هیچ طرحی در وزارت نیرو بدون پیوست پدافند غیرعامل مجوز اجرا نمی‌گیرد

به گزارش پایداری ملی، این گستردگی چنانچه به درستی مدیریت نشود، در جایی که خود باید بحران را مدیریت کند به بحران مدیریت تبدیل می‌شود و زمینه را برای ظهور و بروز تهدیدات فراهم می کند. مدیرکل دفتر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل وزارت نیرو یکی از مدیران این وزارتخانه است که می‌گوید برخی تهدیداتی که در حال حاضر رخ می‌دهد و گاهی به عنوان نقطه ضعف از آن آسیب می‌بینیم به خاطر آن است که کسانی درگیر مباحث مدیریتی هستند که خیلی از جنس تهدیدات خبر ندارند.

در گفت‌وگویی با وی، از چگونگی مدیریت بحران و توجه به پدافند غیرعامل در وزارت نیرو پرسیدیم که در ادامه می‌خوانید.

جناب مهندس در مورد چگونگی شکل‌گیری دفتر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل وزارت نیرو و اقداماتی که از ابتدا در دستور کارتان قرار گرفته است توضیح بفرمایید.

ما تعریفی را در مجموعه وزارت نیرو با توجه به تعریف مقام معظم رهبری که در ابلاغیه سازمان پدافند داشته‌اند تدوین و در دستور کار قرار داده‌ایم و هر چیزی که پایداری شبکه حوزه آب و برق ما را مورد آسیب و تهدید قرار دهد، ما باید در آنجا مباحث پدافند غیرعامل را مورد ملاحظه و بررسی قرار دهیم.

هدف در مجموعه وزارت نیرو، پایداری خدمات است. در حوزه آب و برق هم به لحاظ کمی است و هم کیفی، هر چیزی که به این مقوله آسیب بزند، بحث پدافند غیرعامل در مورد آن مطرح و در نظر گرفته می‌شود.

حال بستگی دارد جنس این تهدید طبیعی باشد، مانند سیل و زلزله و اتفاقات مشابه، یا غیرطبیعی باشد مانند حوزه‌های تهدیدات سایبر، موشکی و بیوتروریسم.

شکل‌گیری دفتر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل وزارت نیرو، تقریبا در سال 90 بود و اکنون در آستانه هفتمین سالگرد آن هستیم. با توجه به مصوبه کمیته دائمی، دفتر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل در وزارت نیرو تشکیل شد و مجموعه اقداماتی که در دستور کار داشت را از ابتدا با چند مبحث مهم و اساسی به صورت جدی دنبال کرد.

برنامه‌ریزی و نظارت بر اجرای طرح‌های ایمن‌سازی در تاسیسات حیاتی حساس و مهم یکی از مهم‌ترین برنامه‌ها بود که در دستور کار قرار گرفت. نکته دیگر ایجاد آمادگی لازم در ابعاد سازماندهی و تامین و تجهیز منابع بود. در درجه بعد ایجاد هماهنگی برای برنامه‌ریزی و نظارت روی برنامه‌های پدافند غیرعامل بود که مورد پیگیری قرار گرفت.

یکی از برنامه‌هایی که بسیار برای ما اهمیت داشت افزایش آستانه مقاومت و ظرفیت پایداری است، چون بحث استمرار خدمات و کاهش زمان بازگشت در زمان اضطراری یکی از مهم‌ترین مسائل وزارت نیرو محسوب می‌شود. در حال حاضر بیشتر روی این کار می‌کنیم که شرایط به‌گونه‌ای باشد که در صورت بروز حادثه با رعایت «کاهش زمان بازگشت» بتوانیم زودتر به شرایط عادی برگردیم. همچنین تدوین شرح وظایفی تحت عنوان «ستاد» در دستور کار قرار گرفت تا بتوانیم به واسطه آن یک راهبرد کلی را در صنعت آب و برق دنبال کنیم.

یکی دیگر از مسائل مهم برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری و تدوین خط مشی و استقرار نظام‌نامه با عنوان نظام‌نامه مدیریت بحران و پدافند غیرعامل بود که تهیه و تدوین آن در دفتر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل وزارت نیرو انجام شد.

یکی از مهم‌ترین مسائل، مباحث فرماندهی عملیات راهبری در بحران‌های ملی و تعیین استان‌های معین در هنگام حوادثی مانند زلزله بود. برای مثال در زلزله کرمانشاه امدادرسانی از خود استان که در زلزله آسیب دیده غیرممکن است از همین رو استان‌های مجاور که به عنوان استان معین تعیین شده‌اند باید برای امدادرسانی سازماندهی شوند.

کمی که جلوتر آمدیم به سراغ بحث استانداردها رفتیم. این مباحث شامل تصویب استانداردها، سنجش ریسک، ضوابط مدیریت فنی چه در تاسیسات موجود و چه در بحث‌های نظارتی بود که این استانداردها مصوب شد. در این زمینه طرح‌ها و برنامه‌هایی که از سازمان پدافند غیرعامل به وزارت نیرو می‌آمد، ابتدا بومی و سپس برای زیرمجموعه ابلاغ می‌شد.

برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی نیز جزو نقاط قوت کاری ما است البته جنس کار را عوض کردیم و به سمت اقدامات تخصصی بردیم. این دوره‌ها ابتدا در مورد مباحث مربوط به آشنایی با پدافند غیرعامل بود اما سپس به سمت مسائلی همچون حملات سایبری، امنیت اطلاعات و تهدیدات، مهندسی زلزله، دینامیک سازه‌ها و امنیت نفوذ، گسترش یافت. ما

این مباحث را هم در زمینه صنعت نیروگاهی و هم صنعت آب و برق مورد بررسی قرار داده‌ایم.
یکی از مسائل مهمی که روی آن کار شده و اکنون نیز پیگیر آن هستیم مباحث مربوط به بیوتروریسم است که در این دوره‌ها فعال شده است و با همکاری سازمان پدافند غیرعامل و سایر سازمان‌هایی که در زمینه بیوتروریسم کار می‌کنند و تخصص دارند توانستیم دوره‌های مشترکی را برگزار کنیم.

سوال: با توجه به گستردگی فعالیت‌های وزارت نیرو چگونه توان این وزارتخانه در برابر حوادث احتمالی مورد ارزیابی و سنجش قرار می‌گیرد؟

ما در زمینه ارزیابی و سنجش آمادگی وزارت نیرو و بخش‌های تابعه آن، مانورها به ویژه مانورهای پدافند غیرعامل را در دستور کار قرار داریم و اقدامات خوبی انجام داده‌ایم. البته جنس مانورها را تغییر داده‌ایم و سناریوها را با توجه به تهدیدات و تغییراتی که سازمان پدافندغیرعامل به ما ابلاغ کرده به‌روز می‌کنیم. در حال حاضر یکی از بزرگترین مانورهای پدافند غیرعامل در سراسر کشور مربوط به وزارت نیرو است که شامل قطع برق ِنقاط حساس، حیاتی و مهم است که هر سال در هفته پدافند برگزار می‌شود و در زمینه بزرگی آن جالب است بدانید که گاهی در 930 نقطه قطع برق را اعمال می‌کنیم.

همچنین به دنبال مانورهای سایبری به‌روز شده، مانورهایی را در دیسپچینگ‌های ملی انجام داده‌ایم. در حوزه مخازن نیز مباحث مربوط به آتش‌سوزی مطرح است که مانورهای متناسب با آن را طراحی و اجرا کرده‌ایم. همچنین در حوزه مدیریت سیلاب و رودخانه‌ها نیز مانورهای استراتژیکی را به طور مرتب انجام می‌دهیم. تقریبا می‌توان گفت وزارت نیرو نزدیک به 400 مانور را به صورت منسجم و سازماندهی شده انجام می‌دهد.

سوال:در حال حاضر رویکرد وزارت نیرو در پروژه‌ها پس از در نظرگرفتن مباحث مربوط به پدافندغیرعامل چه تغییراتی داشته است؟

 یکی از اهدافی که مطالعه و تحقیق بسیاری روی آن انجام داده‌ایم تامین آب و برق در شرایط اضطراری است. این مطالعه را برای همه استان‌ها اجباری کرده‌ایم، همزمان در زمینه زیرساخت‌ها برای مثال تامین و توزیع آب هم طرح‌های پدافند غیرعامل تهیه کرده‌ایم این مطالعات برای نیروگاه‌های ما نیز انجام شده است. در زمینه پروژه‌ها نیز در پروژه‌های معروف و مهم مانند انتقال آب ارس به شرق دریاچه ارومیه یا زه‌کشی در دشت مغان یا طرح‌های آبرسانی در استان اصفهان، مطالعات پدافند غیرعامل اجباری است، در سال گذشته هیچ طرحی بدون پیوست پدافندغیرعامل انجام نشده است به عبارتی ما به هیچ طرحی بدون مطالعات پدافند غیرعامل مجوز اجرا نمی‌دهیم مگر در صورتی که جزو پروژه‌های معمولی باشد. مانند سدهای خاکی که برای آبیاری‌های روستایی استفاده می‌شود که البته این طرح ها نیز نیازمند توجیه پدافندی است.
همچنین یکی دیگر از اقدامات ما ساماندهی مشاوران پدافندغیرعامل بوده است. با توجه به آنکه تعداد این مشاوران کم بود در حال حاضر آیین نامه داخلی تشخیص صلاحیت مشاوران پدافند غیرعامل را تدوین کرده‌ایم و بحث دستورالعمل‌های اجرایی برای استان‌های معین یا جانشین را تدوین کرده‌ایم.

خوشبختانه در حال حاضر وزارت نیرو زیرمجموعه‌ای ندارد که ساختار پدافندغیرعامل نداشته باشد و برای دستیابی به اهداف آن یک ردیف بودجه مستقل برای آن در نظر گرفته شده است.
سوال: با توجه به گستردگی و کاربرد مباحث پدافندغیرعامل در مجموعه وزارت نیرو، آیا ما از دانش فنی کافی ما برای دستیابی به اهداف مورد نظر برخوردار هستیم و این توان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

 بله. ما در حال حاضر دانش لازم را برای دستیابی به اهداف پدافند غیرعامل برخورداریم. شاید چند سال پیش این گونه نبود ولی اکنون با توجه به تربیت نیروی متخصص در زمینه پدافند غیرعامل به این دانش دست یافته‌ایم و ادبیات کنونی ما در زمینه پدافندغیرعامل در زمینه حوادث و رخدادها کاملا بروز و مدرن است.

سوال: آیا تحریم‌ها توانسته است در مباحث تجهیز، انتقال دانش و تکنولوژی روی مباحث پدافندی در وزارت نیرو تاثیرگذار باشد؟

می‌توان به تحریم‌ها دو گونه نگاه کرد. یکی نگاه منفعلانه و دیگری تبدیل کردن تهدید به فرصت، یعنی از این فضا برای بومی‌سازی تجهیزات و خدمات استفاده کنیم. اگر تا دیروز شما به واسطه یک تراشه کوچک در یک سیستم به خارج وابسته بودید حالا به واسطه تحریم‌ها با مشکل روبرو هستید، بنابراین باید سعی کنیم با تکیه بر توان داخل آن را بسازیم.

خوشبختانه اتفاقی که در بسیاری از بخش‌های وزارت نیرو افتاده این است که ما در بحث برق 90 درصد تجهیزاتمان ساخت داخل است که علت این اتفاق تحریم‌ها است. در حوزه امنیت سایبری نیز ما در وزارت نیرو وضعیت مطلوبی داریم و شرکت‌های دانش‌بنیانی که در این زمینه کار می‌کنند بسیار قوی و منظم هستند.

سوال: بزرگترین چالشی که در زمینه بومی‌سازی تکنولوژی در زمینه پدافند غیرعامل در وزارت نیرو مواجهیم چیست؟

 بزرگترین چالش کنونی ما دیدگاه تصمیم‌گیران است. بدان معنا که باید ایمان داشته باشیم که می‌توانیم کاری را انجام دهیم. باور داشتن به انجام یک کار با انجام آن کار بسیار متفاوت است و معتقدم ایجاد باور در میان تصمیم‌گیران از همه مهمتر است. یقین بدانید با وجود شرکت‌های دانش‌بنیان و جوانان نخبه‌ای که داریم قطعا با ایمان و باورهای قوی می‌توانیم پیشرفت های خوبی داشته باشیم.

پدافند غیرعامل وقتی می‌تواند موفق باشد که در درجه اول شناخت درستی از وضعیت موجود داشته باشد (این شامل تمام نهادها و دستگاه از نظامی گرفته تا غیرنظامی است) از سویی دیگر باید درک کنیم که در چه شرایطی قرار داریم و جنس تهدیدات چیست. اتفاقاتی که در حال حاضر رخ می‌دهد و گاهی به عنوان نقطه ضعف از آن آسیب می‌بینیم این است که کسانی درگیر مباحث مدیریتی هستند خیلی از جنس تهدیدات خبر ندارند و این در حالی است که ضعف از کسانی است که باید این نقطه ضعف را به آنان گوشزد کنند. این سبب می‌شود درک درستی از شرایط موجود نداشته باشیم.

از روز اول تشکیل دفتر مدیریت بحران در پدافند غیرعامل در وزارت نیرو چالش‌های بسیاری با برخی مسئولان دولتی و بعضا مجلسی‌ها داشتیم به‌طوری که به نظر من نقطه ضعف ما در حوزه بحران و پدافند غیرعامل مجلس است، چون نه قوه نظارتی قوی دارد و نه قوه قانونگذاری قوی. در حوادث همه پای کار می‌آیند ولی هیچ کس نمی‌گوید چرا شما زودتر و قبل از فاجعه اقدام نکردید و حوزه پیشگیری را جدی نگرفتید.

در دیدار اخیری که با مقام معظم رهبری داشتیم ایشان جمله‌ای بسیار مهم فرمودند « اگر غفلت کنیم ضربه خواهیم خورد و در آن هنگام بلند شدن سخت خواهد بود». این غفلت نیز به همان ضعفی برمی‌گردد که قبلا بیان کردم و این همان شناخت و داشتن درک درستی از شرایط موجود است.

منبع: صیانت پایدار