به گزارش پایداری ملی و نقل از ایلنا، موضوع اعمال ملاحظات پدافند غیرعامل در کارگاه‌ها (به ویژه واحدهای بزرگ و حساس) در شرایط خاص و بلایای طبیعی از جمله ملاحظات مربوط به حوزه ایمنی شغلی است که متخصصان بهداشت حرفه‌ای و ایمنی محیط کار باید آن را در کنار سایر ملاحظات خود در نظر بگیرند. مقابله با مخاطراتی مانند سیل، زلزله، آتش سوزی، بارندگی شدید و انفجار و شرایط خاص از این موارد محسوب می‌شود.
شهرام غریب (کارشناس ارشد ایمنی و مدرس ایمنی واحدهای صنعتی) در این ارتباط توضیح داد: در محیط کار الزاماً ما همواره نمی‌توانیم این مسئله را پیش‌بینی کنیم که چه اتفاقاتی قرار است رخ دهد. گاه تنها یک ذهنیت یا پیش‌بینی اولیه نسبت به حوادث خاص -که ممکن است از خارج محیط کار برای کارخانه، پالایشگاه یا هر محیط کاری دیگر رخ دهد- داشته باشیم.
وی با بیان اینکه «منشاء بلایای بیرونی می‌تواند طبیعی یا غیرطبیعی (مانند جنگ و خرابکاری و. .) باشد» گفت: حتی وقایع طبیعی مانند بارندگی شدید (چنانکه اخیرا در منطقه پارس جنوبی رخ داد) می‌تواند کار را به تعطیلی بکشاند. ما مقابله با این مخاطرات و آمادگی برای آن را در چهارچوب موضوع «پدافند غیرعامل» بررسی می‌کنیم.
غریب افزود: در بحث پدافند غیرعامل باید ۱۲ مورد را ملاک عمل قرار داد. یکی از این آیتم‌ها یا موارد که برای بحث پدافند غیرعامل اهمیت دارد، مبحث «استوارسازی» است. در حوزه استوارسازی باید سه نکته را جدی بگیریم. اولین موضوع «آگاه‌سازی نیروها» و «دریافت و انتقال به موقع اطلاعات درباره مخاطرات» است. از آنجا که برخی اطلاعات درباره وقوع مخاطرات و بلایا از طریق نیروهای خود واحد منتقل شده و برخی اطلاعات از خارج محیط کار توسط نهادهای ذی ربط اطلاع‌رسانی می‌شود، باید هردو گونه اطلاعات سریعاً منتقل و شرایط باتوجه به آن آماده شود.
این کارشناس حوزه ایمنی اضافه کرد: بحث دوم، «مهندسی خبر» است. اطلاعات زیادی در کارگاه درباره مخاطرات احتمالی مطرح می‌شود. بسیاری از این اطلاعات ممکن است واقعی نبوده و صرفاً با تاثیر از شایعات درون کارگاه یا فضای مجازی، نیروها را تحت تاثیر قرار دهد. این شایعات اگر گسترش یابد، حتی در صورت عدم به واقعیت پیوستن، تبعات منفی روی سیستم و نفرات آن خواهد داشت. تجربه مورد آزمایش قرار گرفته نشان می‌دهد درون کارگاه از هر ۱۰ نفر احتمالا ۲ نفر اخبار واصله را نمی‌توانند درست حلاجی و در ذهن خود صحت‌سنجی کنند و آن‌ها را منتقل می‌کنند. این باعث می‌شود استرس درون آن‌ها و سایر نیروها باقی بماند و باعث اخلال در انجام وظیفه خواهد شد.
این مدرس ایمنی تصریح کرد: البته ما نمی‌توانیم به کلی جلوی شایعات را بگیریم اما می‌توانیم در برابر این شایعات عمل «هموارسازی» را انجام دهیم. ما می‌توانیم مقابل امواج خبری و سیل شایعات، آن اخبار دقیقی که از محافل معتبر علمی و خبری منتشر می‌شوند را منتشر کنیم.
وی ادامه داد: نکته سوم قابل توجه در بحث «استوارسازی واحد در چهارچوب ملاحظات پدافند غیرعامل»، موضوع «هماهنگی درون سازمانی» است. در موضوع «واکنش در شرایط اضطراری» اصولی به نام ERP «(emergency response preparedness)» را داریم که معادل عبارت «آمادگی واکنش اضطراری» است. براساس این اصول، هر واحدی وظیفه‌ای دارد تا در شرایط اضطراری وارد عمل شود. برای مثال واحد حراست، پشتیبانی و لوجستیک، واحد ایمنی و… هرکدام باید در شرایط اضطراری یک شرح وظیفه آماده داشته و وارد عمل شوند.
غریب تاکید کرد: «دستورالعمل‌ها، متدها و روش‌های اجرایی، ماموریت‌ها و چشم‌اندازها» از عناصر شرح وظایف واحدهای مربوط به «واکنش سریع به شرایط اضطراری» است. درست است که هر واحدی وظایف مستقل خود را دارد و بیش از آن وظیفه‌ای ندارد، اما در هر واحد افرادی نیز وجود دارند که در شرایط خاص وظایف مرتبط با بحران دارند. برای مثال، در واحد پشتیبانی تولیدی‌ها و پالایشگاه‌ها و کارخانجات، کلیه ماشین‌ها زیر نظر واحد پشتیبانی و لوجستیک است. اما راننده بخش پشتیبانی علاوه بر وظایف خود، موظف است در شرایط خاص مثل سیل و بارندگی شدید یا مخاطرات خارجی در ارتباط با سایر دستگاه‌ها قرار گرفته و مثلا از قبل باک سوخت خود را پر کرده و آماده ذخیره سوخت شود و یا برای شرایط اضطراری یک خودروی ذخیره برای خروج نیروها تهیه ببیند.
این کارشناس حوزه ایمنی اضافه کرد: در شرایط آمادگی نسبت به واکنش در شرایط اضطراری، واحدها باید روزانه دوبار آمار نفرات را به مدیریت و حراست بدهد و واحد حراست باید در اولین فرصت در شرایط خطر، باید امکان خروج اضطراری پرسنل و جلوگیری از تسری خطر را فراهم کند.
این مدرس ایمنی واحدهای پالایشگاهی و پتروشیمی افزود: موضوع «تسریع در زمان و واکنش سریع» یکی از ملاحظاتی است که در شرایط اضطراری درون واحد باید مدنظر قرار گیرد. با این ملاحظات آسیب‌های احتمالی به حداقل می‌رسند. به همین دلیل باید مرتب در سال «مانور» شرایط اضطراری برگزار کنیم. برگزاری این مانورهای آمادگی از قبل هماهنگی خوبی ایجاد می‌شود و در غیر این صورت ناهماهنگی و عدم شناخت وظایف در زمان وقوع مخاطرات طبیعی و غیرطبیعی محتمل است.
وی تصریح کرد: در زمانی که احتمال وقوع مخاطرات بالا می‌رود و تیم‌های پدافند غیرعامل از بیرون در مجموعه مستقر می‌شوند، معمولا مدیران باید دستور دهند که مدل کارها تغییر کند. کارهایی که می‌تواند خطرناک‌تر باشد، باوجود اینکه در حالت عادی هر روزه انجام می‌شدند باید متوقف شوند. مثلا در شرایط خاص ما معمولاً مجوزها و پرمیشن‌های فعالیت‌های پرریسک مثل گازرسانی یا انتقال مواد مشتعل کننده یا برق‌رسانی‌های خاص یا کار در شرایط بسته را صادر نمی‌کنیم. ما تعداد یکسری کارهای خاص را کاهش می‌دهیم تا بتوان خطرات ناشی از وقوع بحران یا بلایای خارجی را کاهش داد. به عبارت ساده‌تر، در شرایط خاص کارگاه، فرم کار در کارگاه نیز خاص می‌شود.
غریب ادامه داد: گاه علاوه بر فرم کار، افراد نیز در شرایط احتمال وقوع بلایا باید افرادی خاص باشند. یعنی فرد عادی نباید فرآیندهای دشوار را در آن زمان انجام دهند و زبده‌ترین و باتجربه‌ترین نیروها باید برای انجام فرآیندها احضار شوند. هماهنگی بین نفرات و سرپرست و سرپرستان با مدیر در این شرایط نیز باید از حالت عادی خارج و به صورت لحظه به لحظه صورت بگیرد.
این کارشناس ایمنی در صنایع اظهار کرد: گروه‌هایی باید نسبت به خطرات در راس سایر گروه‌ها پاسخگو باشند. مثلا گروه آتش نشانی، امداد و نجات و اورژانس و درمان، در هر شرایطی پاسخگوی فوری هستند و اورژانسی عمل می‌کنند. اما در شرایط خاص که امکان وقوع آسیب از ناحیه بلایا وجود دارد، همه باید مانند اورژانس و امدادونجات و آتش‌نشانی باید پاسخگوی فوری باشند.
وی در پایان با اشاره به اولویت‌های رسیدگی و مراقبت در زمان وقوع بلایای طبیعی و غیرطبیعی گفت: در زمان بروز تهدیدات و بلایا ابتدا افراد و پرسنل و سپس تجهیزات مجموعه باید در اولویت حفاظت و صیانت باشند زیرا بدون نفرات حفاظت از ثروت مجموعه نیز ممکن نیست و ما به این نحو می‌توانیم ضربات اقتصادی را به سازمان کاری خود کاهش دهیم.