آسیب‌های اجتماعی در مدارس؛ همایش‌های صوری و ناکارآمدی آزمون‌های سلامت روان

به گزارش پایداری ملی، شیوع آسیب‌های اجتماعی میان جمعیت دانش‌آموزی کشور که طیف وسیعی از کودکان و  نوجوانان را در برمی‌گیرد، کم نیست، اما تا به امروز کمتر به صورت کمّی (ارائه آمار و ارقام) از آسیب‌های اجتماعی دانش آموزان سخن به میان آمده است هر چند عباسعلی باقری مدیرکل آموزش‌وپرورش شهر تهران با سنت شکنی در این رابطه در جلسه شورای شهر تهران زنگ خطر آسیب‌های اجتماعی در مدارس را جدی‌تر از قبل به صدا در آورد و گفت "در حال حاضر رفتار پرخطر در میان پسران در مقطع متوسطه اول 19.7 درصد و خشم بالا در میان دختران 19.6 درصد است که این ارقام نشان می‌دهد وضعیت خوبی وجود ندارد."

حادثه پیش آمده در یکی از مدارس غیردولتی غرب تهران را هم می‌توان نمونه‌ای از درگیری مدارس با آسیب‌های اجتماعی تلقی کرد که البته در بروز آن مسائل مختلفی دخیل هستند اما کمرنگ شدن مباحث پرورشی و تربیتی و تمرکز صرف مدارس به مقوله‌های آموزشی را می‌توان یکی از عوامل دخیل دانست.

علیرضا کاظمی معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش‌وپرورش با اشاره به اینکه برای شناخت همه جانبه‌ دانش‌آموزان در ابعاد علمی، جسمانی، روانی و رفتاری از دو سال گذشته آزمون سلامت روانی و رفتاری را برگزار می‌کنیم تا زمینه‌ای ایجاد شود که بنای تربیت را توسط معلمان و اولیا بر اساس آزمون غربالگری ایجاد کنیم تا نسبت به دانش‌آموزان شناخت کاملی داشته باشند، گفته است:  آزمون سلامت روانی و رفتاری هم اکنون در پایه‌های هفتم، هشتم و نهم برگزار می‌شود و هدفش ارائه خدمات مشورتی به دانش‌آموزان، مسئولان مدرسه و خانواده‌ها و خدمات مشاوره فردی به دانش‌آموزان است و از نتایج آزمون سلامت روان نقشه خطرپذیری جامعه دانش‌آموزی را استخراج و با امکانات در اختیار و تیم‌های مشاوره‌ای به دنبال کاهش آسیب‌های اجتماعی هستیم.

در همین رابطه عباس فرجی کارشناس مشاوره در آموزش‌وپرورش در پاسخ به این پرسش که اخیرا معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش‌وپرورش گفته است آزمون سلامت روانی و رفتاری هم اکنون در پایه‌های هفتم، هشتم و نهم برگزار می‌شود و هدف از آن  ارائه خدمات مشورتی به دانش‌آموزان، مسئولان مدرسه و خانواده‌ها و خدمات مشاوره فردی به دانش‌آموزان است،‌این آزمون‌ها در جهت تحقق اهداف اعلام شده تا چه اندازه موثر هستند؟ اظهار کرد: بله همین طور است،‌ بنده هم صحبت‌های معاون محترم پرورشی را به دقت مطالعه کردم و البته باید بگویم در چند محور مشخص مطالبی را عنوان کرده‌اند از جمله موضوع آسیب‌های اجتماعی، آزمون سلامت روانی، تقویت هسته‌های مشاوره و همین طور اشاره‌ای به همیاران مشاور داشتند.

وی افزود:‌ به نظر می‌رسد اطلاعات ایشان مخدوش بوده یا آمار و اطلاعات را به درستی در اختیارشان قرار نداده‌اند که کلیت صحبت‌ها را زیر سوال می‌برد به عنوان  مثال در خصوص آزمون سلامت روانی اعلام کرده‌اند "آزمون سلامت روان در 11 محور دانش‌آموزان را غربالگری می‌کند که عبارتند از هیجانات و عواطف در حوزه عزت نفس از جمله خوشبینی و امید، افسردگی اضطراب و خشم، دوم نشاط و شادکامی، سوم رفتارهای پرخطر."در چند سال گذشته این آزمون صرفا در پایه نهم بصورت کاغذی و دستی برگزار می‌شد اما امسال در پایه هفتم و هشتم نیز در سامانه همگام و تحت وب  به صورت آنلاین برگزار شد.

* نتایج مخدوش آزمون سلامت روان دانش‌آموزان

این کارشناس مشاوره در آموزش وپرورش گفت: از همان ابتدا یعنی زمانی که آزمون در پایه نهم بصورت دستی و کاغذی برگزار می‌شد اغلب مشاوران به غیر استاندارد بودن این آزمون اشاره داشتند دلایل زیادی هم داشتند که این آزمون غیر استاندارد است از جمله که این آزمون نسخه بلندی است و به چند ساعت زمان احتیاج دارد و دانش‌آموزان حوصله پاسخگویی را ندارند  یا چنانچه آزمون در شرایط استاندارد برگزار نشود روایی لازم را نخواهد داشت حتی بارها مشاوران معترض بودند که دانش‌آموزان برخی سوالات را نمی‌فهمند و در اغلب موارد آزمون را نیمه تمام رها می‌کنند چون حوصله‌شان سر می‌رود.با این حال این بخشی از ماجرا بود چرا که مهم ترین اشکال به این آزمون‌ها این بود زمانی نتایج به دست مشاوران مدارس می‌رسید که دانش‌آموزان از پایه نهم به پایه دهم و مدرسه‌ای دیگر رفته بودند و عملا کاری نمی‌شد برای آنها کرد و با این وجود این روال چند سال ادامه داشت.

فرجی ادامه داد: سال جاری اوضاع بدتر شد بدین صورت که آزمون‌ها تحت وب بود و دانش‌آموزان پایه هفتم و هشتم نیز باید آزمون‌ می‌‌دادند با توجه به آماری که در اختیار داریم باید بگویم بخش زیادی از دانش‌آموزان یا در این آزمون شرکت نکرده  یا آن را نیمه رها کردند و جالب اینکه  در برخی موارد اولیا مراجعه می‌کردند و می‌گفتند در تکمیل این سوالات به فرزند خود کمک کرده‌اند حتی مواردی هم داشتیم که اولیا اعتراض داشتند سوالات مناسبی در این آزمون گنجانده نشده است.

وی با طرح این پرسش که معاون محترم وزیر بر اساس این همه اطلاعات مخدوش چگونه می‌خواهند کار برنامه‌ریزی و غربالگری و شناسایی دانش‌آموزان پر خطر و فراوانی آسیب‌ها را در مدارس  انجام دهند؟ تاکید کرد: معاون پرورشی و فرهنگی در حالی از تقویت مشاوران صحبت می‌کند که در چند سال گذشته به صورت سیستماتیک مشاوران را به حاشیه رانده شده‌اند. مثلا می‌توانم به صورت مصداقی بگویم منطقه‌ای که جزو مناطق پر آسیب محسوب می‌شود سال‌ها اتاق مستقلی برای کارشناسی مشاوره خود داشته و در سال تحصیلی جاری اتاق ایشان را گرفته‌اند و با یک واحد دیگر ادغام کرده‌اند این در حالی بود که مسئول مشاوره اداره کل هم از معاون پرورشی منطقه تقاضا کرده بود اتاق ایشان باید مستقل باشد ولی این کار میسر نشد و این در حالی است که می‌دانیم مهمترین نیاز مشاوران  اتاق امن و مستقل است.

* همایش‌های بدون نتیجه و سردرگمی مشاوران مدارس

این کارشناس مشاوره در آموزش‌وپرورش بیان کرد: همچنین در خصوص هدایت تحصیلی آنقدر مشاوران را درگیر کرده‌اند که آنها فرصتی برای رسیدگی به موضوعات طرح شده از طرف معاون پرورشی فرهنگی را ندارند به نظر می‌رسد ایشان فقط خواسته‌اند آماری داده باشند که در حوزه آسیب‌ها کاری در حال رخ دادن است ولی به اعتقاد من راه را هم اشتباه می‌روند همچنین هزینه زیادی را بدون دستاورد مثبت اتلاف می‌کنند به عنوان مثال طرحی چند سال گذشته در حوزه مشاوره مطرح بود با عنوان همیاران مشاور، در این مدت که این طرح اجرا شده و البته بودجه خوبی هم به آن تخصیص یافته است دستاورد چه بود جز اینکه سه سال متوالی همایشی با عنوان همیاران مشاور در استان مازندران با هزینه چند صد میلیونی برگزار می‌شود آن هم در سه روز.

فرجی گفت:در این همایش که تدارک چهارمین دوره آن در دستور کار است تعداد محدودی دانش‌آموز دختر و پسر را هر سال به استان مازندران می‌فرستند که عملا جز اتلاف هزینه سودی برای مشاوره و دانش‌آموزان نداشته است ضمن آنکه نقدهای زیادی هم به این طرح همیشه وجود داشته ولی همچنان اصرار بر این است که این طرح ادامه داشته باشد شاید من اشتباه می‌کنم ولی بد نیست مسئولان بگویند دستاورد این طرح و همایش‌ها چه بوده؟

وی بیان کرد: باید توجه داشت که با آشفتگی‌های فعلی مدارس مشاوران مهمترین محور کنترل هستند بنابراین وضعیت مشاوره باید سروسامان یابد. انتظار می‌رود مسئولان آموزش و پرورش قبل از اینکه در مقابل اصحاب رسانه قرار بگیرند صرفا به دنبال ارائه آمار نباشند چرا که صرف تکیه به ارائه آمار مشکلی را حل نمی‌کند.

این کارشناس مشاوره در آموزش‌وپرورش در پایان خاطرنشان کرد: شاید بتوان گفت تخصصی‌ترین نیروهای آموزش و پرورش مشاوران هستند ولی عملا در بخش عمده‌ای از شرح وظایف آنها موضوعات غیر تخصصی گنجانده شده است یا در جای غیر تخصصی به کار گرفته می‌شوند. معاون پرورشی و فرهنگی و تیم مشورتی او چنانچه تصمیم دارند در این حوزه گام بردارند از ستاد فاصله بگیرند و به مدارس وارد شوند آنجا خواهند فهمید آزمون‌های سلامت روانی کارایی لازم برای برنامه‌ریزی ندارد، مشاوران اتلاف انرژی زیادی دارند و روز به روز هم فرسوده‌تر می‌شوند و اگر این نیروها را سر و سامانی ندهند اوضاع آسیب‌های اجتماعی که هدف و محور صحبت‌های آقای کاظمی بود در مدارس غیر قابل کنترل خواهد شد.