زلزله احتمالی برای تهران اتفاق بزرگی است
که هم مردم و هم مسئولان متفق القولند که تهران برای آن آماده نیست ،
شبکه‌های گاز ، برق ، بهداشت و درمان و مدیریت بحران در کنار موارد حیاتی
همچون مدیریت بحران و توزیع غذا و سوخت و پیش بینی سرپناه از جمله مواردی
است که اشکالات جدی در رابطه با آن وجود دارد . مثلاً سیستم مرکزی قطع
کننده گاز تهران که به اسکودا معروف است ، از جمله موارد مورد بحث است که
نیاز به آن برای جلوگیری از آتش سوزی به شدت احساس می شود. اما یکی از
مهمترین موارد آب و فاضلاب است، نیاز میلیونها مردم حادثه دیده سرگردان و
فرو رفته در شوک به آب، بسیار حیاتی است، به همین خاطر لازم است تا فکری
عاجل در اینباره صورت گیرد . به ویژه اینکه این مسئله نیاز به برنامه‌ریزی
کلان و نگاه بلند دولت دارد. به هر حال اهمیت این موضوع تا بدان جا بوده
است که مجمع نمایندگان استان تهران جلسه ای با مسئولین سازمان آب و فاضلاب
تهران تشکیل داده‌اند، برخی صاحب نظران معتقدند بخش قابل توجه مسئولیت این
مسئله در درجه اول متوجه نهادهایی همچون سازمان برنامه و بودجه است، زیرا
چنین طرح‌هایی به نقدینگی قابل ملاحظه‌ای نیاز دارد و در کنار آن باید به
مسئولین اجرایی فشار آورد تا پروژ‌های اصلاح زیرساخت زودتر به اتمام برسد.
براساس کارشناسی‌های مستقل انجام گرفته پس از زلزله ممکن است تهران تا قریب
به 80 روز آب نداشته باشد و با توجه به آنکه کلان شهرهای بزرگ همگی یک
برنامه آزموده شده برای مقابله با بی آبی پس از زلزله را تدوین و اجرا کرده
اند، این پرسش مطرح است که مسئولین آبفای تهران آیا برنامه ای در این خصوص
دارند و تاکنون چه اقداماتی انجام داده‌اند؟ اینکه صرفا گفته شود برنامه
داریم آیا کافی است؟ گفت: در
رابطه با وضعیت زیر ساخت‌های آب و فاضلاب تهران پس از زلزله باید گفت مناطق
مختلف تهران با یکدیگر متفاوت هستند و برخی مناطق دارای زیرساخت‌های
فرسوده هستند. بدیهی است که در زلزله‌های با ریشتر بالا ممکن است مشکلات
بسیار جدی پیش بیاید که نیازمند رسیدگی است. وی در مورد عدم اختصاص بودجه
از سوی مجلس گفت: اینگونه نیست که مجلس در این موارد کوتاهی کرده باشد ،
بلکه این وظیفه مدیریتی هر مدیر و نهادی است که بسته به احساس وظیفه و
مسئولیت نسبت به حوزه کاری‌اش پیگیر این گونه مسائل باشد. علیرضا رحیمی
دیگر نماینده تهران نیز ضمن اشاره به جلسه مجمع نمایندگان تهران با پرورش
مدیر آبفای تهران گفت: در خیلی جاهای تهران لوله‌های آب آنقدر قدیمی و
فرسوده است که قدمت برخی از آنها به بیش از 6 دهه می رسد ، البته آب و
فاضلاب تهران یک گزارش عملکرد تهیه کرده و فرستاده بود که متاسفانه یک برگ
هم در این باره در این گزارش وجود ندارد، یعنی معضل و مشکل به این بزرگی در
گزارش قید نشده بود و سوال این است که چرا آنها از انعکاس این مشکل
خودداری کردند. وی افزود : البته در حال حاضر طرح‌هایی وجود دارد و ما نیز
نسبت به این طرح‌ها مطلع هستیم، اما مشکلات آب تهران متعدد است و نیازمند
رسیدگی است. البته در شرایط عادی مشکلات اداره آب و فاضلاب تامین آب و
منابع آب جهت شرب ساکنان است ، اما در شرایط بحرانی و زلزله بی شک
اولویت‌ها فرق می کند و در آن شرایط باید مطمئن بود که زیر ساخت‌ها و
ایستگاه‌ها و تسویه خانه‌ها دارای استحکام لازم است و سوال این است که آیا
مدیران چنین اطمینانی دارند؟ رحیمی با بیان اینکه تهران در وضعیت عادی هم
برای تامین آب با مشکل روبه‌رو است، گفت: معتقدم باید گزارش‌های اطمینان
بخشی نسبت به مقاوم‌سازی زیرساخت‌های آب و فاضلاب ارائه شود. با وجود اینکه
موضوع مقاوم‌سازی زیرساخت‌های شبکه آب و فاضلاب در دستور کار شرکت آب و
فاضلاب تهران است اما هیچ گزارشی در خصوص اقداماتی که تاکنون انجام
داده‌اند ارائه نشده است و در گزارش عملکرد مکتوبی که شرکت آب و فاضلاب
تهران در 6 ماهه اول آماده کرده، متاسفانه تاکنون حتی یک برگ هم در مورد
مقاوم‌سازی زیرساخت‌ها ارائه نشده است. این نماینده مجلس بابیان اینکه مجلس
حتماً به موضوع مقاوم‌سازی ورود پیدا خواهد کرد، تصریح کرد: بحث
مقاوم‌سازی موضوعی نیست که بخواهیم آن را به جلسات امروز و فردا موکول
کنیم، معتقدم این موضوع حتماً باید از اولویت‌های برنامه اداره کل آب و
فاضلاب استان تهران و وزارت نیرو باشد. ما البته جلسات متعددی برگزار کرده
ایم که شرایط بحرانی را بسنجیم اما متاسفانه تا کنون اتفاق خاصی در مرحله
اجرا در شرکت آب و فاضلاب تهران رخ نداده است درحالی‌که این مانورها و
اقدامات اولیه و لازم از وظایف اولیه و اجباری شرکت‌های آب و فاضلاب است.
تعمیر و تعویض لوله‌های 60 ساله از واجبات محسوب می شود که در صورت رها
کردن مشکل به شکل فعلی خدای نکرده در صورت بروز مشکل ممکن است این فاضلاب و
سیلاب زیر ساخت ساختمان‌ها را تخریب و علاوه بر مشکل بی آبی تخریب‌های
گسترده را موجب شوند. وی ضمن اشاره به حضور پرورش رئیس آبفا در مجلس ابراز
امیدواری کرد تا رویه فعلی تغییر کند و مشکلات حل شود . **لوله‌های باستانی
و سیل احتمالیبه نظر می‌رسد وضعیت آب و فاضلاب تهران بسیار بحرانی تر از
آن است که مسئولین فعلی آب و فاضلاب ادعا می‌کنند. این وضعیت را می توان در
سخنان گاه و بیگاه برخی مسئولین به عینه دید . «با زلزله بالای ۷ ریشتر در
تهران، سیستم آبرسانی شهر آسیب می‌بیند و می‌تواند حالت سیل گونه به خود
بگیرد. وقتی‌که شبکه آب تهران شکسته شود، آب بسیار زیادی از پشت سدها وارد
خیابان‌ها می‌شود.» اینها بخشی از سخنان محسن‌هاشمی رفسنجانی است که با
توجه به دسترسی وی به گزارشات روزانه مدیریت بحران در شهر تهران می توان
عمق نگرانی وی را در مورد وضعیت بحرانی اداره کل آب و فاضلاب درک کرد .
احمد صادقی، جانشین شهردار تهران در شورای هماهنگی مدیریت بحران نیز در این
رابطه می گوید: اطفای حریق در شرایط عادی بر منابع آب به ویژه شبکه آب شرب
تکیه دارد و شیرهای آتش نشانی در معابر به صورت مستقیم از شریان اصلی آب
شهری تغذیه می شود. از سوی دیگر تعداد ایستگاه‌های موجود آتش نشانی در
تهران هنوز تا برنامه ترسیم شده و استاندارد موجود فاصله دارد و در عین حال
کمبود تجهیزات تخصصی نیز تا حدی مطرح است. در چنین شرایطی باید برای
بدترین شرایط مواجهه با حادثه و سانحه بزرگ برنامه‌ریزی کرد. در این میان
تامین شبکه پشتیبان آب ویژه اطفای حریق در هنگام زلزله که احتمال آسیب
دیدگی شریان عادی تامین آب شرب وجود دارد، ضروری است. تمام اینها به حیطه
عمل آبفای تهران باز می‌گردد. تجهیزات فرسوده ، لوله‌های باستانی و بی عملی
مطلق این سازمان تقریباً صدای همه را درآورده است. سازمان آب و فاضلاب
تهران مدعی است که برنامه‌هایی برای خروج از این بحران دارد ، برنامه‌هایی
که بیش از دو سال از اعلام آنها می گذرد و تا کنون اجرا نشده‌اند. حسنی
معاون مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران از جمله اشخاصی است که بارها
نسبت به فرسودگی و تحمل بسیار پایین تجهیزات و سامانه‌های آبفا در تهران
هشدار داده است. او می‌گوید: «مقدار آب مورد نیاز برای اطفای حریق و چگونگی
انتقال آب به مناطق آسیب دیده مهمترین مسائل قابل مطالعه دراین باره هستند
که امکان عکس العمل به موقع برای کاهش خسارات را به تیم مدیریت بحران می
دهد. » این عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی معتقد است با توجه به تخمین
تخریب 400 الی 500 هزار واحد مسکونی بحث سامانه‌های آب و فاضلاب از جمله
مهمترین مواردی می‌باشند که نیازمند مدیریت علمی و چابک هستند . البته سوال
این است که چرا آب و فاضلاب تهران در این زمینه هیچ اقدام مشخصی انجام نمی
دهد تا بتواند پاسخی به منتقدین فراوان خود بدهد. جالب آن است که محمد رضا
احمد نسب رئیس مرکز مدیریت بحران و پدافند غیر عامل شرکت آب و فاضلاب
تهران گفته است: «در صورت وقوع زمین لرزه، شبکه آبرسانی شهر تا ماه‌ها به
تعلیق در خواهد آمد و تداوم حیات میلیونها شهروند با نبود آب شرب و عدم
توان مقابله با حریق‌های قابل پیش بینی با ابهام مواجه است.» حال با توجه
به اینکه مسئولین این اداره نیز از این واقعیت مطلع هستند سوال اساسی این
است که چرا هیچ اقدام عملی انجام نمی‌دهند. در عین حالی که منتظر پاسخ
سازمان آبفای تهران هستیم اما در آینده نکات دیگری را در این باره به چاپ
خواهیم رساند.اینکه برخی نمایندگان تهران نیز حاضر نیستند مدیریت شرکت آب و
فاضلاب تهران را به پاسخگویی وادارند جای سوال دارد که در موقع خود مطرح
می‌شود.∎