افشاگری‌های اسنودن: ابعاد و پیامدها

افشای جاسوسی اطلاعاتی دولت آمریکا از کشورهای جهان انتقادهای زیادی را متوجه واشنگتن کرده و موجب تنش در روابط این کشور با اتحادیه اروپا شده است. در این راستا هفته نامه آلمانی اشپیل چندی قبل از یک سند محرمانه خبر داد که نشان می‌دهد دولت آمریکا دفتر نمایندگی اتحادیه اروپا را در واشنگتن شنود کرده است. ادوارد اسنودن، افشاگر اطلاعات محرمانه دولت آمریکا مدرکی را به این هفته نامه ارائه کرده که مربوط به سه سال پیش و حاکی از شنود نمایندگی اتحادیه اروپا در واشنگتن است. در این سند نحوه جاسوسی از شبکه داخلی رایانه های این نمایندگی به وسیله آژانس امنیت ملی آمریکا تشریح شده است.

اطلاعات هفته نامه آلمانی در این زمینه بر پایه اسناد و مدارک محرمانه ای استوار شده است که ادوارد اسنودن درباره فعالیت های جاسوسی و نظارتی آژانس امنیت ملی آمریکا افشا کرده است. در یکی از این اسناد « کاملا محرمانه» که مربوط به سپتامبر سال ۲۰۱۰ است، مسئولان آژانس امنیت ملی آمریکا تشریح کرده اند که چگونه از دفتر دیپلماتیک اتحادیه اروپا در واشنگتن جاسوسی کرده اند.

 

به گفته یکی از مقام‌های اتحادیه اروپا، صحت این خبر می‌تواند به روابط آمریکا با اتحادیه اروپا آسیب بزند. مارتین شولز، رئیس پارلمان اروپا در بیانیه‌ای گفت: از طرف اتحادیه اروپا، خواهان شفاف‌سازی کامل و دریافت فوری اطلاعات بیشتر از مقام‌های آمریکایی درباره این اتهام‌ها هستیم. مقام‌های آمریکایی هنوز به این گزارش هفته نامه اشپیگل واکنش نشان نداده‌اند.

 

ژان اسلبورن وزیر امور خارجه لوگزامبورگ نیز با ابراز تعجب از این که آمریکایی ها از اتحادیه اروپا نیز جاسوسی کرده اند، گفت بهتر بود دولت آمریکا به جای جاسوسی از متحدانش، از سرویسهای اطلاعاتی خود جاسوسی می کرد. وی با تاکید بر این که فعالیت های جاسوسی دولت آمریکا خارج از کنترل است،‌ خاطر نشان کرد اگر آمریکایی ها برنامه ها و فعالیت های اطلاعاتی و جاسوسی خود را به نام مبارزه با تروریسم توجیه می کنند، باید بدانند که اتحادیه اروپا و دیپلمات هایش تروریست نیستند.

 

دانیل کوهن بندیت، عضو پارلمان اروپا فعال در زمینه حفاظت از محیط زیست، در گفتگو با هفته نامه اشپیگل ضمن انتقاد شدید از جاسوسی دولت آمریکا از اتحادیه اروپا، قطع سریع مذاکرات مربوط به تجارت آزاد در دو سوی اقیانوس اطلس (میان اروپا و آمریکا) را خواستار شد و تاکید کرد این مذاکرات باید زمانی آغاز شود که اتحادیه اروپا و آمریکا در زمینه حفاظت از اطلاعات و داده ها توافق نامه امضا کنند. مذاکرات اتحادیه اروپا و آمریکا در زمینه تجارت آزاد که سال ۲۰۱۱ آغاز شد، هنوز به نتیجه نرسیده است.

 

آژانس امنیت ملی آمریکا برای جاسوسی از دفتر دیپلماتیک اتحادیه اروپا در واشنگتن نه تنها میکروفن هایی را در این ساختمان نصب کرده بود بلکه به شبکه اطلاع رسانی آن نفوذ کرده و به این ترتیب به مراسلات الکترونیکی و اسناد داخلی هیات دیپلماتیک اتحادیه اروپا دسترسی پیدا کرده بود.

 

این هفته نامه همچنین با استناد به اسناد محرمانه افشا شده برنامه های جاسوسی آمریکا، افزود ماموران آژانس امنیت ملی آمریکا به همین طریق از دفتر نمایندگی اتحادیه اروپا در سازمان ملل متحد نیز جاسوسی می کردند. طبق این اسناد، مسئولان آژانس امنیت ملی آمریکا، دفاتر دیپلماتیک اروپایی را «اهداف خوبی برای حمله» معرفی کرده اند.

 

آژانس امنیت ملی آمریکا فعالیت های نظارتی و جاسوسی خود را حتی تا بروکسل هم گسترش داده بود. این هفته نامه نوشت :« بیشتر از پنج سال پیش، کارشناسان امنیتی اتحادیه اروپا یک سیستم شنود در شبکه تلفن و اینترنت ساختمان Justus-Lipsius که اصلی ترین ساختمان شورای اروپا محسوب می شود کشف کردند. مبدا این سیستم شنود، مقر سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در حومه بروکسل بود.» گفتنی است که در سال ۲۰۰۳ مقامات اتحادیه اروپا خبر کشف یک سیستم شنود تلفنی را در دفاتر چند کشور عضو این اتحادیه از جمله فرانسه و آلمان تایید کردند.

 

این در حالی است که افشاگری ها درباره جاسوسی از کشور های اروپایی مانند فرانسه و آلمان و نیز دفاتر اتحادیه اروپا توسط آمریکا، موجب ایجاد اختلال در روند مذاکرات مربوط به توافقنامه تجارت آزاد آمریکا و اتحادیه اروپا شده و واکنش منفی برخی کشور های اروپایی را بهمراه داشته است.

 

این مذاکرات از روز دوشنبه ۱۷ تیر در واشنگتن آغاز شد. در این راستا فرانسه در اعتراض به جاسوسی آمریکا خواهان تعلیق موقت مذاکرات شد، در مقابل آلمان پیشنهاد داد این مذاکرات روند عادی خود را داشته باشد اما به موازات آن، خواستار شفاف سازی درباره برنامه جاسوسی واشنگتن شد.

 

در این باره آنگلا مرکل صدراعظم ‌آلمان اعلام کرد، اروپا در حالی که باید اطمینان حاصل کند که بر برنامه جاسوسی آمریکا از هم پیمانان اروپایی‌اش سرپوش گذاشته نمی شود، باید مذاکرات تجارت آزاد با این کشور را پیش ببرد.

 

صدراعظم آلمان اعلام کرد، مساعدت آمریکا به منظور خنثی کردن حملات علیه آلمان در گذشته نمی‌تواند جاسوسی این کشور را علیه کشورهای اتحادیه اروپا توجیه کند. مرکل گفت: استراق سمع اقدامی نیست که دوستان انجام بدهند. جنگ سرد پایان یافته است. ولفگانگ شویبله، وزیر دارایی آلمان نیز اعلام کرد، این نگرانی را دارد که آنگلا مرکل خود مورد استراق سمع قرار گرفته باشد.

 

با این همه کارشناسان در مورد پیامدهایی که افشای مساله جاسوسی امریکا از اروپاییها بر مذاکرات تجارت آزاد خواهد گذاشت اختلاف نظر دارند. برخی گمان می کنند با وجود واکنش مخالفت آمیز کشورهای عضو اتحادیه اروپا، این مساله در بلند مدت تاثیری بر این توافقنامه نخواهد داشت.

 

در مقابل برخی دیگر از کارشناسان اعتقاد دارند از این پس اصطکاک زیادی درخصوص انتقال داده های شخصی و به ویژه اطلاعات بانکی به وجود می آید که خطر احتمال ایجاد موانع جدید را در پی دارد. در واقع روابط آمریکا و اتحادیه اروپا اکنون به نقطه پیچیده ای رسیده چراکه موضوع بازگشت اطمینان و اعتماد از دست رفته میان دو طرفی که دوست و متحد یکدیگر هستند، موضوع مهمی تلقی می شود.

 

روابط میان آمریکا و اتحادیه اروپا تنها به یک دهه اخیر منتهی نمی گردد و از سابقه ای چند دهه ای برخوردار است. یکی از ویژگی های اصلی این روابط، اعتماد کامل دو طرف به یکدیگر بوده است که حال به نظر می رسد مسیر کاهشی را در پیش گرفته باشد. در این مدت و پس از افشای جاسوسی اطلاعاتی آمریکا مواضع دو طرف نیز این موضوع را نشان داده است.

 

در حالی که مقامات آمریکایی از باراک اوباما بعنوان رئیس جمهور گرفته تا جان کری وزیر امور خارجه، این اقدام واشنگتن را امری عادی جلوه داده اند، اما مقامات ارشد اروپایی از روسای دولت آلمان و فرانسه گرفته تا سران اتحادیه اروپا این اقدام آمریکا را نکوهش و ضربه به اعتماد دو طرف اعلام کرده اند.

 

در این زمینه و پس از آنکه وزیر امور خارجه آمریکا نیز موضوع جاسوسی آمریکا را مساله ای عادی اعلام کرد بتدریج بسیاری از سران و نهادهای اروپایی اقدام به اعتراض کرده و سرانجام پارلمان اروپا نیز زیر فشار گروه های مختلف سیاسی و مدنی اروپا، بررسی این موضوع را در دستور کار خود قرار داد.

 

در این راستا روز جمعه ۱۴ تیر اتحادیه اروپا هشدار داد که می تواند در معاهدات خود با آمریکا بر سر تبادل اطلاعات مسافران هوایی و داده های مالی بازنگری کند. همچنین پارلمان اروپا روز پنجشنبه ۱۳ تیر تصمیم گرفت تا گروه تحقیقاتی خود را درباره موضوع جاسوسی از شهروندان اروپایی تشکیل دهد.

 

هم چنین در واکنش به افشای جاسوسی آمریکا از متحدان اروپایی خود، یک تیم کارشناسی از کمیسیون اروپا به واشنگتن سفر کرد تا برنامه های تبادل اطلاعاتی را که هدف آن مبارزه با تروریسم بود بازنگری کند.

 

توافقنامه تبادل اطلاعات شهروندی که میان آمریکا و اتحادیه اروپا در سال ۲۰۰۱ و پس از حوادث یازدهم سپتامبر آمریکا به امضا رسید در واقع توافقنامه ای چندجانبه میان سازمان های امنیتی – اطلاعاتی، پلیس و حوزه قضایی آمریکا و اتحادیه اروپا جهت تبادل اطلاعات شهروندان دو طرف برای مبارزه با تروریسم است که این توافقنامه در سال های اخیر به حوزه های مختلف و از جمله فضای مجازی نیز بسط داده شده است.

 

فارس