اما قاچاق بنزین خطرناک است و این ماده فرار سود قاچاق را کم
می‌کند. از بنزین جذاب‌تر برای قاچاقچیان، نفت گاز (گازوئیل) است، چراکه
خطر کمتری برای قاچاقچیان دارد، اما به اندازه بنزین سودآور است.
با نگاهی به آگهی‌های منتشر شده در سایت‌های اینترنتی می‌توان میزان
جذابیت قاچاق بنزین و گازوئیل را دریافت. «خریدار کارت سوخت شما به هر
تعداد هستم»، «خرید کارت گازوئیل به قیمت مناسب»، «تعدادی کارت سوخت سواری
به فروش می‌رسد» و «سهمیه گازوئیل کامیونت به فروش می‌رسد» ...
برای
بررسی اهداف آگهی‌ها خبرنگار ما با بیش از ۲۰ آگهی‌کننده تماس گرفت. برخی
از افراد که اغلب ساکن سیستان و بلوچستان بودند به صراحت بیان می‌کردند که
قصد قاچاق سوخت را دارند و بابت کرایه هر کارت سوخت بنزین حاضر بودند
ماهانه ۴۰ تا ۵۰ هزار تومان اجاره بدهند. البته شواهد حاکی از آن است که
سهمیه بنزین خودرو‌ها در داخل برخی شهر‌های مرزی گران‌تر نیز به فروش
می‌رسد. همچنین خریداران سهمیه نفت گاز را هم لیتری ۵۰۰ تومان می‌خریدند.
نفت گاز در حال حاضر بر اساس پیمایش و بارنامه در کارت سوخت خودرو‌های
سنگین شارژ می‌شود، اما برخی از رانندگان که سهمیه خود را در ماه
نتوانسته‌اند کامل استفاده کنند، اقدام به فروش آن در مرز‌ها می‌کنند تا
سود ببرند.
اما علاوه‌بر افراد عادی، جایگاه‌های سوخت هم خریدار هستند؛
خریدار سهمیه نفت گاز برای فروش به خریداران آزاد. این موضوع فقط مربوط به
استان‌های مرزی نیست. سهمیه نفت گاز در تهران هم خریدار دارد. نوعی تخلف که
به ندرت فاش می‌شود.
بررسی بیش از ۱۰ جایگاه در تهران، کرمانشاه،
خوزستان، همدان، کرج، اصفهان و سمنان نشان داد که اگرچه توزیع نفت گاز بر
اساس پیمایش توانسته است که از تخلفات در زمینه فروش غیرقانونی نفت گاز
بکاهد، اما همچنان خرید و فروش خارج از شبکه آن و رانت در جایگاه‌های سوخت
وجود دارد.
مدیریت کارت سوخت قاچاق
آنچه قاچاق سوخت از مرز‌ها را
جذاب می‌کند، اختلاف قیمت داخلی و خارجی حامل‌های انرژی است. در مورد نفت
گاز هم تفاوت قیمت آزاد و سهمیه‌ای انگیزه تخلف را شکل داده است.
در این
زمینه سیدعلی ادیانی راد، نایب رئیس دوم کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی
به «ایران» گفت: «در حال حاضر قاچاق بنزین و نفت گاز در مرز‌ها با استقبال
چشمگیر مرزنشینان همراه است و این موضوع تبدیل به یک بحران شده. علت این
حجم از استقبال از قاچاق فقط مشکلات مالی مرزنشینان نیست. تفاوت قیمت داخلی
و خارجی حامل‌های سوخت یک تجارت پرسود و کم هزینه را برای مرزنشینان ایجاد
کرده و به همین خاطر گرایش به این سمت در حال افزایش است.»
ادیانی راد
ادامه داد: «وقتی گرانترین بنزین یعنی بنزین سوپر در داخل کشور ۱۲۰۰ تومان
است، اما در آن سوی مرز‌ها می‌توان با نرخی بالاتر از ۱۰ هزار تومان به
فروش رساند، تلاش دولت برای جلوگیری از قاچاق بی‌نتیجه می‌ماند.»
او
تفاوت نرخ فروش حامل‌های انرژی بویژه بنزین و گازوئیل در نتیجه رشد قیمت
دلار، سیاستگذاری نادرست و عدم استفاده از کارت سوخت را عامل پیدایش شرایط
فعلی می‌داند.
این نماینده مجلس در پاسخ به این سؤال که چرا مجلس شورای
اسلامی با اصلاح قیمت حامل‌های سوخت از جمله بنزین مخالفت کرد، گفت: «دولت
الان اجازه افزایش قیمت را دارد، اما اگر سناریوی قابل قبولی را به مجلس
بدهد، قطعاً با آن موافقت خواهد شد.»
ادیانی با بیان اینکه اگر
سیاستگذاری صحیحی انجام نشود، در شرایط کنونی نمی‌توان با قاچاق سوخت
مقابله کرد، توضیح داد: «کارت سوخت‌ها که با اصرار مجلس در سال گذشته احیا
شد، یکی از ابزار‌های مهم برای مبارزه با قاچاق سوخت است. برای مثال دولت
می‌تواند سیاستی اتخاذ کند که فقط کارت‌های مرزی و نفت گاز قابلیت استفاده
داشته باشند و مابقی کارت‌ها فعلاً غیرفعال شوند یا اینکه استفاده از کارت
سوخت برای تمام خودرو‌ها و موتورسیکلت‌ها الزامی شود.»
۷۲ هزار کارت مهاجر باطل شد
با
پیگیری‌هایی که از شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران انجام دادیم،
تاکنون حدود ۷۲ هزار کارت مهاجر به مناطق مرزی کشور باطل شده است.
در
این باره مسئولان شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی به «ایران» اعلام کردند که
خرید و فروش کارت‌های سوخت غیرمجاز و به محض کشف باطل می‌شود. همچنین بر
اساس ضوابط با متخلفان برخورد خواهد شد.
مقایسه بهای سوخت در ایران با کشور‌های همجوار
قاچاق
یک پدیده مخرب است و در حال حاضر این امر امنیت کشور را نشانه گرفته. به
طوری که اخیراً مصرف بنزین کشور از مرز ۹۱ میلیون لیتر هم بالاتر رفت.
نرخ
بنزین در ایران در سوم سپتامبر ۲۰۱۸ (۱۲ شهریور) معادل حدود هفت سنت بود.
میانگین قیمت هر لیتر بنزین در بازار‌های بین‌المللی در تاریخ مورد نظر
حدود یک دلار و ۱۶ سنت بوده است. رکورددار گرانی بنزین در میان همسایگان
ایران به ترکیه با قیمت هر لیتر یک دلار و هشت سنت (معادل حدود ۱۴ هزار
تومان) تعلق دارد. قیمت هر لیتر بنزین در پاکستان در سوم سپتامبر ۷۵ سنت،
افغانستان ۷۴ سنت و عراق ۶۳ سنت بوده است. گرانترین بنزین جهان نیز به
ترتیب به هنگ کنگ با بهای هر لیتر ۲ دلار و ۱۶ سنت و ایسلند با ۲ دلار و سه
سنت تعلق داشته است.
همچنین قیمت گازوئیل سهمیه‌ای در ایران ۳۰۰ تومان
است که پس از ونزوئلا در جایگاه دومین گازوئیل ارزان جهان قرار دارد.
میانگین قیمت هر لیتر گازوئیل در بازار‌های بین‌المللی در سوم سپتامبر ۲۰۱۸
(۱۲ شهریور) حدود یک دلارو ۶ سنت بوده است. ترکیه با قیمت هر لیتر ۹۸ سنت،
دارنده گرانترین نرخ گازوئیل در میان کشور‌های همسایه ایران است که بر این
اساس، گزارش‌های میدانی از افزایش میزان قاچاق این فرآورده در مرز‌های
غربی حکایت دارد. قیمت هر لیتر گازوئیل در سوم سپتامبر در پاکستان ۸۶ سنت و
افغانستان ۶۱ سنت بوده است. گرانترین گازوئیل جهان نیز به ترتیب به
ایسلند با نرخ هر لیتر یک دلار و ۹۵ سنت و نروژ با یک دلار و ۸۷ سنت تعلق
داشته است.