چهل و چند روز از اجرایی شدن برجام می‌گذرد و در این مدت ایالات متحده امریکا برخلاف طرف ایرانی نه تنها تعهدات خود در متن برجام را به مرحله اجرا نرسانده، بلکه در مقابل اقدام به فعالیت‌هایی کرده که با روح و متن برجام تناقض دارد و نقض آن به شمار می‌آید.
ایالات متحده امریکا که با همراهی کشورهای اروپایی از گشایش سوئیفت جلوگیری کرده در ادامه اقدامات ضدایرانی خود 13 تحریم جدید علیه جمهوری اسلامی ایران وضع می‌کند که نقض صریح برجام به شمار می‌آید.
اگرچه قابل پیش‌بینی بود که مقامات امریکایی اجازه نخواهند داد اجرای برجام سیر طبیعی خود را طی کند اما اقدامات سیزده‌گانه ضدایرانی امریکایی‌ها صدای اعتراض همزمان علی‌اکبر صالحی، علی لاریجانی و محمدجواد ظریف را هم به دنبال داشته و آینده اجرای برجام به عنوان یک تعهدنامه بین‌المللی را در محاق نگرانی فرو برده است.
در حالی شاهد 13 بار نقض برجام توسط امریکایی‌ها هستیم که طرف ایرانی تعهدات مندرج خود در برجام را به صورت کامل انجام داده و طرف مقابل هنوز از اجرای تعهدات مسلم خود سر باز می‌زند.
حال پرسش اصلی این است که امریکایی‌ها چگونه 25 سال به اجرای تعهدات خود پایبند خواهند ماند، در حالی که تنها در 40 روز 13 بار قانون جدیدی وضع کرده‌اند که مخالف تعهدات مندرج در برجام است؟
برای ارزیابی عملکرد امریکایی‌ها در شش هفته پس از برجام باید نگاهی به اقدامات ضدایرانی مقامات امریکایی انداخت.
1- قانون شفافیت تأمین مالی تروریسم ایران: این لایحه به حمایت استیو راسل و 20 نماینده جمهوریخواه دیگر در تاریخ اول اکتبر 2015 در کنگره مطرح شد. این لایحه در 13 ژانویه 2016 به تصویب رسید، اما سخنگوی اکثریت جمهوریخواه مجلس، کوین مک کارتی، رأی‌گیری را لغو کرد، زیرا 137 نماینده در رأی‌گیری شرکت نکرده بودند. دوم فوریه، بار دیگر رأی‌گیری شد و این لایحه به تصویب رسید. در مجموع 243 جمهوریخواه و سه دموکرات به این قانون رأی دادند. سوم فوریه این قانون به کمیته بانکی سنا ارجاع داده شد.
2- قانون عدم تسامح در مقابل تروریسم: این لایحه را جوزف کندی، تد داچ و پنج نماینده دیگر در ششم ژانویه در سنا مطرح کردند. یک روز بعد، قانون دیگری به نام «قانون منع و تحریم موشک‌های بالستیک ایران» با حمایت کندی و جان دیلانی تصویب شد.
3- قانون نظارت بر لغو تحریم‌های ایران: مارک کیرک و رابرت منندز این لایحه را در بیست و پنجم ژوئن 2016 به مجلس سنا معرفی کردند و هدف‌شان در اصل اصلاح قانون بودجه دفاعی کشور در سال 2016 بود.
4- قانونی که رئیس‌جمهور امریکا و آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای را مجبور کرد متن پیوست‌ها و توافق‌های جانبی برجام را در اختیار کنگره قرار دهند. این لایحه را رایان زینک و 30 نماینده دیگر حمایت کردند و در تاریخ سوم دسامبر 2015 به مجلس نمایندگان معرفی شد و به تصویب رسید.
5- قانون بهبود برنامه لغو روادید و جلوگیری از سفر تروریستی: لایحه این طرح را کانداس مایلر و مایکل مک کاول در ششم ژانویه 2015 به کنگره معرفی کردند. این لایحه بعداً اصلاح و در هشتم دسامبر 2015 به تصویب رسید. این رأی‌گیری با نسبت آرای 407 به 19 به عنوان بخشی از «قانون تخصیص تلفیقی» تصویب شد.
6- قانون پایان دادن به برنامه تسلیحات هسته‌ای ایران قبل از لغو تحریم‌ها: این لایحه در 18 دسامبر 2015 وارد سنا شد و کلی آیوت و 12 جمهوریخواه دیگر از آن حمایت کردند، این لایحه در هفتم ژانویه 2016 توسط مایک پامپو، پیتر روسکام و دو جمهوریخواه دیگر به مجلس نمایندگان معرفی شد.
7- قانون نظارت بر سیاست ایران: این لایحه در روز اول اکتبر 2015 وارد سنا شد و بن کاردین و چاک شومر و هفت دموکرات دیگر حامی آن بودند.
8- قانون تحریم‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی: این لایحه در 15 دسامبر 2015 توسط دوین نانس و 19 جمهوریخواه دیگر مطرح شد. این قانون در واقع قصد داشت سه قانون موجود را در زمینه حذف کشورها از فهرست تحریم‌ها اصلاح کند و برای حذف یک کشور حامی تروریسم از فهرست تحریم‌ها به مجوز کنگره نیاز باشد.
9- قانون قرنطینه کردن تهاجم و جنگ‌طلبی دولت‌های مورد حمایت ایران: این لایحه را پیتر روسکام و سه جمهوریخواه دیگر در 15 دسامبر 2015 به مجلس نمایندگان معرفی کردند. این قانون با هدف تحریم هر شرکت یا مؤسسه‌ای که سپاه پاسداران دست‌کم 20 درصد از سهام آن را مالک بود، وضع شد.
10- قانون اجرا و نظارت بر تحریم‌های سپاه پاسداران انقلاب ایران: این لایحه برای نخستین بار در هجدهم دسامبر 2015 توسط براد شرمن و پنج دموکرات دیگر معرفی شد و در واقع اصلاحیه‌ای بر قانون «کاهش تهدید ایران و حقوق بشر سوریه» بود.
11- قانون عدالت برای قربانیان تروریسم ایران: این لایحه در 9 سپتامبر 2015 توسط پاتریک میهان و دو جمهوریخواه دیگر به مجلس نمایندگان معرفی شد و در 28 سپتامبر 2015 توسط پت تومی و دو جمهوریخواه دیگر در مجلس سنا طرح گشت. براساس این قانون، تا زمانی که ایران در پرونده‌های قربانیان گروه‌های تروریستی که با حمایت این کشور صورت گرفته‌اند پاسخگو نباشد نباید تحریم‌های آن لغو کرد.
12- قانون تروریست خواندن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی: این لایحه را مایکل مک کاول و 13 نماینده دیگر در 29 سپتامبر 2015 در مجلس نمایندگان مطرح کردند. همچنین تد کروز این لایحه را در مجلس سنا طرح کرد. براساس این قانون، وزارت امور خارجه امریکا باید سپاه پاسداران را سازمانی تروریستی بخواند.
13- قطعنامه بازتأیید حق امریکا برای استفاده از گزینه‌های موجود، از جمله نیروی نظامی برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای: این قطعنامه را ست مولتون، جوزف کندی، رید ریبل و دو نفر دیگر در مجلس نمایندگان در سوم فوریه 2016 مطرح کردند. در این قطعنامه بر حق امریکا برای استفاده از نیروی نظامی علیه ایران تأکید شده است. در این قطعنامه همچنین آمده است که توافق هسته‌ای ایران مانع تحریم‌های بیشتر علیه این کشور به خاطر مسائل تروریسم، موشک‌های بالستیک و نقض حقوق بشر نمی‌شود.
بهره‌برداری امریکا از متنی پرابهام و پرضعف
تاکنون بارها کارشناسان و دلسوزان در باب دور زدن برجام توسط طرف امریکایی با توجه به ساختار ضعیف و پرابهام برجام هشدار داده و تأکید کرده بودند که با توجه به تفسیرپذیر بودن متن این معاهده بین‌الملل امریکایی‌ها نه تنها می‌توانند متن را تفسیر به رأی کنند بلکه خود به عنوان داور نهایی رفع حل اختلاف، هیچ مسئولیت بین‌المللی را نخواهند پذیرفت. حال تضمین کافی نگرفتن از طرف امریکایی توسط تیم ایرانی کار را به جایی رسانده که آنها طی40 روز 13 بار برجام را نقض می‌کنند بدون آنکه مسئولیتی بین‌المللی متوجه ایالات متحده باشد و آنها از عواقب کار خود نظام حقوق بین‌الملل ابایی داشته باشند.
از دیگر انتقادات به تیم مذاکره‌کننده عدم توجه کافی به چندلایه بودن ساختار تحریم‌های بین‌المللی بود آنگونه که تحریم‌ها به حدی پیچیده و تو در تو بود که برای رفع یا تعلیق آنها، نمی‌توان تنها به تعلیق لایه‌ای از آن قناعت کرد چراکه در چنین شرایطی طرف غربی به راحتی می‌تواند تحریم‌ها را از مسیرهای دیگر و به شکل‌های مختلف بازتولید کند اتفاقی که اکنون در حال شکل‌گیری است.
با توجه به آنچه گفته شد انتظار آن است که دولت یازدهم اقدامی مؤثر و بازدارنده جهت صیانت از منافع ملی و ملزم نمودن طرف مقابل به اجرای تعهدات مندرج در متن برجام، انجام دهد تا کماکان جامعه با امید تعهدات 25 ساله آتی را نظاره‌گر باشد.