اروپایی‌ها بدون چراغ سبز آمریکا، قادر به انجام هیچ کار مهمی نیستند

به گزارش پایداری ملی، در مهرماه 82 توافق سعدآباد بین ایران و تروئیکای اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) منعقد شد. در تیرماه 94 نیز توافق برجام میان ایران و 1+5 امضاء شد. نکته قابل تأمل اینجاست که نفرات اصلی ایران در هر دو توافق، مشترک بودند. نکته دیگر اینکه این دو توافق - به اذعان اعضای تیم مذاکره کننده ایرانی - به یک نتیجه مشترک ختم شد و آن «دستاورد تقریبا هیچ» برای ایران بود. در حقیقت تاریخ دوباره تکرار شد. در یک پرونده ویژه به بررسی نقاط مشترک این دو توافق خسارت‌بار پرداخته‌ایم که در اینجا به قسمت دوم این پرونده می پردازیم.

«دونالد ترامپ» رئیس جمهور آمریکا (اردیبهشت 97) از برجام خارج شد. در حقیقت آمریکا در شرایطی که ده‌ها امتیاز نقد از ایران گرفته بود، به هیچیک از تعهدات خود در برجام عمل نکرد و نه تنها تحریم‌ها را که مسئله اصلی در مذاکرات بود، لغو نکرد، بلکه ده‌ها تحریم جدید هم به آن افزود.

مقامات دولت پیش از این اعلام کرده بودند که واکنش ایران به خروج آمریکا از برجام، فوری، غیرقابل تصور، پشیمان کننده و دردناک خواهد بود.

پس از اعلام خروج رسمی آمریکا از برجام، روحانی در گفت‌وگوی زنده تلویزیونی شرکت کرد. انتظار افکار عمومی این بود که واکنشی متناسب با موارد اعلام شده از سوی رئیس جمهور اتخاذ شود. اما روحانی در اظهارنظری قابل تأمل اعلام کرد که «ایران بدون آمریکا برجام را ادامه خواهد داد». او آمریکا را «موجود مزاحم» و «شر» توافق هسته‌ای دانست و از خروج آمریکا از این توافق ابراز خرسندی کرد.

این در حالی بود که عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر خارجه (اسفند 96) گفته بود: «موضع ما این است که اگر آمریکا خارج شود ما هم خارج می‌شویم؛ این را به اروپایی‌ها هم گفتیم که اگر نتوانند آمریکا را در برجام حفظ کنند، ایران هم از برجام خارج خواهد شد». روحانی نیز (فروردین 97) گفته بود: «آنها حتما بدانند اگر نقض‌ پیمان کنند پشیمان خواهند شد. آمادگی‌ها بیشتر از آن مقداری است که آنها فکر می‌کنند و اگر نقض‌ پیمان کنند در عرض کمتر از یک هفته آثارش را خواهند دید».

در نهایت دولت رسما اعلام کرد که با اروپا برجام را ادامه می دهد. این در حالی بود که تجربه مهم توافق سعدآباد در مقابل دیدگان مقامات دولت قرار داشت.

لغزش‌ها و عبرت‌های گذشته، یک مسئله است و لیکن اصرار بر تکرار همان‌ اشتباهات در ابعادی جدید، مسئله نگران‌کننده‌تری است.

تاکید بر ادامه برجام با اروپا در حالی است که تروئیکای اروپایی در توافق سعدآباد ثابت کردند که قابل اعتماد نیستند.

امیرمومنان علیه‌السلام در نامه 31 نهج‌البلاغه به امام حسن (ع) فرمودند: «برای امور پیش نیامده، به واسطه آنچه واقع شده استدلال کن، چرا که امور دنیا شبیه هم هستند و از کسانی نباش که اندرز و موعظه سودی به آنان نمی‌بخشد؛ مگر زمانی که به آزار و رنج برسد؛ که عاقل با آموختن و تربیت پند می‌پذیرد».

حسن روحانی در کتاب «امنیت ملی و دیپلماسی هسته‌ای» (خاطرات توافق سعدآباد) بارها و بارها به همراهی و همصدایی اروپا و آمریکا و عدم استقلال تروئیکای اروپایی در مقابل آمریکا اذعان کرده است.

روحانی در بخشی از کتاب «امنیت ملی و دیپلماسی هسته‌ای» تصریح می کند: «این مسئله کاملا روشن شد که اروپا نمی تواند در برابر فشار آمریکا بایستد» (ص 258)

بنا بر این گزارش، «آنگلا مرکل» صدر اعظم آلمان (اردیبهشت 97) با اشاره به برجام گفته بود: «اینکه اروپا بتواند رفتار آمریکا را جبران کند توهم است».

در بخش دیگری از کتاب خاطرات روحانی آمده است: «در واقع اروپایی ها در اجرای تعهدی که متقبل شده بودند، ناتوان بودند...در نگاه کلی، اروپایی‌ها همواره به دنبال نوعی اجماع و یا دست کم هماهنگی با آمریکا بودند.» (259)

بنا بر این گزارش، «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا (خرداد 97) گفته بود: «عزم ما برای حفظ توافق هسته‌ای، در راستای منافع آمریکاست». موگرینی همچنین (خرداد 97) گفته بود: «درباره برنامه موشکی ایران و موضوعات منطقه، اختلافی با آمریکا نداریم».

این در حالی است که روزنامه‌های اصلاح طلب پیش از این مدعی شده بودند که موگرینی گفته است: «هر چه تهران بگوید»!

در بخش دیگری از کتاب «امنیت ملی و دیپلماسی هسته‌ای» (خاطرات توافق سعدآباد) آمده است: «شرکت‌های بزرگ اروپایی در گسترش معاملات و تجارت و اقتصاد و تکنولوژی بدون رضایت آمریکا نمی‌توانستند با ایران همکاری داشته باشند. اروپایی‌ها به ما می‌گفتند ما به شرکت‌های خود توصیه‌های لازم را می‌کنیم ولی آنها آزاد هستند و نمی‌دانیم که شرکت‌ها در نهایت با شما به توافق می‌رسند یا نه، چون این شرکت‌ها با شرکت‌های آمریکایی حجم معاملات بالایی دارند و در شرایط کنونی طرف آمریکایی راضی به این کار نخواهد شد.» (328)

«امانوئل ماکرون» (اردیبهشت 97) گفته بود: «به خاطر مسئله ایران، علیه شرکت‌های آمریکایی جنگ تجاری یا راهبردی راه نخواهیم انداخت. این کار منطقی نیست. ثانیا، شرکت‌های فرانسوی را به ماندن در ایران مجبور نخواهیم کرد».

روحانی در فصل هفتم کتاب خاطرات خود (مربوط به مقطع زمانی آذر و دی 83) با اشاره به مذاکرات ایران و تروئیکای اروپایی در دولت اصلاحات تاکید می‌کند: «مشکل ما این بود که هرگاه مذاکرات پیش می‌رفت، اروپایی‌ها بدون چراغ سبز آمریکا قادر به انجام هیچ کار مهمی نبودند». (328)

در کتاب خاطرات روحانی تصریح شده است: «انگلیسی‌ها همیشه می‌گفتند ما در نهایت باید با آمریکایی‌ها به نوعی به توافق برسیم تا مسئله حل شود» (328)

بنا بر این گزارش، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه (مهر96) گفته بود: «ما هنوز نمی‌توانیم یک حساب بانکی در انگلیس باز کنیم».

خبرگزاری رویترز نیز (فروردین 96) در گزارشی نوشت: «منابع آگاه گفتند، بانک مرکزی انگلیس ظاهراً در حال حاضر و به‌رغم گذشت بیش از یکسال از اجرای برجام علاقه‌ای به حل بن‌بستی که مانع از حضور بانک‌های ایرانی در لندن شده، ندارد».

در بخش دیگری از کتاب خاطرات روحانی آمده است: «در زمینه نقض توافق بروکسل، مقصر اصلی اروپایی‌ها بودند، زیرا آنها اساسا پس از فشارهای آمریکا و مخالفت بوش عقب نشینی کردند» (273)

دولت روحانی علیرغم تجربه مهم سعدآباد، متاسفانه همان روند خسارت بار را در برجام تکرار کرد.

آمریکا از اولین روز اجرای برجام (دی 94) در دولت اوباما، توافق هسته‌ای را نقض کرد. این عهدشکنی و نقض فاحش برجام در دولت ترامپ نیز ادامه پیدا کرد اما کشورهای اروپایی عضو 1+5 و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نه تنها هیچگونه اعتراض عملی به عهدشکنی‌های واشنگتن نداشتند، بلکه با شانتاژهای آمریکا درباره توان موشکی و نفوذ منطقه‌ای ایران نیز اعلام همراهی کردند.

اما همراهی و همصدایی اروپا با آمریکا در موضوع برجام به همین جا ختم نشد.

در مهرماه 95 دادگاهی در اتحادیه اروپایی حکم تحریم سنگینی علیه شرکت ملی نفتکش کشورمان وضع کرد که تا 30 سال غیر‌قابل لغو است و حتی شامل سهامداران این شرکت از جمله شستا و صندوق بازنشستگی نفت نیز می‌شود.

تیرماه 96 و در حالی که ظریف در اروپا و در دیدارهای خارجی با سران سه کشور آلمان، ایتالیا و فرانسه بود، اتحادیه اروپا لیست جدیدی از افراد و نهادهای تحریمی در ایران را که در فعالیت‌های هسته‌ای و موشکی نقش دارند، اعلام کرد.

بهمن 95 «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در اظهارنظری با ‌اشاره به برنامه موشکی ایران و نفوذ منطقه‌ای کشورمان تاکید کرد که «تحریم‌های اروپا در برخی موارد شدید‌تر از تحریم‌های آمریکا است».

در تیرماه 96 تنها 48 ساعت پس از بازگشت ظریف از فرانسه، پاریس در اقدامی گستاخانه رسما میزبان نشست گروهک تروریستی منافقین، آل‌سعود و آمریکا علیه ایران با هدف «براندازی جمهوری اسلامی» شد.

در مرداد 96 «کاترین ری» سخنگوی «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در اقدامی مسبوق به سابقه با رد اعتراض ایران به عهدشکنی آمریکا، ادعا کرد همه طرف‌ها در برجام- از جمله آمریکا- به تعهداتشان در این توافق پایبند بوده‌اند!

«فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا (اردیبهشت 97) در پاسخ به سؤالی درخصوص ارائه تضمین از سوی اروپا به ایران برای اجرای تعهدات برجامی گفت: تضمین نمی‌دهیم.

بعد از خروج آمریکا از برجام، شرکت‌های اروپایی بدون توجه به تعهدات خود برای خروج از ایران صف کشیدند. در همین راستا شرکت‌های بدعهدی همچون پژو و توتال اعلام کردند که فعالیت‌های خود در ایران را تعلیق خواهند کرد. شرکت‌های ایرباس، زیمنس، اینژی، دی زی بانک آلمان و چند شرکت دیگر نیز بیانیه‌های مشابهی صادر کردند.

نکته قابل توجه اینجاست که روحانی در کتاب خاطرات خود به بدعهدی شرکت‌های اروپایی اذعان کرده بود. در صفحه 329 کتاب «امنیت ملی و دیپلماسی هسته‌ای» آمده است: «اروپایی‌ها حتی نتوانستند یک هواپیمای ایرباس را بدون هماهنگی با آمریکا به ما بفروشند».

عبرت نگرفتن دولت روحانی از توافق سعدآباد کار را به جایی رساند که روحانی (اردیبهشت 97) صراحتا اعلام کرد که «4 سال است که با گونی دلار می‌آوریم» و تاسف برانگیزتر اینکه در (اسفند 96) آلمان در اقدامی توهین‌آمیز به بهانه تحریم‌های آمریکا، از سوخت‌رسانی به هواپیمای وزیر خارجه ایران خودداری کرد.

در حقیقت، برجام چرخ هواپیمای ظریف را هم نچرخاند، چه رسد به چرخ اقتصاد کشور!

رهبر معظم انقلاب (خرداد 97) در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام، شروط ایران برای اروپا را برشمردند. این شروط به شرح ذیل است:

1- سه کشور اروپایی در 13-14 سال قبل یک بدعهدی بزرگی کردند در مذاکرات هسته‌ای سال 83-84، قول دادند و عمل نکردند، باید ثابت کنند امروز آن بی‌صداقتی و بدعهدی آن روز را نخواهند داشت. در دوسال گذشته آمریکا بار‌ها برجام را نقض کرده است و اروپایی‌ها ساکت مانده‌اند. اروپا باید آن سکوت را جبران کند.

2- آمریکا قطعنامه‌ 2231 را نقض کرده است؛ اروپا باید یک قطعنامه علیه نقض آمریکا، صادر کند.

3- اروپا باید متعهد شود که بحث موشکی و منطقه‌ای جمهوری اسلامی را مطرح نخواهد کرد.

4- اروپا باید با هر گونه تحریم جمهوری اسلامی مقابله کند و مقابل تحریم‌های آمریکا صریح بایستد.

5- اروپا باید فروش کامل نفت ایران را تضمین کند. چنانچه آمریکایی‌ها توانستند به فروش نفت ما ضربه بزنند، باید بتوانیم آن مقدار نفت که می‌خواهیم بفروشیم. اروپایی‌ها به‌نحو تضمین‌شده‌ای باید جبران کنند و نفت ایران را خریداری کنند.

6- بانک‌های اروپایی باید تجارت با جمهوری اسلامی را تضمین کنند. ما با این سه کشور دعوا نداریم، اما اعتماد نداریم به آن‌ها؛ آن هم متکی است به سابقه‌شان.

متاسفانه تاکنون هیچ نشانه مثبتی از اجرای این شروط در رفتار اروپایی‌ها مشاهده نشده است.

اروپا در پی آن است تا با مذاکرات فرسایشی، برای آمریکا زمان بخرد. هدف اصلی و مشترک تروئیکای اروپایی و آمریکا، تعلیق و معطل نگه داشتن اقتصاد و تعمیم خسارت محض برجام به دیگر مولفه‌های قدرت کشورمان است. دولت باید با توجه به این رفتار طرف مقابل، از تمدید مذاکرات فرسایشی پرهیز کند.

منبع: تسنیم