محترم بعنوان ریاست محترم بازآفرینی شهری و دبیر ستاد شهردار محترم و مسئولان و کارشناسان ادارات محترم در سطح شهر بیجار، اقشار مردم و کسبه محترم و همچنین سمن ها ( نهادهای مردمی ) که نقش سازنده ای داشته و دارند تشکر کنم.
آیا معتقد هستید به اینکه احیا و حفاظت در بافت فرسوده باید کارشناسی شده و با وسواس خاص اقداماتی در ان صورت بگیرد؟
قطعا همینطوره که شما می فرمائید . اما سنجش همه ما در حفظ و نگهداری اینگونه نیست یک خانه فرسوده که هیچگونه شناسه شهری و هویت تاریخی ندارد و هرآن میتواند خطرآفرین برای ساکنان و عابرین باشد و مالک قصد تخریب آنرا دارد ما آنرا نگه داریم و لزومی به این کار نیست. پیش تر به ان اشاره کردم که ما برای هر ریزدانه ای که در بافت فرسوده هست باید وسواس خاصی بخرج دهیم که از جمیع جهات بخصوص در بحث میراث فرهنگی مورد ارزیابی قرار گیرد . این بر میگردد به اینکه مالکی قصد تخریب بنا و نوسازی انرا دارد اما همان بنا ارزشمند است و بهتر است حفظ شود اینجاست که میراث فرهنگی وارد موضوع میشود و قطعا یکی از این مسائل بر میگردد به تملک آن که می باید در کوتاه ترین زمان تا قبل از اینکه بنا فرو ریزد و یا مالک اقدام به تخریب آن نماید در جهت خرید و تملک آن اقدام شود . پس مالک در این بخش کاری نمیتونه انجام بده بجز اینکه سرپناه امنی برای خانواده خود فراهم نماید.
در خصوص بازآفرینی شما به بازآفرینی بافت مرکزی بیجار اشاره کردید اگر بخواهیم افق توسعه آنرا ببینیم چگونه هست و چه برنامه ای و اتفاقاتی قرار است بیفتد ؟
یکی از سیاست های بازآفرینی بر محور مشارکت استوار است قطعا این مردم هستند که تصمیم گیرنده هستند و مشاورنسبت به پردازش وتهیه طرح اقدام میکند که از 18 ماه قبل اتفاق افتاده و مباحث بسیاری بین مشاور ، کارفرما ، مسئولان و مردم مطرح و تصمیم گیری نهائی شده . بازآفرینی را اگر بخواهیم کوتاه توصیف کنیم سلسله اقداماتبرنامه ای و کالبدی که در جهت ارتقا کیفیت فضای شهری ، اعم از اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و زیست محیطی و موارد دیگر اتفاق می افتد ، می باشد. در بافت مرکزی بیجار هم بنا به پیشنهادات و تحلیل آن و توجه به هزینه ها پروژه به چند فاز تقسیم شده است . در اقدام اول که مسئولیت تهیه طرح اجرائی آن بر عهده مشاور طرح هست پیاده راه شهدای شمالی و اردلان از غرب تا شرق و همچنین میدان بزرگ پشت کفش ملی و زمین تحت تملک میراث فرهنگی ( ضلع شرقی تیمچه امیرتومان ) مرحله به مرحله آغاز خواهد شد . البته مواردی اعم از تملک زمین های اشخاص حقیقی مورد بحث هست که عمران و بهسازی در این بخش تصمیم گیرنده استهمچنین ملاحظات و امکان سنجی برای بارگیری و باراندازی محور پیاده راه پیشنهاد گردید و دغدغه بسیاری بار ترافیکی در آن محدوده که بارها تیم مشاور نسبت به معضلات و مشکلات با شهروندان و با حضور متخصصین ترافیک گزینه های ارائه شد که بدنبال آن بر روی گزینه های نهائی به نتیجه رسیدیم . قطعا با شروع یک بخش بازآفرینی از یک ناحیه در شهر تازه شروع یک پروژه هست می بایستی شهر آرام آرام در این بخش با حمایت مسئولان و شهروندان که همان قالب مشارکتی هست که بسته های اقتصادی نیز دارد ادامه یابد . اینرا هم اشاره کنم با یک بخش شهر قرار نیست تمام مشکلات شهردر ان واحد حل شود اما از مشکلات و معضلات آن میتوان کاست و در بلند مدت به خیلی ازمسائل میتواند پاسخ دهد. در کل ذات معماری و شهرسازی همین است که یک محصولی را تولید کند که پاسخگو به فضا و مکان آن محل باشد و این مردم هستند که حضور دارند و قرار نیست طراحی برای قشر خاصی باشد که اجرا گردد. همه ما هم بدنبال نفع عموم هستیم، علرغم اینکه معماری و شهرسازی چند دهه گذشته کشورمان بسیار افول کرده و مسبب آن به یک موضوع یا معضل بر نمیگردد. اما همین که ما یک هدفی را دنبال کنیم نه چند هدف نیمه تمام و تا نهائی شدن آن هدف واحد بسیار مطلوبتر است . ما همگی باید سخت کار کنیم و با کمک همدیگریک هدف را در جهت ارتقا کیفیت فضاهای شهری دنبال کنیم چرا که همه ما در این بخش یک زبان مشترک داریم آنهم آبادانیست....
پیشنهاد شما بعنوان یک معمار که سوابق حرفه ای در کارنامه خود دارید بعنوان سوال پایانی برای جوانان تحصیلکرده و مسئولان در بخش معماری و شهرسازی چیست ؟
در شهر بیجار بسیار جوانان خوش فکر و صاحب ایده حضور دارند اگرجوانان در میدان عمل کار و سازندگی قرار گیرند هیچ مرزی برای خستگی و دست کشیدن از کار وجود ندارد. خواهشی که از مسئولان محترم دارم جوانان را بیشتر از قبل به جامعه معرفی کنند و به این سرمایه های انسانی فرصت دهند که در عرصه رقابت حضور داشته باشند و حمایت معنوی و مالی لازمه بروز استعداد جوانان است . چرا که این میتواند انگیزه مضاعفی را برای تحصیلکرده های ما بدنبال داشته باشد.
در پایان از زحمات شما و تمامی کسانیکه در مجموعه اصحاب رسانه و امر خبرنگاری این رسالت بزرگ را که با تلاش های بی وقفه ی در جامعه انجام می دهید تشکر میکنم.
ما هم از شما بابت وقتی که برای پاسخگویی به سوالات ما اختصاص دادید بسیار سپاسگزارم و برای شما و تیم کاریتان آرزوی موفقیت داریم.
