در مقیـاس کلـی
افزایش تدریجی دماي کره زمین و اقیـانوس‌هـا را در اثر افزایش گازهاي گلخانه‌اي،
مهمتـرین عامـل تغییر اقلیم می‌دانند. هیئت بین دول تغییر اقلیم (IPCC) با قطعیت
بالا (احتمال 99 درصد) گزارش کرده است که دماي سطح خشکی و آب در کره زمین از قرن
19 تـا کنون به میزان 0.4 تا 0.78 درجه سانتی‌گـراد افـزایش داشته است. همچنین در
مقیاس جهانی از سال 1990 تا کنون شاهد 10 سال گرم بوده‌ایم که از سـال 1860 تاکنون
بی‌سابقه بوده اسـت. افـزایش گازهـاي گلخانــهاي در دورههــاي آتــی و در نتیجــه تــشدید تغییرات
پارامترهاي اقلیمی، می‌توانـد تـأثیرات منفـی زیادي را بر سیستم‌هاي مختلف از
جملـه منـابع آب، محیط زیست، صنعت، بهداشـت، کـشاورزي و همه سیستم‌هایی که در کنش
با سیستم اقلـیم مـی‌باشـند، بگــذارد. بر مبنای گزارش‌ها متوسط درجه حرارت جهانی
با نرخ 0.8 درجه سانتی‌گراد نسبت به دوران پیشاصنعتی در حال افزایش است و آب دریاها
نسبت به قرن نوزدهم 17 سانتی‌متر بالا آمده است. علاوه بر این تغییرات که در متوسط
جهانی اتفاق افتاده است، اتفاقات نادر زیست‌اقلیمی همانند خشکسالی‌ها، سیل، طوفان‌ها،
موج‌های گرمایی و دیگر حوادث اقلیمی افزایش یافتهاند. این امر به نوبه خود
مشکلاتی مانند کاهش تولید مواد غذایی، کاهش دسترسی به آب شرب، اسیدی‌شدن اقیانوس‌ها
و دیگر مشکلات را باعث شده و از این راه اقتصاد جهانی را تحت تاثیر قرار داده است.
تغییرات آب و هوایی همه کشورها را تهدید می کند اما کشورهای در حال توسعه در برابر
این مسئله آسیب‌پذیری بیشتری دارند.
واقعیت اینست که زمین روز به روز در حال گرمتر شدن است. این گرمایش به روی اقیانوس‌ها و حتی اعماق آب‌های اقیانوسی کشیده شده است، کلاهک یخی قطب شمال با سرعتی 3 برابر بیشتر از آنچه پیش‌بینی می‌شد در حال ناپدید شدن است و به طور متوسط هر دهه 2.7 درصد کاهش یافته است. در طول سده گذشته سطح زمین بالاترین میزان افزایش دما را نسبت به 1300 سال گذشته تجربه کرده است، متوسط افزایش دمای سطح زمین از 0.6 درجه سلسیوس به 0.9 بین‌سال‌های 1906 تا 2006 رسیده است و در 50 سال گذشته نرخ افزایش درجه حرارت 2 برابر بوده است. یخچال‌های طبیعی کره‌زمین به طور پیوسته در حال عقب‌نشینی و محوشدن هستند و آب‌دریاها در طول قرن بیستم 17 سانتی‌متر بالا آمده است.
گرمایش زمین ادامه حیات بر روی کره زمین را به خطر می‌اندازد. اندکی افزایش دما، خشکسالی‌های ممتد را به دنبال دارد و تولید محصولات کشاورزی را با چالش مواجه می‌کند و از این طریق به زنجیره غذایی و کل حیات اکوسیستم ضربه می‌زند. گرمایش زمین به‌خصوص در مناطق گرمتر خطر ابتلا به بیماری‌ها را افزایش می‌دهد و بهداشت جهانی را به مخاطره می‌افکند. افزایش دما به افزایش ازن در لایه‌های پایین جو منجر می‌شود که خود آلاینده‌ای خطرناک است و مشکلات تنفسی را به دنبال دارد و هزاران مشکل ریز و درشت دیگر مانند آتش‌سوزی در جنگل‌ها و ظهور پدیده النینو را باعث می‌شود. گرمای زیاد توانایی شبکه آب، برق، انرژی، حمل و نقل و سایر تسهیلات را تحلیل می‌برد و کارایی آنها را کاهش می‌دهد. این کاهش کارایی به‌صورت یک زنجیره تمام قسمت‌ها را در بر می‌گیرد. به‌عنوان مثال در سال 2013 یک جریان موسمی نسبتا ضعیف در هندوستان باعث بالارفتن دمای هوا شد که به تبع آن تولید برق هیدروالکتریکی کاهش یافته و در اثر این افت تولید، بزرگترین خاموشی تاریخ این کشور اتفاق افتاد به نحوی که بیش از 760 میلیون نفر در خاموشی فرو رفتند.
تغییر اقلیم باعث تغييراتي در رژيم بارش، ميزان رواناب، سرعت باد، تابش خورشيدي رسيده به سطح زمين و دماي هوا مي‌شود. طبق گزارش‌هاي IPCC تغيير اقليم باعث تغييرات هيدرولوژي در چند دهه اخير در سطح جهان شده به گونه‌اي كه احتمال مواجهه با رخدادهاي حداكثر اقليمي مانند سيلاب افزايش يافته است. آمار و تحقیقات نشان می‌دهد سالانه بیش از 190 میلیون نفر از 90 کشور جهان در معرض وقوع سیل هستند.
واقعیت این است که
رشد اقتصادی توانایی مقابله با تغییرات اقلیمی را ندارد و چنانچه این رشد با تسریع
روند تغییر اقلیم توام باشد، اثرگذاری آن کمتر خواهد شد بنابراین به‌نظر می رسد ما
به سیاست‌های اقلیمی هوشمند نیاز داریم که توسعه را افزایش دهد و همزمان آسیب‌پذیری
را کاهش داده و گذار به رشد و توسعه کم‌کربن را ممکن سازد. این نیازمند یک همت
جهانی است که می‌توان آن را انقلاب انرژی نامید. اما چیزی که متاسفانه باید یادآور
شد آن است که قدرت‌های بزرگ از جمله ایالات متحده که منشاء عمده گازهای گلخانهای
و تخریب جو هستند از پذیرش قطعنامه ها و بیانیه‌های جهانی در این زمینه سر باز می‌زنند
به‌نحوی که ایالات متحده پروتکل کیوتو را امضا نکرده و اخیر انیز از توافقنامه
پاریس خارج شد. پیام مهم توافق نامه پاریس که سند پایانی اجلاس جهانی تغییرت آب و
هوا در 2016 بود، این است که جهان به یک استراتژی جدید برای ایجاد انقلاب کم‌کربن
نیاز دارد و دولت‌ها پذیرفتند که با اعمال محدودیت در زمینه استفاده از سوخت‌های
فسیلی دمای زمین باید 2 درجه سانتی‌گراد کاهش یابد. اگرچه اقدامات مهم و مسئولانه‌ای
در طول دهه گذشته برای مقابله با این معضل در جهان و به‌خصوص اتحادیه اروپا که با
تدوین استراتژی یورو 2020، گام مهمی در راستای کاهش گازهای گلخانه ای برداشت، اما هنوز جای نگرانی بسیار وجود دارد.
محمدرضا متانت
صیانت پایدار، ماهنامه عمومی سازمان پدافند غیرعامل کشور