فرصت‌هایی که آمریکا در انتخابات ایران نباید از دست بدهد

■ نحوه بررسی صلاحیت نامزدها■ 

تمامی داوطلبان ریاست‌جمهوری باید تا 11 مه ثبت‌نام کنند. سپس شورای نگهبان- نهادی قدرتمند که متشکل است از 12 عضو که شش تن از آنان مستقیماً توسط رهبر منصوب می‌شوند- با بررسی صلاحیت این کاندیداها طبق نظرات شخصی خود تصمیم می‌گیرند که چه کسانی اجازه رقابت در انتخابات را خواهند داشت. نتیجه این بررسی‌ها در روز 16 مه اعلام خواهد شد. کسانی که رد صلاحیت شده‌اند می‌توانند درخواست تجدید نظر کنند؛ تا روز 26 مه درخواست‌ آنان بررسی و نتیجه آن اعلام خواهد شد.

■ اصلاح‌طلبان نمی‌توانند انتخابات را تحریم کنند■ 

انتخابات ریاست‌جمهوری در روز 14 ژوئن همزمان با انتخابات شورای شهر و انتخابات مجلس خبرگان برای انتخاب و تعیین دو نماینده برگزار خواهد شد. برگزاری همزمان دو انتخابات بزرگ،‌ هزینه‌های حکومت را کاهش می‌دهد و توجه مردم را به سوی سیاست محلی جلب می‌کند تا باعث افزایش تعداد رأی‌دهندگان انتخابات ریاست‌جمهوری شود. هزاران کاندیدا برای انتخابات شورای شهر ثبت‌نام کرده‌اند- و باز هم شورای نگهبان صلاحیت آنان را بررسی خواهد کرد. همچنین برگزاری همزمان این دو انتخابات، احتمال تحریم آن‌ها را کاهش می‌دهد- اصلاح‌طلبان و تکنوکرات‌ها برای رقابت در هر دو شرکت کرده‌اند بنابراین نمی‌توانند از رأی‌دهندگان بخواهند که اگر شورای نگهبان کاندیدای ریاست‌جمهوری آنان را رد صلاحیت کرد اما کاندیدای انتخابات شورای شهر را تایید کرد در روز انتخابات در خانه بمانند.

■ هیچ کس مطمئن نیست که نتیجه این انتخابات چه می‌شود■ 

انتخابات گذشته ریاست‌جمهوری  بارها نتایج خیره‌کننده‌ای داشته است، و هیچ کس مطمئن نیست که نتیجه این انتخابات چطور خواهد بود یا دست کم کدام کاندیدای محافظه‌کار پیروز خواهد شد. اگر هیچ کدام از کاندیداها اکثریت آرا را در روز 14 ژوئن کسب نکند، انتخابات نهایی در روز 21 ژوئن میان دو کاندیدایی که بیشتر از سایرین رای آورده‌اند برگزار خواهد شد.

■ اصلاح‌طلبان در حاشیه قرار دارند اما کنار گذاشته نشده‌اند■ 

به‌رغم تمام تلاش‌هایی که برای متقاعد کردن دو تن از روسای جمهور پیشین ایران، رفسنجانی 79 ساله و محمد خاتمی، صورت گرفت تا در رقابت انتخاباتی شرکت کنند، اما هیچ‌کدام از آنان تاکنون نپذیرفته‌اند. خاتمی به تازگی در خطاب به حامیان خود با اشاره ضمنی به وضعیت خود گفت که چطور کسی می‌تواند در رقابت انتخاباتی شرکت کند در صورتی که اجازه خروج از کشور را نداشته باشد (او از سال 2009 برای شرکت در کنفرانس‌های بین‌المللی ممنوع‌الخروج شده است).

■ هشدار به رفسنجانی و خاتمی ■ 

به علاوه، حکومت به سخنان تند خود علیه این دو نفر شدت بخشیده است. در روز 29 آوریل،‌ حسین شریعتمداری سردبیر روزنامه کیهان و از یاران نزدیک آیت‌الله خامنه‌ای، خاتمی را یک «خائن» ، "مفسد فی‌الارض" و "ستون پنجم" خواند. در همین راستا حیدر مصلحی، وزیر اطلاعات نیز اخیراً اعلام کرد "ما اطلاعاتی دقیقی داریم کسی که خود را پیشگوی حوادث فتنه [پس از انتخابات سال 2009] عنوان می‌کند در فتنه دست داشته است." این خود هشدار روشنی است که نه رفسنجانی و نه خاتمی نباید در رقابت انتخاباتی شرکت کنند.

■ حسن روحانی شانس کمی برای پیروزی دارد■ 

حکومت نه تنها اصلاح‌طلبان بلکه شخصیت‌های برجسته نسل اول جمهوری اسلامی را نیز به حاشیه رانده است واحتمال نمی‌رود که به رفسنجانی و خاتمی اجازه شرکت در انتخابات را دهد. دیگر کاندیداهای اصلاح‌طلب و تکنوکرات، شخصیت‌های کم‌اهمیت‌تری هستند که شانس کمی در پیروزی در انتخابات را دارند (مانند حسن روحانی، مذاکره‌کننده پیشین هسته‌ای که با وجود سابقه فعالیت‌های بسیارش در خارج از کشور در میان مردم زیاد شناخته شده نمی‌باشد) . در واقع ممکن است که شورای نگهبان چنین کاندیداهایی را تایید صلاحیت کند زیرا احتمال نمی‌رود که بتوانند آرای زیادی را کسب کنند.

■ پایان راه احمدی‌نژاد؟■ 

حسین شریعتمداری در روز 10 آوریل، در مقاله‌ای در روزنامه کیهان، احمدی‌نژاد را به دلیل حمایت از اسفندیار رحیم مشایی به عنوان کاندیدای مورد تأییدش مورد حمله قرار داد. این مقاله با اشاره به نامه آیت‌الله خامنه‌ای به احمدی‌نژاد در ماه جولای 2009، که در آن آیت‌الله خامنه‌ای از انتصاب مشایی به عنوان گزینه‌ای نامناسب برای پست معاونت ریاست‌جمهوری انتقاد کرده، یادآور شد که اکنون نمی‌توان متصور شد او بتواند کاندیدای قابل‌قبولی برای پست ریاست‌جمهوری باشد. اگرچه یکی از اعضای شورای نگهبان به این مقاله واکنش نشان داد و گفت که هنوز هیچ تصمیمی درباره هیچ کس گرفته نشده است، اما با این وجود هم مشایی شانس کمی برای تایید صلاحیت خواهد داشت.

■ احمدی‌نژاد به خوبی از آینده نه چندان روشن مشایی آگاه است و به دنبال هدف زیرکانه‌تری است■ 

برخی تحلیلگران ایرانی معتقدند که احمدی‌نژاد به خوبی از آینده نه چندان روشن مشایی آگاه است و به دنبال هدف زیرکانه‌تری است، به عبارت دیگر می‌خواهد خود را قربانی آیت‌الله خامنه‌ای و سپاه پاسداران نشان دهد. اگر این تاکتیک باعث افزایش محبوبیت جناحش شود، او یا پس از رد صلاحیت مشایی کاندیدای دیگری را معرفی می‌کند و یا از این موقعیت استفاده می‌کند تا برنامه‌های خود پس از انتخابات را پیش برد. با این وجود احتمالاً در کمپ احمدی‌نژاد مشایی تنها شخصی است که بتواند آرای مردم را به سوی خود جلب کند زیرا بیشتر مردم ایران احمدی‌نژاد و تیمش را به خاطر سال‌ها مدیریت نادرست اقتصادی، فساد و انزوای بین‌المللی مورد سرزنش قرار می‌دهند. از این رو احتمال دارد که راهبرد آیت‌الله خامنه‌ای و شورای نگهبان نسبت به جناح احمدی‌نژاد مانند همان راهبردی باشد که نسبت به اصلاح‌طلبان و تکنوکرات‌ها در پیش می‌گیرند- یعنی رد صلاحیت یا تهدید شخصیت‌های برجسته و تایید صلاحیت شخصیت‌های کم‌اهمیت‌تر که احتمال نمی‌رود بتوانند آرای زیادی را کسب کنند.

■ عدم اتفاق‌نظر محافظه‌کاران■

اصول‌گرایان ایران کاندیداهای بسیار زیادی را برای انتخابات ریاست‌جمهوری معرفی کرده‌اند؛ آیت‌الله خامنه‌ای در سخنرانی خود در روز 27 آوریل نگرانی خود را از تعداد زیاد این کاندیداها ابراز کرد. هیچ کدام از کاندیداهای محافظه‌کار شانس اول پیروز شدن در رقابت انتخاباتی به حساب نمی‌آیند و دشوار است که بتوان تفاوت‌های ایدئولوژیکی و سیاسی قابل ملاحظه‌ای بین آنان پیدا کرد. راهبرد عمده آنان، سرزنش احمدی‌نژاد به خاطر مشکلات اقتصادی کشور است که راه مناسبی است تا نقش تحریم‌های بین‌المللی دست‌کم گرفته شود. کاندیداهای محافظه‌کار همچنین مشتاقند تا تمایل احمدی‌نژاد در به چالش کشیدن قدرت آیت‌الله خامنه‌ای را مورد تاکید قرار دهند و از این طریق وفاداری و خدمت‌گزاری خود را به او ثابت کنند. از این رو شورای نگهبان در انتخاب کاندیداها با دشواری روبروست- بیشتر داوطلبان محافظه‌کار در دولت خدمت کرده‌اند، مرتباً از اصلاح‌طلبان و تکنو کرات‌ها انتقاد کرده‌اند و حامی ولایت فقیه بوده‌اند، بنابراین شورای نگهبان هیچ توجیه واقعی برای رد صلاحیت آنان ندارد.

■ واشنگتن نباید انتخابات ریاست‌جمهوری ایران را نادیده بگیرد ■

با توجه به اینکه حکومت مرتباً ادعا می‌کند که تحریم‌های آمریکا به منظور آسیب رساندن به مردم کشور است نه جلوگیری از پیشبرد برنامه هسته‌ای ایران، واشنگتن نباید انتخابات ریاست‌جمهوری ایران را نادیده بگیرد. واشنگتن در واکنش به چنین سخنانی باید نگرانی خود را نسبت به خواسته‌های دموکراتیک مردم نشان دهد.

■ دولت آمریکا ۲ بار فرصت دارد که به انتخابات ایران واکنش نشان دهد■ 

دولت آمریکا ۲ بار فرصت دارد که به انتخابات ایران واکنش نشان دهد. یکی زمانی است که فهرست نهایی کاندیداهای ریاست‌جمهوری اعلام می‌شود و واشنگتن می‌تواند از آیت‌الله خامنه‌ای انتقاد کند که به شورای نگهبان این اجازه را داده است تا برخی شخصیت‌ها را رد صلاحیت و برخی دیگر را تهدید به کنار کشیدن از رقابت انتخاباتی کند. چنانچه مخالفین در داخل و خارج کشور حکومت را متهم به دستکاری و تقلب در انتخابات کردند فرصت دیگری پیش روی واشنگتن قرار می‌گیرد تا نگرانی خود را نسبت به مشروعیت انتخابات ابراز کند.

انتقاد صریح و تند آمریکا از فرایند انتخاباتی مشکلی در مذاکرات هسته‌ای ایجاد نخواهد کرد- و خویشتنداری در گذشته موثر نبوده است- واکنش نسبتاً کم واشنگتن به وقایع پس از انتخابات سال 2009 در ایران باعث بهبود مذاکرات با ایران نشد بنابراین دیگر نیاز نیست که ساکت بماند. بر عکس، موضع محکم آمریکا در مقابل تقلب در انتخابات به مردم ایران نشان می‌دهد که هدف از فشارهای آمریکا حکومت است و نه مردم. حمایت از خواست آنان برای برقراری دموکراسی و رعایت حقوق بشر مؤثرترین راه برای خنثی کردن تبلیغات ضد آمریکایی حکومت است. زمانی که مسیر انتخابات روشن‌تر شد، واشنگتن می‌تواند به سراغ ارزیابی تأثیر نتیجه انتخابات بر بن‌بست هسته‌ای و مسایل مهم دیگر بپردازد.