روزنگار تکمیل نیروگاه بوشهر

در همین دوران به‌جهت عدم وجود متخصص ایرانی برای تکمیل این نیروگاه، پس از وقفه‌ای نسبتاً طولانی، کار به مهندسان روسی واگذار شد. این کشور نیز سال‌ها تکمیل این پروژه را منوط به آینده کرد و هزینه تکمیل نیروگاه را برای کشور بالا برد. در نهایت پس از سال‌ها انتظار و خلف وعده در اول مهرماه نیروگاه بوشهر به‌صورت موقت تحویل متخصصان ایرانی شد.

تأکید بر پیشرفت داخلی و دستیابی به دانش‌ روز چند سالی است که در بیانات مقام معظم رهبری در بسیاری از دیدارها و علی‌الخصوص در دیدار دانشجویان و نخبگان بیش از پیش به چشم می‌خورد. ایشان اخیراً در دیدار جمعی از نخبگان بار دیگر بر این مسئله تصریح کردند و فرمودند: «بعضى از کشورها ممکن است تولیدات زیرزمینىِ خودشان را، نفت خودشان را، بشکه‌هاى نفت را، منتقل کنند به صاحبان ثروت و علم در دنیا، محصولات آنها را بخرند، یک ظاهرِ پیشرفتى هم ممکن است به‌وجود بیاید امّا این پیشرفت نیست؛ پیشرفت آن‌وقتى است که "درون‌زا" باشد، آن‌وقتى است که متّکى به استعداد درونى یک ملّت باشد. وزن و اعتبار کشورها و دولت‌ها و ملّتها هم وابسته‌ به همین درون‌زایى است. اگر چنانچه از درون، یک حرکتى، جهشى، رشدى به‌وجود آمد، به یک کشور، به یک ملّت، وزن می‌دهد، اعتبار می‌دهد، ارزش می‌دهد، ابّهت می‌دهد؛ امّا اگر چنانچه از درون نبود، دیگران آمدند، [اعتبار به دست نمى‌آید].

ایشان در ادامه به نیروگاه هسته‌ای بوشهر اشاره می‌کنند و می‌افزایند: «خوب، در زمان رژیم طاغوت خودِ فرنگى‌ها و غربى‌ها آماده بودند که برخى از کارهاى مربوط به فنّاورى هسته‌اى را در کشور انجام بدهند؛ قرارداد مى‌بستند. فرض بفرمایید حالا نیروگاه بوشهر را که ما با این‌همه زحمت بعد از سالها به دست آوردیم، بنا بود آلمان‌ها بسازند ــ [که‌] پولش را هم گرفتند، بالا هم کشیدند، جوابى هم ندادند بعد از انقلاب. فرض کنید یک نیروگاه هسته‌اى هم فلان کشور غربى بیاید اینجا، خودش بسازد، خودش اداره کند، از برقش ما استفاده کنیم. این هیچ وزانتى براى یک ملّت محسوب نمی‌شود؛ هیچ ارزشى به حساب نمى‌آید. آن‌وقتى اعتبار و وزانت براى یک کشور به‌وجود مى‌آید که خودش توانایى از خود بُروز بدهد. این توانایى وقتى در شما پیدا شد، آن‌وقت می‌توانید در شرایط برابر، از توانایى‌هاى دیگران هم استفاده کنید، همچنان‌که آنها از توانایى‌هاى شما استفاده خواهند کرد».

خبرگزاری تسنیم با توجه به تحریف و وارونه نشان دادن تاریخ توسط برخی رسانه‌های بیگانه، از این پس قصد دارد به تدوین روزنگارهایی در عرصه‌های مختلف بپردازد. در اولین گام این مسیر، به "تاریخ‌نگاری نیروگاه اتمی بوشهر" پرداخته شده است. این پرونده که ماحصل صدها ساعت فعالیت است، به روند تکمیل نیروگاه بوشهر می‌پردازد. پرونده نیروگاه اتمی بوشهر که به مرور، به‌روز‌‌رسانی می‌شود، تجربه‌ تلخی از وابستگی در علوم هسته‌ای و تأکید بر لزوم "درون‌زا" بودن علوم در عرصه کنونی است.(1)

بخش اول این گزارش روزهای قبل منتشر شد که متن آن را می‌توانید از اینجا بخوانید. در ادامه بخش دوم این گزارش آمده است.

1365-66
شرکت زیمنش به شدت سعی دارد تا با کسب رضایت دولت آلمان امکان مشارکت کرافت ورک یونیون (شرکت زیرمجموعه‌اش) در تکمیل پروژه بوشهر فراهم کند.

1365-66

گزارش‌های منتشره در نشریات غربی حاکی از سفر تیمی پانزده نفره از مهندسان ایرانی به چین است. اعضای این تیم که از سوی سازمان انرژی اتمی ایران به چین اعزام شده‌اند، قصد دارند در طراحی راکتورهای هسته‌ای و تحقیقات هسته‌ای، آموزش ببینند.

فروردین 1365

کمیسیون ملی انرژی اتمی آرژانتین پیشنهاد ایران برای تکمیل راکتورهای بوشهر را بررسی می‌کند. این کمیسیون هر چند که عقد هرگونه قرارداد را منوط به تائیدیه رسمی دولت کرده، اما برای مشارکت در این پروژه، ابراز علاقه کرده است.

16 اردیبهشت 1365

رضاامراللهی رئیس سازمان انرژی اتمی می‌گوید: آرژانتینی‌ها تا حدودی موافقت کرده‌اند که در راه‌اندازی نیروگاه اتمی بوشهر با ایران همکاری کنند.

21 تیر 1365

عراق برای چندمین بار به نیروگاه هسته‌ای بوشهر حمله می‌کند.

10 شهریور 1365

فرانسه و ایران به توافقی در مورد حل اختلافات خود در موضوع کنسرسیوم اورودیف نزدیک می‌شوند. حل و فصل دعاوی مالی میان طرفین می‌تواند به حضور مجدد فرانسه در پروژه نیمه تمام ایران با همان نیروگاه بوشهر منتهی شود.

آبان 1365

پاکستان برای مشارکت در برنامه‌های هسته‌ای ایران اعلام تمایل می‌کند.

8آبان 1365

هفته‌نامه نولکلئونیکس ویک در گزارشی می‌نویسد اختلافات میان سازمان انرژی اتمی ایران و دولت آلمان غربی بر سر انتقال تجهیزات نیروگاه هسته‌ای بوشهر که قرار بوده توسط شرکت کرافت ورک یونیون به ایران منتقل شود، شدت گرفته است.

12 آذر 1365

هیئتی از سوی شرکت آرژانتینی امپرسا نوکلیر آرژانتینا دسنترالس الکتریکال که با سرمایه‌گذاری مشترک آلمان غربی و آرژانتین تاسیس شده، با مقامات ارشد هسته‌ای ایران و اعضای دولت در تهران دیدار و گفت‌و‌گو می‌کنند. در این دیدار مباحثی درخصوص گسترش سطح فعلی همکاری‌ها به سطحی فراتر از آموزش تکنسین‌های ایرانی و نیز مشارکت در تکمیل راکتور اول بوشهر مطرح می‌شود.

رئیس شرکت‌آرژانتینی در بازگشت گزارش‌هایی مبنی بر اینکه این شرکت به عنوان واسطه قصد دارد برزیلی‌ها را هم ترغیب به مشارکت با کرافت ورک یونیون و پذیرش مخاطرات احتمالی حضور در روند تکمیل این پروژه کند، رد می‌کند.

مقامات کمیسیون انرژی اتمی آرژانتین هم گزارش هایی مبنی بر توافق شرکت آرژانتینی با ایران برای انتقال دانش مربوط به چرخه سوخت هسته‌ای را به این کشور تائید نمی‌کنند. تهران تهدید می‌کند در صورت ادامه روند فعلی تمامی روابط اقتصادی خود را با بن به حالت تعلیق درخواهد آورد مگر آنکه آلمانی ها از بهانه‌جوئی‌های خود دست برداشته و تمامی تجهیزاتی را که ایران هزینه آنها را پرداخت کرده است به این کشور منتقل کند.

3 دی 1365

هاشمی رفسنجانی از نیروگاه انرژی اتمی بوشهر بازدید می‌کند. عمده کار حفظ وضع موجود است و مسئولین مایلند اجازه تکمیل بعضی از فازهای کار داده‌شود.

1366

مشارکت‌های هسته‌ای روسیه با تهران آغاز می‌شود. در شرایطی که زمان‌های متفاوتی در مورد آغاز همکاری‌های دو کشور مطرح شده‌اند، اما تعیین این زمان به عنوان آغاز مشارکت هسته‌ای ایران و روسیه به استناد نوشته ویکتور میخاییلوف رئیس شورای علمی وزارت انرژی اتمی روسیه منطقی به نظر می‌رسد.

* سال 1366

در کشور بحث بر این بود که نیروگاه هسته‌ای تا چه حد مورد نیاز کشور است و در صورت نیاز آیا در زمینه تامین سوخت، امکان خودکفایی وجود دارد؟ در آن زمان پاکستان خود سوخت را تامین می‌کرد و ایران گفت اگر آنها می‌توانند چرا ما نتوانیم. بنابراین تصمیم گرفته شد تا امکانات لازم برای غنی‌سازی را در کشور ایجاد کنند. لذا با پاکستانی‌ها مذاکره به عمل آمد تا امکانات لازم را از آنان خریداری کنند. اما این مذاکرات به توافق نهایی نرسید.

پاکستان و ایران توافقی را امضا می کنند که به موجب آن ایران مهندسان خود را برای تعلیم و آموزش به پاکستان می فرستد. براین اساس ایران حداقل 6 دانشمند هسته‌ای خود را به موسسه علوم و فناوری هسته‌ای و موسسه مطالعات هسته‌ای می‌فرستد.

ایران بار دیگر از آلمان غربی می‌خواهد تا نسبت به تکمیل نیروگاه بوشهر اقدام کند. ایرانی‌ها می‌گویند پول راکتورها پرداخت شده و باید تجهیزات آنها به ایران منتقل شود. ایالات متحده آلمان غربی را برای عدم همکاری با ایران تحت فشار گذاشته و دولت آلمان هم مجوز انتقال قطعات را به ایران صادر نمی‌کند.

دستاویز مقامات آلمانی بندی از قوانین داخلی این کشور مبنی بر ممنوعیت ارسال برخی کالاها به مناطق درگیری است. شرکت اکوپیوس نوکلیارس اسپانیا (زیرمجموعه زیمنس) خواهان آن شده که شرکت آلمانی قرارداد احداث نیروگاه بوشهر را به این شرکت منتقل کند.

اسپانیایی‌ها خواهان مشارکت در برنامه هسته‌ای ایران هستند.آژانس انرژی اتمی اعلام کرده که قادر به تائید ادعای ایران مبنی بر انتقال برخی مواد سوختی به بوشهر نیست؛ چرا که ایران هیچ‌گاه وجود چنین موادی را گزارش نکرده است. آلمان غربی هم خواهان بررسی این موضوع می‌شود. ولی بازرسی‌ها نشان‌دهند تخلفی نیست.

1365- 1366

ایران و عراق هر دو می‌گویند که ممکن است بار دیگر به مجموعه نیروگاه بوشهر حمله شود. عراقی‌ها می‌گویند بوشهر را همچنان هدفی نظامی تلقی می‌کنند و  دولت ایران هم نسبت به عواقب حمله به این مرکز هشدار می‌دهند.

دی 1365

نشریات آمریکایی می‌گویند: عبدالقدیر خان دانشمند ارشد هسته‌ای پاکستان بار دیگر از بوشهر دیدار کرده است.

بهمن 1365

تیمی متشکل از 18 مهندس فرانسوی از فرام اتم، نیروگاه هسته‌ای بوشهر را مورد بازدید قرار داده و میزان خسارت وارد شده بر اثر بمباران‌های هوائی منطقه توسط عراق و هزینه و زمان لازم برای بازسازی و تکمیل مجموعه را ارزیابی می کنند. بنا به گزارش این گروه نیروگاه تا تکمیل نهایی، فاصله زیادی دارد.

28 اسفند 1365

هفته‌نامه نوکلئونیکس ویک در گزارشی می‌نویسد که دولت آرژانتین دستورالعملهای شدیدی را برای همکاری هسته‌ای با ایران تدوین کرده است.

*سال 1366

فروردین 1366

گزارش‌های منتشر شده در چند نشریه غربی حاکی از آن است که یک کنسرسیوم آلمانی- آرژانتینی و اسپانیایی قرار است تکمیل نیروگاه بوشهر را بر عهده بگیرد.

3 اردیبهشت 1366
انتشار برخی از گزارش ها حاکی از آن است که ایران آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را در جریان انتقال برخی مواد هسته‌ای و انبار کردن آنها در نیروگاه هسته‌ای بوشهر قرار داده است.

22 اردیبهشت 1366

یک روزنامه آرژانتینی گزارش می‌دهد که این کشور در حال بررسی مشارکت در مراحل نهایی ساخت نیروگاه بوشهر است. قرار است کرافت ورک یونیون آلمان غربی با همکاری E.N.A.C.E (سرمیاه‌گذاری مشترک آلمان و آرژانتین) و شرکت اسپانیایی امپرساریوس آگروپادوس و برخی شرکت‌های ایرانی عملیات تمکیل بوشهر را عهده‌دار شوند.

14 خرداد 1366

نشریات غربی در گزارش‌هایی مدعی می‌شوند که مقامات رسمی دولت آرژانتین از هر نوع اعلام موضع و یا واکنش در برابر شایعاتی که در ماه‌های اخیر مبنی بر حضور شرکت‌های آرژانتینی در کنسرسیوم شکل گرفته برای تکمیل نیروگاه بوشهر منتشر شده، خودداری می‌کند. یک مقام رسمی می‌گوید هیچ تحول جدیدی در همکاری‌های هسته‌ای ایران و این کشور روی نداده است.

29 مرداد 1366

گفته می‌شود آرژانتین فرصت انعقاد قراردادی یکصد میلیون دلاری با ایران را از دست داده است. پیش از این قرار بود پنج شرکت آرژانتینی در بخش‌های جانبی و کارهای ایمن‌سازی نیروگاه بوشهر حضور داشته باشند که با امتناع دولت آلمان از صدور مجوز انتقال قطعات مربوط به نیروگاه بوشهر، عملا کل طرح به فراموشی سپرده می‌شود.

آبان 1366

پس از بمباران مجدد نیروگاه بوشهر از سوی عراق، ایران درخواست می‌کند تا تیمی از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به محل اعزام شوند. آژانس از اعزام تیم امتناع، می‌کند.( این امتناع تا مارس 1988 تداوم می‌یابد، در آن زمان آژآنس اعلام می‌کند که در ماه‌های آتی قصد دارد هیئتی را به ایران اعزام کند) آرژانتین تیم مذاکرات برای تکمیل نیروگاه هسته‌ای بوشهر را متوقف می‌کند. به دنبال بمباران این مرکز هسته‌ای در تاریخ‌های 17 و 19 نوامبر، آرژانتینی‌ها اعلام می‌کنند حاضر به مشارکت در تکمیل این نیروگاه نیستند.

21 آبان 1366

برخی گزارش‌ها حاکی از این است که کنسرسیوم چند ملیتی شکل گرفته برای تکمیل نیروگاه بوشهر قرار است شرکتی با مدیریت مشترک تاسیس کرده و تکمیل پروژه را به آن احاله کند. این شرکت با هدف رهایی از محدودیت‌های قانونی موجود در برخی از این کشورها برای فعالیت در عرصه برنامه‌های هسته‌ای ایران تاسیس می‌شود. سخنگوی شرکت کرافت وریک یونیون حاضر به تائید خبر تاسیس این شرکت نیست اما می گوید: مذاکرات با ایرانی‌ها ادامه دارد. آرژانتین هم تصریح کرده که همکاری‌های این کشور با یاران فراتر از تکمیل نیروگاه بوشهر خواهدبود. گفته میشود آرژانتین قصد دارد عملیات تکمیل بوشهر را هم که تاکنون 45 درصد آن به پایان رسیده است، برعهده بگیرد.

26 آبان 1366

عراق بار دیگر به نیروگاه هسته‌ای بوشهر حمله می‌کند. حملات مدائم عراقی‌ها با اعتراض ایران به مجامع جهانی و حتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی رو‌به رو شده است. اما هیچ یک از این مجامع حاضر به اقدام عملی و یا حتی تحت فشار قرار دادن عراق نیستند.

28 آبان 1366

حملات عراق به نیروگاه هسته‌ای بوشهر باز هم ادامه می‌یابد.

29 آذر 1366

عملکرد ضعیف پدافند نیروگاه بوشهر باعث شده، حدود سی بمب و موشک طی سه حمله به سوی تاسیسات انرژی اتمی اصابت کرده که ده عدد آنها موثر بوده و به بخشی از ساختمان‌ها و تاسیسات آسیب وارد کرده، ولی قابل جبران است.

دی 1366

ایران با کنسرسیومی متشکل از شرکت‌های آلمان غربی، آرژانتین، استرالیا، مذاکره می‌کند. پیش‌شرط کنسرسیوم برای آغاز به فعالیت در ایران، انعقاد معاهده صلحی میان ایران و عراق و پایان یافتن درگیری‌هاست.

اسفند 1366

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌گوید تا چند ماه آینده هیئتی را به بوشهر اعزام خواهد کرد تا میزان خسارت ناشی از حملاع=ت عراق به این نیروگاه را برآورد کنند.

* سال 1367

بهمن 1367

گزارش‌های بین‌المللی حاکی از تداوم مذاکرات ایران با کنسرسیوم چند ملیتی برای همکاری در تکمیل نیروگاه بوشهر است اما این شرکت پیش شرط پایان درگیری‌های ایران و عراق را خواستار شده.

11 اسفند 1367

هاینریش فون پیرر از اعضای ارشد کرافت ورک یونیون که با مذاکرات خومد باعث شد که قرارداد احداث دو نیروگاه بوشهر به این شرکت اعطا شود، گفته که تماس‌ها میان ایران و شرکت مزبور ادامه دارد.

* سال 1368

اوایل 1368

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌گوید که آماده است تا در برآورد خسارات ناشی از بمباران تاسیسات هسته‌ای بوشهر توسط عراق همکاری کند.

خرداد 1368

مباحث و مذاکرات میان ایران و کنسرسیوم اورودیف در مورد بازپرداخت وام ایران (1974) قطع می‌شود.

هاشمی رفسنجانی توافقنامه‌ای برای مشارکت هسته‌ای با اتحادیه جماهیر شوروی منعقد می کند. میرحسین موسوی گزارش‌هایی مبنی بر اینکه شوروی بازسازی راکتورهای آب فشرده بوشهر که در جریان حملات هوایی عراق تخریب شده اند، به عهده داشته را تائید نمی‌کند.

1 تیر 1368

هانس بلیکس مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از نیروگاه هسته‌ای بوشهر بازدید کرده و با مشاهده سطح تخریب گسترده صورت گرفته در جریان حملات عراق خواستار افزایش بیشتر امنیت تاسیسات هسته‌ای می‌شود.
در همین روز هاشمی رفسنجانی و میخائیل گورباچف روسای جمهور ایران و شوروی توافقنامه‌ای امضا می‌کنند که مشارکت و همکاری هسته‌ای هم بخشی از آن است.

4 تیر 1368

هانس بلیکس مدیرکل آژانس در دیدار با میرحسین موسوی آمادگی آژانس را برای مشارکت با تهران جهت تاسیس مراکز و نیروگاه‌های هسته‌ای اعلام می‌کند.

8 تیر 1368

کمیسیون بودجه مجلس شورای اسلامی از نیروگاه هسته‌ای بوشهر دیدار کرده و میزان خسارات و بودجه لازم برای تکمیل آن را تخمین می‌زند. مرتضی الویری رئیس کمیسیون می‌گوید تا کنون 3 میلیارد دلار صرف این مجموعه شده و یکی از راکتورهای 1300 مگاواتی تا 90 درصد تکمیل شده است.

12 تیر 1368

محمدجواد ایروانی وزیر اقتصاد ایران می‌گوید ایران ممکن است قراردادهای خود با شرکت‌های آلمان غربی برای تکمیل بوشهر را لغو کند. او از روسیه به عنوان آلترناتیوی احتمالی برای همکاری هسته‌ای خبر می‌دهد.

6 مرداد 1368

هیئتی از پارلمان آلمان احتمال انتقال قطعات و تجهیزات هسته‌ای به ایران را از سوی شرکت‌های آلمانی مورد بررسی قرار می‌دهند.

شهریور 1368

ایران و ده کشور پاکستان بنگلادش، اندونزی، چین، ژاپن، کره جنوبی، فیلیپین، سریلانکا، اردن و هندوستان انستیتوی انرژی آسیا را بنیان می‌کند. حضور کشورهای هسته‌ای در این جمع باعث نگرانی غرب می‌شود.

2 شهریور 1368

رضا امراللهی رئیس سازمان انرژی اتمی به هاشمی رفسنجانی می‌گوید: یک شرکت اروپایی برای تکمیل نیروگاه بوشهر با مخارج کمتر از خواست آلمانی‌ها پیشنهاد همکاری داده‌اند.

شهریور- مهر 1368

ایران از اتحاد جماهیر شوروی فناوری و کمک‌های لازم را در برنامه‌های هسته‌ای خود دریافت می‌کند.

آبان 1368

هفته نامه نوکلئونیکس ویک در گزارشی خبر از تمایل اسپانیا برای تکمیل فاز 1 نیروگاه بوشهر داده و نوشته این امر مشروط به پایان کامل درگیری و امضای معاهده صلح میان ایران و عراق شده است.

15 آبان 1368

هانس‌ بلیکس مدیرکل‌آژانس بین‌المللی انرژى اتمی‌ با هاشمی رفسنجانی دیدار و درخصوص نیروگاه بوشهر مذاکره کرد.

18 آبان 1368

گفته می‌شود معاون اجرایی مدیر شرکت نوکلیر پاور اینترنشنال که با سرمایه‌گذاری زیمنس آلمان و فرانس‌اتم فرانسه تشکیل شده است، خواهان توافق با ایران بر سر تکمیل دو رآکتور آب فشرده بوشهر است. شرکت امپرساریوس آگروپادوس اسپانیا هم در حال بررسی امکان مشارکت در تکمیل پروژه ناتمام بوشهر است.

دی 1368

مقامات سازمان انرژی اتمی ایران از کره جنوبی دیدار کرده و خواستار کمک این کشور در تکمیل و بازسازی نیروگاه هسته‌ای بوشهر می‌شوند. در پاسخ به این پیشنهاد یک تیم فنی در فوریه به ایران سفر می‌کنند و امکان تکمیل پروژه را بررسی می کنند.

20 بهمن 1368

ایران و اسپانیا پروتکلی را امضا می‌کنند که به موجب آن "آسوشیتداینتر پرایز" اسپانیا، ساخت راکتورهای بوشهر را بر عهده خواهد گرفت. قرار است شرکت کرافت ورک یونیون هم به این شرکت کمک فنی بدهد.

1368

ایران و روسیه توافقنامه همکاری هسته‌ای امضا می‌کنند. دولت ایران قصد دارد تا سال 2005، قریب 20 ‌درصد از انرژی این کشور را از نیروگاه‌های هسته‌ای تامین کند.

15 اسفند 1368

اتحاد جماهیر شوروی و ایران پروتکلی را امضا می‌کنند که به موجب آن روسیه دو راکتور V.V.E.R را در ازای دریافت 3 میلیارد مترمکعب گاز طبیعی به ایران تحویل دهند. شوروی همچنین تکمیل دو نیروگاه بوشهر را که شرکت آلمانی زیمنس به بهانه جنگ آن را به تعویق انداخته، عهده‌دار می‌شود.

25 اسفند 1368

وزیر حمل و نقل شوروی و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران به توافقی دو جانبه دست می‌یابند که شوری در احداث دو راکتور 440 مگاواتی در ایران مشارکت می‌کند.