از برجام خارج شدیم، نه آسمان به زمین آمد، نه ایران اقدامی کرد/تغییر رفتار ایران پروژه‌ای عظیم است

به گزارش پایداری ملی، «کریستوفر فورد» دستیار وزیر در اداره امنیت بین‌الملل و منع اشاعه وزارت خارجه آمریکا می‌گوید خروج این کشور از توافق هسته‌ای، فعلا به از بین رفتن برجام و بازگشت وضعیت برنامه هسته‌ای ایران به وضعیت پیش از توافق منجر نشده است.

فورد که روز دوشنبه در اندیشکده «مرکز امنیت جدید آمریکایی» صحبت می‌کرد، گفت: «بگذارید اشاره کنم که با وجود آنکه ایالات متحده مشارکت در توافق هسته‌ای با ایران را متوقف کرده... غیبت ایالات متحده به فروپاشی این توافق منجر نشده است. قطعا نمی‌خواهم زودداوری کنم، اما همین حد از عدم فروپاشی هم برای ما که در حال بررسی جهان پس از خروج ایالات متحده هستیم، درسی دارد.»

وی با بیان اینکه پیش از خروج آمریکا از برجام هر روز روزنامه‌ها هشدار می‌دادند که این کار به ارتقا سطح غنی‌سازی ایران یا حتی خروج این کشور از معاهده منع اشاعه (NPT) منجر می‌شود، گفت ایرانی‌ها با این هشدارها موفق شدند حساسیت اروپایی‌ها را برانگیخته و از توافق واشنگتن و بروکسل علیه تهران جلوگیری کنند.

این مقام ارشد آمریکایی افزود: «با این وجود، تا امروز به نظر می‌رسد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تایید کرده که ایران هنوز کاری بر خلاف تعهداتش در برجام انجام نداده است. شاید ایران حقیقت هشدار ۸ می رئیس‌جمهور [دونالد] ترامپ را که گفت اگر این کشور به جاه‌طلبی‌های هسته‌ای خود ادامه دهد "با مشکلاتی مواجه می‌شود که از هر مشکلی که تاکنون با آن مواجه بوده بزرگترند"، درک کرده است.»

آسمان به زمین نیامد

فورد ادامه داد: «دستکم تا الان، آسمان به زمین نیامده و به نظر می‌رسد که رژیم تهران می‌داند که منافع قوی‌ای در مذاکره دارد، حتی بر سر مفادی که به وضوح از آنچه که این کشور در سال ۲۰۱۵ جامعه جهانی را به پذیرشش متقاعد کرد، جذابیت کمتری دارد.»

او مدعی شد که از این رفتار ایران می‌توان این «درس» را گرفت که ممکن است کشور با وجود اعلام موضع علنی علیه اقدامات آمریکا، به شروط ۱۲ گانه مطرح شده از سوی «مایک پامپئو» وزیر خارجه آمریکا پاسخ دهد. وی افزود: «در حال حاضر به نظر می‌رسد که این کشور صرفا به مذاکره بر سر یک توافق جانبی با اروپا علاقمند است، اما امیدواریم که این کشور به این نتیجه برسد که تنها راهکار بلندمدت پایدار، رسیدن به یک توافق واقعیت با ایالات متحده و بقیه جامعه بین‌الملل است: توافقی که به نحوی جامع‌تر و پایدارتر به چالش‌های بی‌شمار برآمده از ایران، بپردازد.»

در آستانه توافق با اروپا قرار داشتیم

وی در بخش دیگری از اظهاراتش، به بیان روندی که به خروج آمریکا از برجام منجر شد پرداخت و گفت واشنگتن و اتحادیه اروپا به میزان زیادی به توافق برای تحت فشار قرار دادن ایران در عین حفظ برجام نزدیک شده بودند، اما نتوانستند پیش از موعد تمدید تعلیق تحریم‌های ایران به توافق مد نظر ترامپ دست یابند.

فورد گفت: «ما به پیشرفتی به مراتب بیش از آنچه که انتظار داشتیم دست یافتیم و به نحو غافل‌گیرکننده‌ای [به توافق با اروپا علیه ایران] نزدیک شدیم.»

این مقام آمریکایی ادامه داد: «ما و شرکای مذاکره‌کننده ما همگی درباره چالش‌های کلیدی عمده توافق کردیم. ما درباره تهدید ناشی از توسعه موشکی ایران و ارسال این موشک‌ها و فناوری موشکی به بازیگران منطقه‌ای، توافق کردیم. ما درباره تهدید ناشی از حمایت ایران از تروریسم بین‌المللی توافق کردیم. ما درباره مسائل برآمده از ثبات‌زدایی ایران از منطقه و همچنین تراژدی نقض حقوق بشر در داخل این کشور، توافق کردیم. ما درباره اهمیت همکاری برای مقابله با این چالش‌ها و برخورد با اقدامات تحریک‌آمیز ایران، توافق کردیم.»

اختلاف تاکتیکی با اروپایی‌ها

وی افزود: «در مبحث هسته‌ای، ما حتی در مسئله موسوم به "بند غروب آفتاب" برجام هم توافق کردیم... که این مشکلی واقعی است که باید حل شود. تنها نقطه اختلاف نظر درباره چگونگی و زمان حل مسئله "غروب آفتاب" بود، اما می‌توان گفت این مسئله نهایتا بحث [اختلاف درباره] تاکتیک بود، نه اهداف.»

او با بیان اینکه طرفین نهایتا نتوانستند تا موعد تمدید تعیق تحریم‌ها به توافق برسند، گفت: «این واقعیت که مذاکره‌کننده‌های اروپایی تا این حد نزدیک شدند، دلیلی برای امید به من می‌دهد و می‌توانم به شما اطمینان دهم که... تعهد ما به حل این چالش‌ها از مسیر دیپلماسی از بین نرفته است.»

فورد به تکرار شروط مطرح‌شده از سوی «مایک پامپئو» وزیر خارجه آمریکا از جمله توقف کامل غنی‌سازی، «توقف فعالیت‌های ثبات‌زدا»، «توقف حمایت از شبه نظامیان و نیروهای نیابتی» و توقف برنامه موشکی پرداخت و گفت: «همانطور که ایالات متحده تصریح کرد، ایالات متحده حاضر، آماده و قادر به مذاکره درباره توافقی جدید و بهتر است که به صورتی جامع به نگرانی‌ها ما بپردازد. در مقابل از ما اجازه ادغام مجدد و کامل سیاسی و اقتصادی ایران در جامعه بین‌الملل را خواهیم داد و از این کار حمایت خواهیم کرد.»

این مقام وزارت خارجه آمریکا در ادامه گفت: «چنانچه ایران بتواند خودش را به هنجارهای رفتاری صلح‌پذیر متعهد کند و چنانچه بتواند در عمل نشان بدهد که به جای کنار گذاشتن موقتی بلندپروازی‌های هسته‌ای از آنها برای ابد دور شده، تمایل داریم با این کشور بر سر راه حل توافق کنیم.»

فورد گفت: «در ازای این انتخاب راهبردی، ما آماده‌ایم به مولفه‌های اصلی نظام تحریم‌هایمان پایان بدهیم، روابط کامل نظامی و دیپلماتیک خود را با ایران احیا کرده و به این کشور اجازه دسترسی به فناوری‌های پیشرفته را بدهیم. ما همچنین آماده‌ حمایت از نوسازی اقتصاد ایران و پیوستن دوباره آن به نظام اقتصاد بین‌المللی هستیم.»

«پروژه عظیم» تغییر رفتار ایران

او تلاش برای رسیدن به این اهداف را «پروژه‌ای عظیم» توصیف کرد و گفت ایالات متحده به نحوی جدی برای به ثمر رسانده این پروژه تلاش خواهد کرد. وی گفت همین حال «دیپلمات‌های ایالت متحده در حال گشت‌زنی در فهرست رو به رشدی از پایتخت‌ها در سرتاسر جهان هستند تا با همتایان خود درباره راهبرد جدید ما در قبال ایران و راه‌های کاهش احتمال گرفتار شدن شرکایمان در تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای پس از اعمال مجدد این محدودیت‌ها و درباره نحوه همکاری در جهت دستیابی به یک توافق بهتر جایگزین با ایران، رایزنی می‌کنند.»

او در پایان گفت: «آنقدر خوش‌خیال نیستیم که تصور کنیم دستیابی به یک توافق جامع جدید با ایران کار ساده‌ای است. اما اطمینان داریم که دوستان و متحدان ما نهایتا به ما خواهند پیوست تا از ایران بخواهیم که رفتار و اقدامات ایران عادی و غیرتهدیدآمیز شود و در مقابل، ایران بتواند از روابط و تجارت واقعا عادی‌شده با جامعه بین‌الملل بهره‌مند شود.»

«برنامه جامع اقدام مشترک» یا برجام، تیرماه سال ۱۳۹۴ میان ایران و پنج کشور عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل (آمریکا، فرانسه، انگلیس، روسیه و چین) به علاوه آلمان (موسوم به گروه ۱+۵) حاصل شد. 

دولت آمریکا از نخستین روزهای اجرایی شدن این توافق، کارشکنی‌ها در اجرای آن و تلاش برای کاستن از مزایای اقتصادی ایران از آن را آغاز کرد. با روی کار آمدن «دونالد ترامپ» به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا این کارشکنی‌ها شدت گرفت و او بارها تهدید کرد کشورش را از توافق هسته‌ای خارج خواهد کرد.

ترامپ سرانجام سه‌شنبه ۸ می (۱۸ اردیبهشت‌ماه) به طور یکجانبه آمریکا را از برجام خارج کرد و فرمانی را برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران پس از دوره‌های زمانی ۹۰ و ۱۸۰ روزه امضا کرد.