اسلام، علم مسلمانان و فناوری

کتاب « اسلام، علم مسلمانان و فناوری» شامل سه بخش مجزاست که با هم ارتباط درونی دارند و به تبیین ابعاد ارتباط میان اسلام، علم و فناوری می‌پردازد. اما خصوصیت مهم کتاب این است که دو نماینده از کشورهای با پیشینه فرهنگ و تمدن اسلامی (سید حسین نصر و مظفر اقبال) که هر دو خارج از کشور خود زندگی می‌کنند و دارای تحصیلات در نظام آموزش سنتی و نیز دانشگاهی مدرن هستند و از سوی دیگر پژوهش‌های جدی هم نسبت به نظام معرفتی اسلامی خود داشته‌اند، در برابر هم نشستند تا به واکاوی علمی، فلسفی و دینی مواجهه اسلام و جوامع اسلامی با علم و فناوری مدرن بپردازند.

فصل نخست، شامل دو بخش است که زمینه را برای چهار مباحثه بعدی آماده می‌کند. مظفر اقبال در پیشینه بحث پیش زمینه‌های این مباحثات را آشکار می‌نماید و آنها را در متن گفتمان گسترده‌تری از اسلام و علم قرار می‌دهد. هستی، موضوع کاوش علمی در دیدگاه سید حسین نصر، بیانگر ابعاد متنوع ارتباط میان خدا، هستی و انسان است و شاکله نظری مباحثاتی را که در فصل دوم آمده اند، تشریح می کند.

فصل دوم شامل چهار مباحثه مصاحبه گونه میان سید حسین نصر و مظفر اقبال است که نخست در مجله اسلام و علم منتشر شده است. این مباحثات پیرامون مسائل مختلفی است از جمله ارتباط میان اسلام و علم، گرایش مسلمانان به علم و فناوری مدرن، تفاوت های دانش موجود در تمدن اسلامی با علم در دوران و ساحت مدرنیسم، نظرگاه اسلام بر ریشه های زیستی و تأثیر علم و فناوری مدرن بر تفکر و تمدن اسلامی.

فصل سوم یعنی جهان بینی اسلامی و علم مدرن متن سخنرانی حسین نصر، در همایش بین المللی علم در نظام اسلامی در قرن ۲۱ است که در ماه مارس ۱۹۵۵ در پاکستان برگزار شد و این سخنرانی اصلی آن همایش بود. در همین همایش بود که دو محقق برای نخستین بار همکاری‌های معنوی، عقلانی و ذوقی را برای یک عمر آغاز نمودند. کتابی با ماهیتی این چنین، طبیعتا در تبیین مطالب اصلی از تکرار البته از جنبه های گوناگون میدان بحث را باز می‌کند و به غنای گفتگو کمک می‌نماید.

کتاب همچنین از حیث روش و به دلیل وجود مقالات تحقیقی، مباحثات و یک سخنرانی اصلی که تبدیل به یک فصل شده، ناهمگن است. به نوشته مترجم ما مسلمانان در فضایی زندگی می‌کنیم که آکنده از پیامدهای علم و فناوری مدرن است. از طرف دیگر خودمان هم دارای فرهنگ، باور و دین خاصی هستیم. در یکی، دو سده گذشته تبیین این موضوع که نوع مواجهه نظام معرفتی و هستی شناسی دینی ما با آنچه از علم و فناوری مدرن بر ما وارد شده چگونه است، به شیوه های مختلف صورت گرفته و از تطابق کامل تا تضاد کامل سخن گفته شده است.