نشنال اینترست: دوستی ایران و آمریکا، براساس این پیمانِ کمتر شناخته شده

نشنال اینترست در مطلبی نوشت: ایران قصد دارد از آمریکا به دلیل مصادره 2 میلیارد دلار از دارایی هایش به دیوان بین‌المللی دادگستری در شهر لاهه شکایت کند. در عین حال در ورای این اقدام حقوقی، واقعیتی عجیب نهفته است.

این دو کشور در ادوار گذشته عهدنامه ای را با یکدیگر امضا کرده اند. با وجود بسیاری از اتفاقات تلخ بین دو کشور از انقلاب 1979 (1357)، بر اساس قانون بین‌الملل این عهدنامه همچنان معتبر است: عهدنامه «مودت،» روابط اقتصادی و حقوق کنسولی میان ایران و آمریکا.

این عهدنامه دو سال پس از کودتای 1953 (کودتای سال 1332) به امضای هر دو طرف رسید. این کودتا از سوی دولت انگلیس و سازمان اطلاعات آمریکا (سیا) با هدف بازگرداندن محمدرضا، شاه معدوم ایران، به قدرت و برکناری محمد مصدق از نخست وزیری طراحی شده بود.

تاریخ چنین توافقاتی بین آمریکا و دیگر کشورها به قرن هجدهم باز می گردد. در سال 1778 میلادی، آمریکا عهدنامه دوستی و روابط تجاری با فرانسه امضا کرد. از آن زمان به بعد آمریکا به بستن چنین عهدنامه هایی با دیگر کشورها به منظور تسهیل سرمایه گذاری و فعالیت های تجاری و همچنین تحکیم روابط سیاسی اقدام کرد.

عهدنامه مودت میان ایران و آمریکا در سال 1955 در زمان ریاست جمهوری دوایت آیزنهاور در آمریکا و نخست وزیری حسین علاء در ایران به امضای دو کشور رسید.

این عهدنامه شامل یک مقدمه و 23 بند است و بر روابط دوستانه بین دو کشور تاکید می کند. این قرارداد، که از ژوئن 1957 (30 روز منتهی به 10 تیر 1336) اجرایی شده است، چارچوبی قانونی برای روابط دوجانبه ایران و آمریکا ارائه می دهد.

تبصره دوم بند 21 به نقش دیوان بین المللی دادگستری در این قرارداد اشاره میکند: «هر اختلافی بين طرفين معظمين متعاهدين در مورد تفسير يا اجرای عهدنامه فعلی كه از طريق ديپلماسی به نحو رضايت بخش فيصله نيابد، به ديوان دادگستری بين المللی ارجاع خواهد شد؛ مگر اين كه طرفين معظمين متعاهدين موافقت كنند كه اختلاف به وسائل صلح جويانه ديگری حل شود.» به عبارت دیگر، برای اقامه دعوی کردن در خصوص مساله مورد مناقشه بین دو کشور در دادگاه بین المللی لاهه به رضایت هر دو طرف نیاز است.

نشنال اینترست در پایان این مطلب این طور نتیجه گیری کرده است: پس از انقلاب اسلامی ایران و اشغال سفارت آمریکا در تهران، واشینگتن به منظور آزادسازی کارمندان سفارت خود به خاک ایران حمله کرد که این حمله به دلایل فنی و آب وهوایی با شکست مواجه شد. در هر حال، این رویدادها بند اول این قرارداد را، که به روابط حسنه و پایدار آمریکا و ایران اشاره می کند، به خودی خود نقض کرده است. در نتیجه این عهدنامه میان ایران و آمریکا از اعتبار قبلی برخوردار نیست.