اعلام فیلترینگ تلگرام در روسیه به اقدام مشترک چند غول نرم‌افزاری و اینترنتی آمریکایی برای حمایت از آن انجامید و عملاً یک کارتل بین‌المللی اعلام موجودیت کرد.
به گزارش پایدارلی ملی، سازمان Roskomnadzor یا اداره نظارت بر ارتباطات راه دور در دولت روسیه هفته گذشته تصمیم به فیلتر تلگرام گرفت. این شرکت با همکاری چند غول نرم‌افزاری و اینترنتی یعنی مایکروسافت، آمازون، گوگل و اپل توانست سیاست فیلترینگ مسکو را با چالش مواجه سازد.
روش کار به این صورت بود که در نسخه جدیدی که «پاول دوروف» مدیر تلگرام به کاربران شبکه اجتماعی تلگرام ارائه کرد، فیلترشکن داخلی نصب شده بود یعنی هر کاربر ابتدا از طریق این اپلیکیشن و با استفاده از امکانات مایکروسافت و اپل به سرور آمازون یا گوگل متصل شده و سپس از آنجا به سرور تلگرام دست می‌یافت.
این روش اگر چه به اذعان دوروف منجر به کاهش سرعت تلگرام در روسیه و حتی به دلیل نقائصی منجر به عدم دسترسی برخی کاربران به تلگرام شد، اما دولت روسیه را مجبور کرد برای فیلتر تلگرام، به فیلتر آی‌پی‌هایی از چند شرکت بزرگ دیگر نیز دست بزند که این هزینه بالایی داشته، زیرا تداوم آن منجر به اختلال در بسیاری از فعالیت‌های مجازی دیگر حتی بازی‌های آنلاین Xbox در خانه‌های مردم روسیه شده، گرچه خط ویژه‌ای در اختیار مردم قرار گرفته تا مشکلات این‌چنینی را در میان گذاشته و آی‌پی آنها پس از بررسی باز شود.
«الکساندر ژارف» رئیس اداره روسی نظارت بر ارتباطات راه دور، خبر بستن آی‌پی‌های مرتبط با گوگل و آمازون را که کاربران از طریق آن به تلگرام دسترسی می‌یافتند تأیید کرد و از آن دو شرکت آمریکایی خواست سود خود را با همکاری در برنامه‌های سیاسی در خطر قرار ندهند. گفته می‌شود تا ۲۰ میلیون آی‌پی بسته شده است.
دولت روسیه همچنین پیام‌رسان ICQ را برای ارتباط با نهادهای دولتی معرفی کرده تا کاربران تلگرام در این کشور که کمتر از ۱۰% از کاربران تلگرام را تشکیل می‌دهند، به آن کوچ کنند. پاول دوروف به مسکو اخطار کرده بود که فیلتر تلگرام جدا از اینکه «مخالف قوانین اساسی، غیرقانونی و غیراجرایی» است، منجر به کوچ مردم به پیام‌رسان‌هایی می‌شود که اطلاعات شخصی مردم را در اختیار دولت آمریکا قرار می‌دهند.
اتحادیه آزادی های مدنی آمریکا (ACLU) در بیانیه‌ای از آمازون، گوگل، مایکروسافت و اپل خواست به «مقاومت در برابر اقدام دولت روسیه به سانسور اینترنت» ادامه دهند. این درخواست از آن جهت مطرح شد که پیش از این اپلیکیشن Zello نیز از همین فناوری برای دورزدن تحریم مسکو بهره گرفته بود اما به دلیل مشکلاتی که برای استفاده از گوگل و آمازون در روسیه به وجود آمد، این دو شرکت از همکاری با Zello انصراف دادند. شاید به دلیل همین احساس خطر است که دوروف خبر از اعطای بیت‌کوین به افراد و شرکـت‌هایی داد که با وی‌پی‌ان امکان دسترسی کاربران روسی به تلگرام را فراهم می‌سازند. البته بلومبرگ پیش‌بینی کرده در آن صورت، دولت روسیه نیز به سمت سیستم نظارتی چینی بر اینترنت خواهد رفت.
اما اگر این رخداد به همین شکل ادامه یابد، یعنی سیاست فیلترینگ تلگرام با همکاری غول‌های نرم‌افزازی و اینترنتی با چالش مواجه شود، از سه جهت حائز اهمیت است:
۱- پاول دوروف، مؤسس روسی تلگرام با روسیه در افتاد و به قول خودش ثابت کرد اگر چه متولد لنینینگراد (سن پطرزبورگ کنونی) است، اما «هیچ سرور، بهبوددهنده، شرکت، حساب بانکی یا دفتر اداری در روسیه» ندارد. داستان به شبکه اجتماعی روسی VKontakte (کلمه‌ای روسی به معنای «در تماس») برمی‌گشت شبکه‌ای که دوروف و برادر بزرگترش پیش از ترک روسیه مدیریت آن را برعهده داشتند و در سال ۲۰۱۴ میلادی با آن وداع کردند. آن زمان شایع شده بود که این دو حاضر شده‌اند در ازای مبلغ هنگفتی، اطلاعات کاربران را به دولت روسیه بفروشند و پس از خروج از کشور با سرمایه جدید خود، تلگرام را پایه‌گذاری کرده‌اند.
بر این اساس پیش‌بینی می‌شد هدف از جدال لفظی مسکو با دوروف، سوق‌دادن مخالفان داخلی به استفاده از پیام‌رسان تلگرام است تا پس از چندی، باز هم اطلاعات کاربران این شبکه در ازای مبلغ هنگفتی در اختیار ادارات دولتی قرار گیرد. اما اکنون که دوروف با مسکو درافتاده و تازه شرکت‌های آمریکایی حاضر به همکاری با او شده‌اند، این احتمال تا حد زیادی تضعیف شد.
2- مهمتر از اینکه فیلترینگ رخ داده، یا با دشواری مواجه شده، این حقیقت است که چگونه با دشواری روبرو شد. همکاری غول‌های نرم‌افزازی و اینترنتی مانند مایکروسافت، آمازون، گوگل و اپل که همگی آمریکایی هستند، با پاول دوروف نشان می‌دهد یک کارتل جدید با مدیریت شرکت‌های آمریکایی شکل گرفته است. شعار این کارتل، «مقاومت دیجیتالی» و حمایت از آزادی بیان است و اگر چه ممکن است در بسیاری از کشورها موقتاً به تقویت آزادی بیان کمک کند، اما همزمان اطلاعات شخصی کاربران گسترده‌ای در جهان را در اختیار این کارتل قرار می‌دهد که مانند هر کارتل دیگری می‌تواند از آن سواستفاده‌های فراوانی صورت دهد.
28 مارس سال جاری میلادی بود که تلگرام اعلام کرد طی یک ماه، ۲۰۰ میلیون کاربر فعال را ثبت کرده است. این رقم را وقتی کنار آمار افزایش ۷۰۰ هزار کاربر تلگرامی در هر روز قرار می‌دهیم و تازه این واقعیت را در نظر می‌گیریم که کاربران تلگرام در مقایسه با شبکه‌های اجتماعی دیگر از جمله واتس اپ و فیس بوک، بسیار اندک به شمار می‌آیند، خطری که در آینده نزدیک ممکن است جهان را از سوی این کارتل جدید بین المللی تهدید کند، بیشتر قابل درک می‌شود.
پرونده‌ای که حدود یک سال است فیس‌بوک را درگیر کرده، فقط یک مورد از سواستفاده‌های احتمالی است. فیس‌بوک به اعتراف مارک زاکربرگ، نه تنها اطلاعات کاربران و غیر کاربرانِ خود (!) را جمع‌آوری کرده، بلکه از اقدام شرکت بریتیش آنالتیکا برای تحلیل این داده‌ها جهت تنظیم پیام‌های تبلیغاتی ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری متناسب با ذائقه هر کدام از شهروندان آمریکایی اطلاع داشته است.
کارتل، همکاری چند شرکت بزرگ با محصولات نسبتاً مشابه است تا به سودی بیش از انچه به تنهایی به آن می رسند، دست یابند. آنها معمولاً در کنار ثروت‌اندوزی در پی کسب قدرت نیز بوده و هستند و از این رو دولت‌ها قوانین مشخصی علیه تشکیل کارتل‌ها و تراست‌ها وضع می‌کنند.
جمع‌بندی
به نظر می رسد شبکه‌های اجتماعی یاد گرفته‌اند چگونه از خصومت دولت‌ها با یکدیگر برای رشد خود استفاده کنند. اقدامی که شرکت‌های آمریکایی برای حمایت از تلگرام انجام داده‌اند، اگر واشینگتن از هواداران سرنگونی پوتین نبود، هیچ گاه اتفاق نمی‌افتاد. این یک واقعیت تلخ است که سلام گرگ بی‌طمع نیست. اما در بین این موش و گربه بازی‌ها آنچه در حال شکل‌گیری است، یک کارتل قدرتمند اینترنتی است که هر گاه قدرتش به نقطه‌ای معین برسد، دیگر خود را مدیون دولت‌ها نخواهد دید و در عرصه جهانی یکه‌تازی آغاز خواهد کرد. ممکن است گفته شود این در مجموع اگر چه از قدرت دولت‌ها می‌کاهد، اما به نفع ملت‌ها خواهد بود. با این حال باید پرسید چه تضمینی می‌توان ایجاد کرد که این تازه به قدرت رسیده‌ها از آن سواستفاده نکنند؟