دو سناریو برای آینده برنامه هسته‌ای ایران

به گزارش پایداری ملی، در پی خروج دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، گمانه‌زنی درباره نوع واکنش ایران به اقدام یکجانبه آمریکا بیشتر شد. هفته گذشته ایران در واکنش به خروج ترامپ، هشدار داد اگر اروپا نتواند منافع ایران در برجام را تامین کند، ایران غنی‌سازی اورانیوم را به شدت افزایش خواهد داد. این هشدار صریح ایران، گمانه‌زنی درباره آینده برجام و کل برنامه هسته‌ای را وارد مرحله جدیدی کرد.

در همین رابطه، اندیشکده انستیتوی واشینگتن در یادداشتی به قلم اومر کارمی، دو سناریوی محتمل برای آینده برنامه هسته‌ای ایران را مورد بررسی قرار داد.

در این یادداشت دو مدل برای آینده برنامه اتمی ایران مطرح شده است: مدل ژاپن و مدل کره شمالی.

از دیدگاه کارمی، ایران با امضای برجام، مدل ژاپن را برای تبدیل شدن به یک کشور در آستانه هسته‌ای شدن انتخاب کرد. اما تصمیمات اخیر دونالد ترامپ برای خروج از برجام و مذاکره با کره شمالی ممکن است باعث شود ایرانیان در گزینه انتخابی‌شان تجدید نظر کنند.

مدل ژاپن: دادن امتیازات کوتاه مدت برای دستیابی به وضعیت آستانه هسته‌ای
بنا به ادعای کارمی، در دو دهه گذشته، مقامات ایرانی با حسرت به وضعیت هسته‌ای ژاپن نگاه کرده‌اند. از دیدگاه آنها، توکیو موفق شد اعتماد جامعه بین المللی را جلب کند و علیرغم گذشته متجاوزانه‌اش توانست چرخه سوخت هسته‌ای بسازد. ژاپن با این کار، توانست یک کشور دارای آستانه هسته‌ای شود که اگر بخواهد می‌تواند سریعا سلاح‌های هسته‌ای بسازد.

پس از جنگ جهانی دوم، وضعیت هسته‌ای ژاپن مشابه وضعیت کنونی ایران بود. اما ژاپن توانست از آن زمان ۵۵ نیروگاه اتمی احداث کند. در سال ۲۰۰۹، منوچهر متکی، وزیر خارجه وقت ایران، گفته ژاپن بدون تعلیق فعالیت‌های هسته‌ایش، سال‌های زیادی صرف اعتمادسازی درباره فعالیت هسته‌ایش کرد. قبل از متکی، کمال خرازی، نیز ایده مشابهی مطرح کرد. او گفته بود نیروگاه‌های صلح آمیز هسته‌ای در ژاپن می‌توانند مدلی برای ایران باشند.

اما اندیشکده واشینگتن معتقد است چنین اظهاراتی، هزینه هنگفتی که ژاپن برای به دست آوردن اعتماد بین المللی داده را نادیده می‌گیرند. براساس تحلیل این اندیشکده بین ژاپن و ایران تفاوت‌های مهمی در حوزه سیاست خارجی، مقاصد هسته‌ای و نوع ارتباط با آژنس بین المللی انرژی اتمی وجود دارد.

مدل کره شمالی: بدست آوردن بازدارندگی هسته‌ای زیر فشار
بنا به ادعای انستیتوی واشینگتن، علیرغم آنکه برخی از محافظه‌کاران ایران توانایی کیم جونگ اون را در تولید سلاح هسته‌ای تحسین می‌کنند، اما آن‌ها بدون شک از هزینه‌هایی که پیونگ‌یانگ پرداخت کرده، آگاه هستند. کره شمالی به لحاظ اقتصادی یکی از فقیرترین کشورهاست. وضعیت اقتصادی کره شمالی به گونه‌ای است که مقامات ایران تمایلی به الگوگیری از آن ندارند

به گفته این اندیشکده، برخی از محافظه‌کاران ایران از نظام خواسته‌اند که تجربه کره شمالی را در نظر بگیرد. با این حال، ایران تصمیم گرفت برنامه هسته‌ایش را محدود کند. علیرغم مزایای استراتژی کره شمالی، ایران مسیر متفاوتی را انتخاب کرد. ایران بواسطه پیشبرد برنامه غنی‌سازی و تعامل با غرب و بعد‌ها امضای برجام بخش‌هایی از مدل ژاپن را انتخاب کرد.

اما خروج ترامپ از برجام و بازگشت تحریم‌های آمریکا، ضربه بزرگی به هواداران مدل ژاپن زد. حسن روحانی، به خاطر نقشش در توافق هسته‌ای، با انتقادات شدیدی از سوی محافظه‌کاران مواجه است. اگر او نتواند راه حل‌هایی برای وضعیت اقتصادی و سیاسی پیدا کند، برخی از تندرو‌ها ممکن است به دولت فشار بیاورند تا هشدار‌هایی که در ماه‌های اخیر داده را انجام دهد. یعنی از معاهده ان‌پی‌تی خارج شود.

به طور همزمان، ترامپ تصمیم گرفته با کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی دیدار کند و چشم انداز حصول توافق هسته‌ای با پیونگ‌یانگ را بیشتر کرده است. چنین احتمالاتی ممکن است تهران را متقاعد کند که واشنگتن مایل است با حکومت کره شمالی سازش کند. در نتیجه چنین امری احتمالا باعث شود برخی محافظه‌کاران ادعا کنند که تنها را مقاومت در برابر غرب دستیابی به بازدارندگی هسته‌ای و مذاکره از موضع قدرت است.

منبع: فرارو