پدافند کالبدی، مهم ترین شریان حفاظت از زیرساخت های حیاتی

به گزارش خبرنگار پایداری ملی، سردار جلالی، رئیس سازمان پدافند غیرعامل ضمن حضور در همایش پدافند غیرعامل و مصون سازی زیر ساخت های حمل و نقل شهری در سالن الغدیر وزارت راه و شهرسازی، به اهمیت حفظ و مصون سازی زیر ساخت های حیاتی کشور در برابر تهدیدات اشاره کرد.

در این همایش، سردار جلالی با اشاره به اینکه زیر ساخت ها در حوزه اداره کشورها دارای اهمیت بسیار زیادی است و می تواند اداره امور مردم را در شرایط عادی و تهدید ساماندهی کند، گفت: " مثلث زیر ساخت، مدیریت و مردم سه عنصر اصلی در بحث مدیریت یک کشور است و هر سه رابطه جدی و اساسی با یکدیگر دارند به طوری که خدشه به هریک از این عناصر می تواند به امور یک کشور را صدمه وارد کرده و آن را تحت تاثیر قرار دهد."

تغییر ماهیت تهدیدات از گذشته تا به امروز

با گذشت زمان و تغییر زیر ساخت ها تهدیدات شکل تازه ای به خود گرفته اند. در این باره رئیس سازمان پدافند غیر عامل اذعان کرد: "در گذشته عملیات تهدید به منظور انهدام اهداف بود که این اهداف هم انسانی و هم غیر انسانی تلقی می شدند به طوریکه شاخص پیروزی جنگ، میزان تلفات انسانی محسوب می شد. پس از آن رسانه و قرار دادن افکار عمومی عاملی موثر در کنترل جنگ ها بود و در بسیاری از شرایط جنگی به عنوان یک عنصر بازدارنده محسوب می شد. مثلا در جنگ 22 روزه رژیم صهیونیستی علیه فلسطین، ظرفیت های محور مقاومت تلاش کردند تا نوعی برانگیختگی در جهان ایجاد کنند و بسیج افکار عمومی را برعلیه تهاجم وحشیانه شکل دهند، در نتیجه علی رغم اینکه قدرت نظامی و دفاعی رزمندگان فلسطینی چندان قوی نبود ولی با تحت تاثیر قرار دادن افکار عمومی، جنگ متوقف شد." وی در ادامه به اشکال نوین تهدیدات اشاره کرد و گفت : "پس از آن استراتژی ها براساس انهدام زیرساخت ها شکل گرفت و زیرساخت ها تبدیل به اهداف نظامی شدند". بنابراین تغییر هدف در استراتژی های تهدید یک اقدام جدی و اساسی از منظر پدافند غیر عامل است.

سردار جلالی در ادامه گفت: "در 20 سال گذشته اصلی ترین عنصر تهدید زیرساخت ها هستند. زیر ساخت هایی که به واسطه آن مردم اداره می شوند در نتیجه تهدیدات سعی می کنند با حذف عملکرد زیر ساخت، اداره مردم را در دست گیرند. هرچقدر که زیر ساخت ها در اداره مردم نقش بیشتری دارند، از اهمیت بالاتری برخوردار هستند. در نتیجه یک نیاز جدی در پدافند غیرعامل ایجاد می شود که با توجه به ساختمان ها، زیر ساخت ها و شریان های حیاتی و حساس، نسبت به استحکام و تداوم کارکرد زیرساخت ها رویکرد جدی داشته باشیم. "

سه عنصر اصلی در طراحی زیر ساخت ها

به گفته رئیس سازمان پدافند غیر عامل، سه عنصر جدی در طراحی زیر ساخت ها وجود دارد؛ 1. نقش و کارکرد زیر ساخت ها2. میزان اهمیت و حساسیت آن ها و 3. ماهیت زیرساخت ها که گاهی از ماهیت فیزیکی تبدیل به ماهیت ترکیبی می شود.

وی در ادامه گفت: " ما امروزه شاهد ورود فناوری سایبری و صنعت زیر ساخت هستیم و با پدیده ای تحت عنوان هوشمند سازی زیر ساخت ها روبرو هستیم. زیرساخت های ویژه زیر ساخت هایی هستند که چند زیر ساخت دیگر را کنترل می کنند و زمانی که آسیب می بینند، زیر ساخت های وابسته به آن نیز دچار آسیب می شوند و همچنین با منافع بقا نظام و حاکمیت در ارتباط هستند."

سردار جلالی در رابطه با نقش و کارکرد زیر ساخت ها گفت: " ما نمی توانیم زیر ساخت را صرفا خود زیر ساخت در نظر بگیریم. زیر ساخت ها ممکن است نقش سلولی داشته باشند به این معنا که کارکردهای آن محدود به خود آن زیر ساخت باشند و یا ممکن است نقش مادر داشته باشند و شبکه ای از ارتباط و وابستگی بین زیرساختی را تعریف کنند. موضوع شبکه در ساماندهی زیرساخت ها و موضوع سیستم در سازماندهی و ارتباط زیرساخت ها بخصوص در فناوری سایبری و فناوری اطلاعات مطرح است بنابراین امن سازی زیرساخت از یک طرف و وابستگی متقابل زیر ساخت ها به یکدیگر (interdependency) از سوی دیگر دارای اهمیت بالایی می باشد. "

اهمیت دانش سیستمی در مهندسی ساختمان

امروزه با رشد روز افزون هوشمند سازی تاسیسات و زیر ساخت ها، مفهوم زیرساخت فناوری اطلاعات و سایبر پدید آمده است این پیشرفت تا جایی رخ می دهد که زیر ساخت فناوری اطلاعات در حال تبدیل شدن به زیر ساخت مادر یعنی زیرساخت تمام زیر ساخت ها است. هریک از لایه های زیرساختی دارای اهمیت متفاوتی است که نوع ارتباط و کارکرد زیرساخت ها تبدیل به یک سیستم می شود که اصطلاحا به آن گره گفته می شود. در نتیجه دانش سیستم ها و دانش سیستمی در مهندسی ساختمان مطرح می شود.

سردار جلالی در ادامه ضمن اشاره به تغییر مفهوم ساختمان سازی به مدل سیستمی گفت: " ما با فرآیند هوشمند سازی و سیستمی شدن زیرساخت ها روبروهستیم که باید به آن در مطالعات شهری و غیر شهری توجه کرد تا بتوان آسیب ها را متناسب با این رویکردها کاهش داده و میزان وابستگی متقابل بین دو زیر ساخت را به یکدیگر به حداقل برسانیم."

به گفته رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور، در ارتباط سیستمی بین اجزا، چهار رابطه معرفی می شود: 1. سینرجی یا هم افزایی بین دو سیستم 2. تضاد بین دو مجموعه 3. قابلیت ارتباط 4. وابستگی متقابل بعنوان یکی از مهم ترین موضوعات زیرساخت و مهندسی. وی در ادامه نیز با اشاره به حادثه خوزستان به لزوم تجدید نظر در طراحی زیر ساخت ها و کاهش میزان وابستگی زیرساخت ها به یکدیگر تاکید کرد.

سردار جلالی در رابطه با اضطرار ایجاد یک رویکرد مهندسی جدید گفت: " در گذشته عنصر و اثر تهدید در محاسبات ساختمانی نادیده گرفته شده است ولی امروزه پدافند کالبدی یک رویکرد مهندسی تهدید شناسی به ساختمان و مهندسی عمران پیدا کرده است. "

چهار گام مهم برای حفاظت از زیر ساخت ها

به گفته رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور، امروزه تهدیدات به دو دسته تقسیم می شوند: تهدیدات طبیعی و غیر طبیعی. به دلیل حالت ثابت و قابل پیش بینی تهدیدات طبیعی، علم به آن ها احاطه پیدا کرده است ولی تهدیدات غیر طبیعی از دو مولفه دینامک دارد: 1. اراده، انگیزه و دشمنی انسانی 2. تکنولوژی و دانش. پس از شناسایی تهدیدات در گام نخست، گام دوم شناسایی دارایی های موجود است. سردار جلالی در ادامه اذعان کرد:" ما باید دارایی های خود را با استفاده از سه مولفه ای که قبلا اشاره شد، بشناسیم. اگر در مطالعات به یک ماهیت ترکیبی از زیرساخت برسیم، طبیعتا مطالعه و رویکرد مقاوم سازی پدافند غیر عامل یک رویکرد ترکیبی خواهد بود. " گام سوم در مهندسی زیرساخت ها، بررسی اثر تهدید بر دارایی (پیامد شناسی) است که وی در این باره گفت: " ما باید بدترین سناریو و یا محتمل ترین سناریو بر اثرترین سازه را مفروض بگیریم و سپس تبعات آن سناریو را جمع بندی کنیم." در گام آخر هم با تجزیه و تحلیل فنی و دقیق تهدیدات را پیش بینی کرده و از زیر ساخت ها حفاظت کنیم.

در مصون سازی زیر ساخت ها، دو رویکرد وجود دارد: وضعیت موجود و طراحی که هر دو رویکرد نیازمند گرایش هایی مثل سیستم ها، پدافند سایبری، شهرسازی، معماری، سازه و تاسیسات می باشد. تاکید جدی پدافند کالبدی بر روی مطالعه شناسایی و اثر تهدید بر سازه، پیامدهای آن و تمرکز بر روی روش های چگونگی برطرف کردن پیامدها است.

به گفته سردار جلالی تمام این ها نیازمند تغییر در نظام آموزشی است. وی اذعان کرد: " ما امروزه بسیاری از مفاهیم جدیدی را که در تمام دانشگاه های دنیا مطرح می شود، در نظام آموزشی خود نداریم. حدود 5 کشور جهان دارای دانشکده ای به نام CIP هستند که به موضوعات مطرح شده امروز می پردازند."

رئیس سازمان پدافند غیر عامل در پایان با تاکید بر عقب ماندگی دانش و رگولاتوری کشور در حوزه پدافند کالبدی و حفاظت از زیر ساخت ها، گفت: باید به شدت پیگیر بر روز شدن دانش متخصصین، دانشجویان، مشاورین و مسئولین تمام حوزه های ذی ربط در این حوزه شد که یکی از ملزومات اصلی مصون سازی مدرن است.