اروپا به جای تلاش برای ارائه تضمین به ایران برای حفظ برجام، به دنبال ارائه تضمین به آمریکا در وادارکردن ایران به مذاکره درباره موضوعات غیر هسته ای و اجرای کامل الزامات FATF توسط ایران برای اجرای موثرتر تحریم های امریکا در ایران هستند.
پس از اعلام خروج ترامپ از برجام و مطرح شدن بازگشت دو مرحله‌ای تحریم‌ها
تا آبان امسال، مسئولین کشور اعلام کردند که در صورت برآورده شدن
خواسته‌های اقتصادی‌شان توسط کشورها و شرکت های اروپایی به تعهدات برجامی
خود پایبند خواهند بود. به طور مثال حسن روحانی، رئیس جمهور در این زمینه
اعلام کرد در صورت ارائه تضمین از طرف کشورهای اروپایی برای تامین منافع
ایران از برجام، این توافق پابرجا خواهد بود.
پس از اعلام این موضع توسط مقامات ارشد کشورمان، اروپایی ها دست به کار شدند و برای حفظ برجام، شروع به ارائه بسته پیشنهادی اقتصادی به ایران کردند، البته اروپایی ها هیچ تضمینی برای حفظ منافع اقتصادی به ایران ندادند و حتی موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت[1]: «این اتحادیه قادر نیست ضمانت‌های حقوقی و اقتصادی به ایران بدهد» و بسیاری از شرکت های اروپایی نیز اعلام کردند که از ایران خواهند رفت. شرکت فرانسوی توتال، در بیانیه‌ای اعلام کرد که قادر به ادامه پروژه ۲ میلیارد دلاری برای توسعه میدان پارس جنوبی نیست[2] و تا اوایل نوامبر، از ایران خارج می‌شود، مگر اینکه ضمانتی از طرف آمریکا دریافت کند. مدیرعامل شرکت آلمانی زیمنس نیز در این زمینه گفت[3]: «دیگر نمی‌توانیم با خروج آمریکا از برجام، قرارداد جدیدی را با ایران امضا کنیم؛ بازگشت دوباره تحریم‌ها از سوی امریکا علیه ایران بدین معناست که زیمنس هم باید از آنها تبعیت کند». شرکت های پژو و ایرباس نیز در اقداماتی مشابه اعلام کردند که قادر به ادامه همکاری با ایران نیستند.
درخواست های اقتصادی و سیاسی اروپا از ایران برای حفظ برجام
علی رغم اقدام این شرکت‌ها، ایران همچنان در پی تلاش برای حفظ برجام با اروپا برای کسب منافع اقتصادی بود. اما پیشنهادات اروپا برای حفظ برجام صرف از نظر از محتوای آن که هنوز مورد قبول مسئولین ایران قرار نگرفته است[4]، همواره با دو مسئله همراه بوده است: یک مسئله سیاسی و یک خواسته ظاهرا اقتصادی. خواسته و مسئله سیاسی اروپاییان تلاش برای وادار کردن ایران به مذاکره در مورد سایر موضوعات گفته شده توسط آمریکا و ترامپ است به طور مثال، امانوئل مکرون، نخست وزیر فرانسه در تماس تلفنی با رئیس جمهور کشورمان علاوه بر تاکید به حفظ برجام گفت[5]: «فرانسه خواهان توافقی گسترده‌تر برای دوران پس از ۲۰۲۵، وضعیت برنامه موشکی و بحران‌های منطقه‌ای است». همچنین انگلا مرکل، صدراعظم آلمان در این زمینه می گوید[6]: «اگرچه برجام توافق ایده‌آلی نیست، اما با ماندن در برجام بهتر می‌توان با ایران وارد گفتگو بر سر مسائل دیگر مانند برنامه موشکی و سیاست این کشور در قبال اسرائیل شد».
اما خواسته اقتصادی که از سوی اروپاییان مطرح شده، درخواست از ایران برای اجرای کامل برنامه اقدام FATF است. به طور مثال سفیر انگلستان در ایران می گوید[7]: «نپذیرفتن الزامات FATF توسط ایران مانع تجارت با ایران است».
بررسی این دو خواسته که می توان آنها را پیش شرط نیز دانست نشان می دهد اروپایی ها تمایلی برای مقابله با آمریکا برای حفظ برجام ندارند، بلکه می خواهند با اعمال نظر آمریکا برجام را حفظ کنند. ترامپ علت خروج خود از برجام را عدم پوشش مسئله موشکی، منطقه ای و بازرسی های دائمی توسط توافق برجام می داند و حتی اعلام کرده در صورت تمایل ایران برای مذاکره و انجام توافق جامع با پوشش دادن این مسائل بازگشت تحریم ها را متوقف می کند و کشورهای اروپایی در کنار حفظ برجام به این خواسته آمریکا نیز توجه جدی دارند و از ایران می خواهند که این کار را انجام دهد و خواسته آمریکا را اجابت کند.
از سوی دیگر اروپایی ها از ایران می خواهند تا الزامات FATF را اجرایی کند. این موضوع در شرایطی است که اگر اروپایی‌ها می خواستند در مقابل آمریکا مقاومت کنند هیچ نیازی به اجرای الزامات FATF در ایران نبود، چراکه کارویژه الزامات FATF این است که سیستم بانکی ایران را به گونه‌ای برای بانک‌های اروپایی شفاف کند که آنها مطمئن شوند هیچ تراکنش بانکی با نهادهای ایرانی حاضر در لیست تحریم آمریکا انجام نمی‌دهند، چراکه در صورت انجام این کار به علت وابستگی سیستم مالی‌شان به آمریکا با مجازات و جریمه آمریکایی ها روبه رو می شوند، بنابراین اگر اروپایی ها می خواهند در مقابل آمریکا بایستند و بازگشت تحریم ها و لیست تحریم آمریکا را نادیده بگیرند، نیازی به الزامات FATF ندارند. بنابراین اصرار اروپایی‌ها بر اجرای الزامات FATF در ایران نشان دهنده این است که بانک‌های اروپایی نمی خواهند در مقابل تحریم های آمریکا بایستند. در نتیجه می توان گفت، این دو خواسته اروپایی‌ها نشان می دهد که اروپا برای حفظ برجام تنها در چارچوب خواست آمریکا برای مذاکره در موضوعات دیگر از جمله موشکی، منطقه ای و بازرسی های دائمی تلاش می کند و در این مسیر با اجبارکردن ایران به اجرای الزامات FATF که مورد تاکید مسئول اجرای تحریم ها در وزارت خزانه داری آمریکا نیز هست[8]، می خواهد تنها در چارچوب تحریم های آمریکا با ایران تعامل کند. در واقع این اقدام اروپایی ها بیش از آنکه تضمینی برای حفظ برجام باشد، تضمینی برای آمریکا در وادارکردن ایران به مذاکره و اجرای الزامات FATF توسط ایران برای اجرای تحریم های امریکا در ایران است.
پس از اعلام این موضع توسط مقامات ارشد کشورمان، اروپایی ها دست به کار شدند و برای حفظ برجام، شروع به ارائه بسته پیشنهادی اقتصادی به ایران کردند، البته اروپایی ها هیچ تضمینی برای حفظ منافع اقتصادی به ایران ندادند و حتی موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت[1]: «این اتحادیه قادر نیست ضمانت‌های حقوقی و اقتصادی به ایران بدهد» و بسیاری از شرکت های اروپایی نیز اعلام کردند که از ایران خواهند رفت. شرکت فرانسوی توتال، در بیانیه‌ای اعلام کرد که قادر به ادامه پروژه ۲ میلیارد دلاری برای توسعه میدان پارس جنوبی نیست[2] و تا اوایل نوامبر، از ایران خارج می‌شود، مگر اینکه ضمانتی از طرف آمریکا دریافت کند. مدیرعامل شرکت آلمانی زیمنس نیز در این زمینه گفت[3]: «دیگر نمی‌توانیم با خروج آمریکا از برجام، قرارداد جدیدی را با ایران امضا کنیم؛ بازگشت دوباره تحریم‌ها از سوی امریکا علیه ایران بدین معناست که زیمنس هم باید از آنها تبعیت کند». شرکت های پژو و ایرباس نیز در اقداماتی مشابه اعلام کردند که قادر به ادامه همکاری با ایران نیستند.
درخواست های اقتصادی و سیاسی اروپا از ایران برای حفظ برجام
علی رغم اقدام این شرکت‌ها، ایران همچنان در پی تلاش برای حفظ برجام با اروپا برای کسب منافع اقتصادی بود. اما پیشنهادات اروپا برای حفظ برجام صرف از نظر از محتوای آن که هنوز مورد قبول مسئولین ایران قرار نگرفته است[4]، همواره با دو مسئله همراه بوده است: یک مسئله سیاسی و یک خواسته ظاهرا اقتصادی. خواسته و مسئله سیاسی اروپاییان تلاش برای وادار کردن ایران به مذاکره در مورد سایر موضوعات گفته شده توسط آمریکا و ترامپ است به طور مثال، امانوئل مکرون، نخست وزیر فرانسه در تماس تلفنی با رئیس جمهور کشورمان علاوه بر تاکید به حفظ برجام گفت[5]: «فرانسه خواهان توافقی گسترده‌تر برای دوران پس از ۲۰۲۵، وضعیت برنامه موشکی و بحران‌های منطقه‌ای است». همچنین انگلا مرکل، صدراعظم آلمان در این زمینه می گوید[6]: «اگرچه برجام توافق ایده‌آلی نیست، اما با ماندن در برجام بهتر می‌توان با ایران وارد گفتگو بر سر مسائل دیگر مانند برنامه موشکی و سیاست این کشور در قبال اسرائیل شد».
اما خواسته اقتصادی که از سوی اروپاییان مطرح شده، درخواست از ایران برای اجرای کامل برنامه اقدام FATF است. به طور مثال سفیر انگلستان در ایران می گوید[7]: «نپذیرفتن الزامات FATF توسط ایران مانع تجارت با ایران است».
بررسی این دو خواسته که می توان آنها را پیش شرط نیز دانست نشان می دهد اروپایی ها تمایلی برای مقابله با آمریکا برای حفظ برجام ندارند، بلکه می خواهند با اعمال نظر آمریکا برجام را حفظ کنند. ترامپ علت خروج خود از برجام را عدم پوشش مسئله موشکی، منطقه ای و بازرسی های دائمی توسط توافق برجام می داند و حتی اعلام کرده در صورت تمایل ایران برای مذاکره و انجام توافق جامع با پوشش دادن این مسائل بازگشت تحریم ها را متوقف می کند و کشورهای اروپایی در کنار حفظ برجام به این خواسته آمریکا نیز توجه جدی دارند و از ایران می خواهند که این کار را انجام دهد و خواسته آمریکا را اجابت کند.
از سوی دیگر اروپایی ها از ایران می خواهند تا الزامات FATF را اجرایی کند. این موضوع در شرایطی است که اگر اروپایی‌ها می خواستند در مقابل آمریکا مقاومت کنند هیچ نیازی به اجرای الزامات FATF در ایران نبود، چراکه کارویژه الزامات FATF این است که سیستم بانکی ایران را به گونه‌ای برای بانک‌های اروپایی شفاف کند که آنها مطمئن شوند هیچ تراکنش بانکی با نهادهای ایرانی حاضر در لیست تحریم آمریکا انجام نمی‌دهند، چراکه در صورت انجام این کار به علت وابستگی سیستم مالی‌شان به آمریکا با مجازات و جریمه آمریکایی ها روبه رو می شوند، بنابراین اگر اروپایی ها می خواهند در مقابل آمریکا بایستند و بازگشت تحریم ها و لیست تحریم آمریکا را نادیده بگیرند، نیازی به الزامات FATF ندارند. بنابراین اصرار اروپایی‌ها بر اجرای الزامات FATF در ایران نشان دهنده این است که بانک‌های اروپایی نمی خواهند در مقابل تحریم های آمریکا بایستند. در نتیجه می توان گفت، این دو خواسته اروپایی‌ها نشان می دهد که اروپا برای حفظ برجام تنها در چارچوب خواست آمریکا برای مذاکره در موضوعات دیگر از جمله موشکی، منطقه ای و بازرسی های دائمی تلاش می کند و در این مسیر با اجبارکردن ایران به اجرای الزامات FATF که مورد تاکید مسئول اجرای تحریم ها در وزارت خزانه داری آمریکا نیز هست[8]، می خواهد تنها در چارچوب تحریم های آمریکا با ایران تعامل کند. در واقع این اقدام اروپایی ها بیش از آنکه تضمینی برای حفظ برجام باشد، تضمینی برای آمریکا در وادارکردن ایران به مذاکره و اجرای الزامات FATF توسط ایران برای اجرای تحریم های امریکا در ایران است.