خط مقدم رویارویی با کشورهای متخاصم -کشتیرانی- از روز گذشته با تحریم‌های جدیدی از سوی غرب روبرو شد. تحریم‌هایی که به گفته مدیرعامل کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران زیرساخت‌های اقتصادی کشور را نشانه رفته است. محمد حسین داجمر در گفت‌وگو تفصیلی با خبرگزاری تسنیم از «مدیریت تحریم‌ها» به‌عنوان یکی از راهکارهای مقابله با آن یاد کرد و گفت: فعالیت‌های هوشمندانه ناوگان ملی بانیان تحریم را نیز سردرگم کرده است.
از روز گذشته تحریم‌ها علیه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران تشدید شد، تحریم‌های گذشته و تحریم جدید چه تاثیراتی در عملکرد کشتیرانی داشته و دارد؟
داجمر: تحریم‌های غیرمنطقی، ناجوانمردانه و بی‌اساس کشورهای غربی و متحدانشان که روز به روز نیز بر شدت آنها افزوده می‌شود، در درجه اول زیرساخت‌های اقتصادی کشور را نشانه رفته است، بنابراین رویارویی با آن به واقع، رویکردی حماسی می‌طلبد. کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران به حق از بدو پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون همواره در خط مقدم رویارویی با کشورهای متخاصم خارجی بوده است. همان گونه که در دوران دفاع مقدس همواره در خط مقدم جبهه حق علیه باطل قرار داشت، اکنون نیز در دوران جنگ نرم و اقتصادی، با آگاهی از نقش اساسی و بنیادین این شرکت در اقتصاد کشور، بیش از پنج سال است که تحت شدیدترین تحریم‌ها قرار گرفته است. در طی این مدت، کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران همواره به دنبال مدیریت تحریم‌ها بوده، به طوری که حتی در مواقعی، کشورهای غربی حرکت ناوگان تجاری ملی را نشانه روشنی بر شکست تحریم‌ها اعمالی دانسته‌اند. در طی این مدت، فعالیت‌های هوشمندانه ناوگان ملی حتی بانیان تحریم را نیز سردرگم کرده است. این روند، مسلما در سال جاری نیز با قدرت هر چه بیشتر ادامه خواهد داشت و امید داریم همچنان به فعالیت مقتدرانه و حماسه‌گونه خود در آب‌های بین‌المللی ادامه دهیم. با این همه، هر چند مجموعه عوامل کشتیرانی با تمام سعی و تلاش، به مقابله با تحریم‌ها اقدام کرده است، اما نمی‌توان تاثیرات منفی تحریم‌ها بر عملکرد کشتیرانی را کاملا انکار کرد. به طوری که در بدو شروع، تحریم‌های اعمالی عمدتا با ایجاد محدودیت‌های بیمه‌ای و مالی فعالیت‌های بازرگانی شرکت را هدف گرفته بود، اما اخیرا، خواسته یا ناخواسته ایمنی و امنیت کشتی‌ها و دریانوردان موضوع اصلی تحریم‌های اعمالی است.
با توجه به اینکه حدود 90 درصد مبادلات تجاری ایران توسط کشتیرانی انجام می‌شود، چه برنامه‌هایی را برای تامین به موقع اقلام مورد نیاز کشور با توجه به محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها انجام داده‌اید؟
داجمر: به دلیل قیمت تمام شده پایین و صرفه جویی مناسب، حدود 90 درصد مبادلات تجاری جهان از طریق دریا صورت می‌گیرد. در ایران نیز، بیش از 90 درصد واردات و صادرات از طریق مبادی دریایی انجام می‌پذیرد و کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، به عنوان ناوگان ملی همواره سهم مناسبی از محمولات وارداتی و صادراتی داشته است. همان طور که قبلا نیز اعلام شده تحریم‌های اعمالی علیه کشور و به خصوص کشتیرانی، بعضا مشکلات و محدودیت‌هایی را در تامین خدمات ایجاد کرده است؛ اما این شرکت همواره حاضر بوده است هر کجا که منافع ملی کشور ایجاب می‌کند تامین خدمات کشتیرانی برای محمولات وارداتی و صادراتی کشور را در اولویت قرار دهد. در این راستا، هر موقع لازم بوده است کشتیرانی تا حد توان سعی کرده تا محصولات وارداتی و صادراتی کشور، به ویژه کالاهای اساسی، به موقع تامین و با حداکثر اولویت حمل می‌شود. اخیرا نیز به سبب خروج برخی دیگر از شرکت‌های کشتیرانی خارجی از تامین خدمات حمل دریایی در بنادر کشور، کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران نقشی به مراتب مهم‌تر و اساسی‌تر نسبت به قبل در تامین خدمات کشتیرانی ایفا می‌کند.
پیش‌بینی شما از وضعیت فعالیت‌های کشتیرانی دنیا چیست؟
داجمر: پیش‌بینی از تحولات اقتصادی جهان متفاوت است. برخی امسال را سال پایان رکود اقتصادی و نقطه عطف در اقتصاد جهان می‌دانند. از سوی دیگر برخی معتقدند که ممکن است کاهش نسبی رشد اقتصادهای نوظهور، دوره دیگری از رکود را رقم بزند. با این همه، اکثرا بر این موضوع اتفاق نظر دارند که صنعت کشتیرانی در حال حاضر بدترین شرایط ممکن را پشت سر می‌گذارد. بنابراین می‌توان امیدوار بود هرچند در سال پیشِ رو، وضعیت فعالیت‌های کشتیرانی بهبود آنچنانی نداشته باشد، اما می‌تواند نقطه عطفی و سرآغازی بر چرخه دیگری از رشد در صنعت حمل و نقل دریایی باشد. به عبارت دیگر، در مقایسه با دوره رکودی که بیش از پنج سال به درازا کشیده است، می‌توان امیدوار بود با توجه به افزایش اسقاط و کاهش سفارش‌های ساخت در بخش‌های مختلف و همچنین کاهش نسبی هزینه‌های ناشی از قیمت نفت، با گذشت زمان شاهد بهبود بیشتری در بازارهای کشتیرانی باشیم.
برنامه‌های کشتیرانی در سال 92 چیست؟ بیشترین تمرکز شما در سال جدید روی چه مساله‌ای خواهد بود؟
داجمر: کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران به عنوان بزرگترین هلدینگ حمل و نقل کشور و خاورمیانه با داشتن ناوگان قدرتمند و متنوع، به عنوان یکی از اصلی‌ترین زیرساخت‌های اقتصادی کشور ایفاگر نقش بوده است. در سال پیش رو نیز سعی و تلاش بر این خواهد بود تا به بهترین نحو ممکن به جابجایی محمولات مبادلاتی کشور اقدام نماید. با این همه، هلدینگ کشتیرانی همواره در راستای تکمیل زنجیره تامین حمل و نقلی، به دنبال تنوع‌بخشی به خدمات خود بوده و خواهد بود. در سال 92 کشتیرانی تلاش می‌کنیم تا برای اولین در صنعت اسقاط کشتی نیز ورود پیدا کند. توسعه تعمیرات کشتی و تامین خدمات فراساحل از دیگر برنامه‌های مهم در سال 92 خواهد بود. توسعه سوخت‌رسانی به کشتی‌ها از دیگر برنامه‌های مهم گروه است. همچنین گروه کشتیرانی با توسعه ظرفیت ناوگان کشتیرانی خود در دریای خزر، حضوری پررنگ‌تر از قبل در تامین خدمات حمل در آن حوزه را خواهد داشت.
در حال حاضر چه تعداد کشتی در ناوگان کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران وجود دارد؟
داجمر: کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران دارای ناوگانی متشکل از 148 فروند کشتی از انواع مختلف کانتینربر، فله‌بر، جنرال کارگو است.
چه تعداد ملکی و چه تعداد اجاره‌ای هستند؟
داجمر: همگی کشتی‌های کشتیرانی ملکی هستند. هر چند ممکن است بعضا به سبب نیاز و به صورت موردی کشتی‌هایی نیز به صورت اجاره و موقتا در اختیار ناوگان قرار گیرد. اما عمدتا در گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران تاکید اصلی بر بکارگیری کشتی‌های ملکی است.
برنامه‌ای برای افزایش ناوگان کشتیرانی دارید؟
داجمر: بله، در این راستا نیز سال گذشته یک فروند کشتی کانتینربر تحویل ناوگان شد و این مجموعه در تلاش است تا به رغم محدودیت‌های موجود، چند کشتی را به ناوگان خود اضافه کند.
با توجه به اعمال تحریم‌های جدید، اولویت کشتیرانی استفاده از ظرفیت داخلی برای تامین ناوگان است یا خرید خارجی؟
داجمر: کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران از بدو پیدایش و آغاز فعالیت‌هایش، همواره در فضای رقابتی کسب و کار بین‌المللی مشغول فعالیت است و همواره سعی داشته است به بهترین روش ممکن از مجموعه منابع موجود داخلی و خارجی به بهترین نحو ممکن که صرفه و صلاح شرکت در آن باشد، استفاده نماید. با این حال، استفاده از ظرفیت داخلی برای تامین ناوگان همواره مد نظر و در اولویت بوده است. اما باید توجه داشت که به رغم این اولویت‌دهی، صنعت کشتی‌سازی کشور به سبب تقاضای زیاد و ظرفیت پایین ساخت، در حال حاضر جوابگوی تمامی نیازهای ساخت کشتی کشور هم از لحاظ ظرفیت و هم از لحاظ تنوع نمی‌باشد. لذا، هلدینگ کشتیرانی به رغم تمایل فراوان به تامین ناوگان مورد نیاز خود از ظرفیت داخلی، برای نیل به اهداف سند چشم‌انداز و حفظ موقعیت برتر در منطقه و همچنین به روزآوری ناوگانش برای رفع نیازمندی‌های کشور در مبادلات تجاری، ناچار است در مواردی به تامین کشتی از منابع و کشتی‌سازی‌های خارجی روی آورد. امیدواریم تا با بهبود زیرساخت‌های کشتی‌سازی کشور هم از منظر ظرفیت ساخت و هم از منظر تنوع، هلدینگ کشتیرانی تعداد بیشتری از کشتی‌های مورد نیاز خود را در یاردهای داخلی تامین کند.
به عنوان یک مصرف کننده، کشتی‌سازان داخلی چه مزیت‌ها و احیانا چه پیامدهای منفی را برای شما دارند؟ نقطه قوت کشتی‌سازان داخلی در مقایسه با سازندگان خارجی چیست؟
داجمر: صدور سفارش ساخت در داخل، با توجه به محدودیت‌های موجود، به ویژه در تامین منابع مالی، به مراتب آسانتر از انجام هرگونه مذاکرات در خارج از کشور است. اما، ظرفیت پایین کشتی‌سازی و محدودیت‌های موجود بعضا تاخیرهایی را در تحویل دهی در پی دارد که با توجه به برنامه‌ریزی‌های انجام شده جهت بهره‌برداری بازرگانی، تاخیر در تحویل‌ها زیان‌های مالی و غیرمالی را به دنبال دارد. موضوع دیگر در رابطه با صنعت کشتی‌سازی کشور، نبود تنوع ساخت کشتی در آن است که امید می‌رود در آینده، این نقیصه با انجام سرمایه‌گذاری‌ها و مشارکت بیشتر مهندسان و خبرگان این صنعت، برطرف شود.
کشتیرانی چه عملکردی در حوزه تعمیر کشتی داشته و چه برنامه‌ای در خصوص توسعه فعالیت‌های تعمیراتی در خلیج فارس دارید؟
داجمر: شرایط مناسب بازار اسقاط کشتی و همچنین نیاز وافر به توسعه تعمیرات شناورها در داخل کشور، گروه کشتیرانی را بر آن داشته است که در این زمینه نیز برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام داده و به دنبال کسب سهم مناسبی در منطقه باشد. به طوری که در سال گذشته خدمات تعمیراتی مناسبی به کشتیرانی‌های داخلی و حتی خارجی ارائه شده است.
آیا قیمت تمام شده تعمیر کشتی با قیمت سایر یاردهای تعمیراتی منطقه رقابتی است؟ چه برنامه‌ای برای کاهش قیمت تمام شده دارید؟
داجمر: قیمت تمام شده تعمیر در یاردهای داخلی در مقایسه با یاردهای تعمیراتی منطقه کاملا رقابتی است. اما با وجود این، همواره سعی بر این است تا با بکارگیری رویکردهای مناسب در کاهش هر چه بیشتر آن اقدام کند.
و سئوال آخر، مشکلات مربوط به پرداخت حق ماموریت ارزی دریانوردان برطرف شده است؟
داجمر: همان طور که استحضار دارند دریانوردان مطابق عرف بین‌المللی بخشی از حقوق و مزایای خود را تحت عنوان حق ماموریت ارزی دریافت می‌نمایند و با عنایت به اینکه دریانوردان، از اهم سرمایه‌ها در صنعت کشتیرانی محسوب می‌شوند، لذا نهایت سعی و تلاش شرکت بر این است تا حقوق و مزایای کارکنان به ویژه دریانوردان را در اولویت خاص قرار دهیم. در این راستا، کشتیرانی طبق قرارداد حق ماموریت ارزی دریانوردان را به حساب ارزی آنها واریز می‌کند. اما متاسفانه اخیرا، با توجه به سیاست چند نرخی شدن ارز، مشکلاتی در راستای برداشت اسکناس از این حساب‌ها برای دریانوردان به وجود آمده و موجبات نارضایتی آنان را فراهم آورده است. در این خصوص، کشتیرانی نهایت سعی بر آن داشته است تا این معضل رفع شود و انتظار داریم، همان گونه که سعی وافری در تامین نقدینگی لازم برای پرداخت‌های فوق‌الذکر را فراهم می‌آورد، مسئولان ذی‌ربط نیز تدابیر مناسبی اتخاد کنند تا دریانوردان به حق و حقوق به حق خود برسند.