شماره دوم خبرنامه دیده بان
۰۱ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۲۳:۳۵
٣٢ساله است و نه ماه از روزی که به عنوان ولیعهد عربستان سعودی معرفی شد می‌گذرد. محمد بن سلمان، نخستین و ارشدترین مقام سیاسی کشورش نیست اما زمانی که پای او به خاک بریتانیا رسید، انگلیسی‌ها قرمزترین فرش قرمزها را پیش پای او پهن کردند.
به گزارش پایداری ملی، نخستین تور اروپایی دردانه ملک سلمان با اما و اگرهای بسیاری برگزار شد، تدابیر امنیتی شدید در لندن برقرار گردید تا مبادا حادثه‌ای یا انتقادی کام ولیعهد جوان را تلخ کند. هنگامی که محمد بن سلمان از خودروی سلطنتی پیاده شد تا در مقابل خانه شماره ١٠ داونینگ استریت با ترزا می، نخست وزیر بریتانیا دیدار کند، خبرنگار الجزیره با صدای بلند از وی سوال کرد: آقای محمد! چه زمانی به بمباران کودکان و زنان غیرنظامی در یمن پایان می‌دهید؟
صدای خبرنگار الجزیره به اندازه‌ای بلند بود که گوش‌های محمد بن سلمان را تیز کند اما وی دست‌هایش را به نشانه سلام و علیک با خبرنگاران در هوا تکان داد و دوشادوش ترزا می ایستاد و عکس یادگاری گرفت. ترس دولت ترزا می از حمله به محمد بن سلمان آنچنان بالا گرفته بود که خبرنگاران و عکاس‌ها با فاصله بسیار زیادی از درب ورودی خانه شماره ١٠ استقرار داده شده بودند. با اینهمه هنگامی که خودروی محمد بن سلمان در حال گشت و گذار در لندن بود معترضان به ماشین ضدگلوله وی تخم‌مرغ پرتاب کردند تا خشم خود را از حضور وی در پایتخت بریتانیا به تصویر بکشند.
محمد بن سلمان ٩ ماه پس از به قدرت رسیدن در جامه یک اصلاح‌طلب به لندن سفر کرد. مردی که با لغو محدودیت‌های رنگارنگ پیشین برای زنان سعودی می‌گوید به دنبال مدرن کردن کشورش است و با طرح اقتصادی ٢٠٣٠ از عدم وابستگی عربستان به نفت به عنوان منبع درآمد اصلی در چند سال آینده سخن می‌گوید. در حوزه سیاست خارجی تحکیم اتحاد ریاض با واشنگتن و نزدیکی به تل آویو به مذاق انگلیسی‌ها خوش آمده است، با او در سیاست‌ها و موضع‌گیری‌های ضدایرانی همراهی می‌کنند اما خواهان تداوم نقش منفی عربستان در اجرای برجام نیستند، چندان موافق رفتارهایش در مواجهه با قطر به عنوان یکی از دوستان اصلی منطقه‌ای خود نیستند اما نگرانی‌ها درباره تطویل جنگ یمن را در خفا در گوش محمد بن سلمان زمزمه می‌کنند و در ملأعام دربرابر کشتار زنان و کودکان با سلاح‌های خودفروخته به ریاض سکوت اختیار می‌کنند.
محمد بن سلمان در ٩ ماه گذشته برای کاستن از انتقادها از عربستان دست به جیب شده است. اگر دونالد ترامپ برای محکم کردن جا پای خود در کاخ سفید به بهبود اوضاع اقتصادی و ایجاد اشتغال نیاز مبرم دارد، ترزا می‌نیز برای روزهای سخت پسابرگزیت به شریکی اقتصادی نیاز دارد که در روزهای تنهایی بریتانیا در اروپا به کارش آید. می‌توان گفت که بریتانیا در دوره پسابرگزیت به متحدان سیاسی، شرکای تجاری بین‌المللی و بازار و سرمایه نیاز دارد و در مقطع فعلی این ویژگی‌ها را در عربستان سعودی می‌بیند.
عربستان سعودی اتحادی کهن با بریتانیا دارد و البته که این اتحاد در روزهای پسابرگزیت می‌تواند تنوع بیشتری هم به خود بگیرد. بی‌بی‌سی در تحلیلی در این باره می‌نویسد: در حال حاضر نخست وزیر بریتانیا می‌گوید که عربستان سعودی اطلاعات امنیتی را در اختیار لندن قرار داده که می‌تواند جان شهروندان انگلیسی را در خیابان‌های لندن هم ایمن سازد. سعودی نیز می‌گوید که در قالب همکاری‌های اطلاعاتی و امنیتی با لندن از علم انگلیسی‌ها در حوزه سایبری برای مقابله با آنچه تهدیدهای تهران می‌خواند، استفاده کرده است.
در حوزه رابطه دفاعی و نظامی نیز عربستان سعودی میلیارد‌ها دلار سلاح از لندن خریداری می‌کند که به ایجاد اشتغال در بریتانیا کمک شایانی می‌کند. همزمان محمد بن سلمان به حمایت‌های بین‌المللی از طرح‌های اقتصادی داخلی خود نیاز دارد تا به نوعی سرمایه‌گذاری‌های بیشتری را جلب کند.
**شعار مشترک: مقابله با ایران
عربستان سعودی از منتقدان برجام حتی پیش از تولد این توافق در جولای ٢٠١٥ بود. پس از حصول آن نیز ریاض در کنار تل آویو و تندروهای امریکایی تمام تلاش خود را برای برهم زدن آن به کار گرفت. برجام نقطه اختلاف نه فقط بریتانیا که تروییکای اروپایی با عربستان سعودی است اما ریاض اخیرا نقطه ضعف اروپا را پیدا کرده و درست از همان نقطه در حال اعمال فشار بر تهران است: فعالیت‌های منطقه‌ای ایران.
ترزا می نخست‌وزیر و بوریس جانسون وزیر خارجه وی در چندماه اخیر بارها و بارها از فعالیت‌های منطقه‌ای ایران با عنوان فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده نام برده‌اند و در روزهایی که دونالد ترامپ، اعلام کرده اروپا باید با ممانعت از تداوم فعالیت‌های منطقه‌ای ایران ادامه حیات برجام را تضمین کند، مقام‌های بریتانیایی در حضور محمد بن سلمان و عادل الجبیر وزیر خارجه وی تاکید می‌کنند که برای مقابله با فعالیت‌های ایران در منطقه حاضر به همکاری با ریاض هستند.
عربستان سعودی که از بیش از سه سال قبل جنگ در یمن را با بمباران هرروزه مردم فقیرترین کشور جهان عرب آغاز کرده است در مقابل همه انتقادها از تداوم آن، ایران را مقصر معرفی می‌کند و این ادعا در بیانیه دفتر نخست‌وزیر بریتانیا پس از دیدار می با محمد بن سلمان نیز دیده می‌شود: ریاض و لندن موافق هستند که تنها راه برای پایان دادن به بحران یمن که توسط حوثی‌های مورد حمایت ایران ایجاد شده، توسل به راهکار سیاسی است.
محمد بن سلمان تلاش برای تشدید فشار بر ایران را از دو کانال دنبال می‌کند: محکوم کردن آزمایش‌های موشکی تهران و مخرب نشان دادن فعالیت‌های منطقه‌ای ایران. وی اخیرا در اظهاراتی ترکیه، ایران و گروه‌های افراطی را مثلث شرارت خوانده بود. ترزا می نیز در ماه فوریه در گفت‌وگو با خبرنگاران در برلین گفته بود که بریتانیا با دونالد ترامپ و برخی از اعضای کابینه وی درباره آنچه فعالیت‌های مخرب ایران در منطقه خواند اشتراک نظر دارد.
این نگاه بریتانیا در دایره تروییکای اروپایی نیز حامیان جدی دارد و به عنوان نمونه ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه که هفته گذشته به تهران سفر کرده بود نیز از فعالیت‌های منطقه‌ای و آزمایش‌های موشکی ایران شکایت کرده بود. لودریان حتی در اظهاراتی تند و تیز تهران را به تحریم‌های تازه نیز تهدید کرد. جدا از ترزا می، بوریس جانسون، وزیر خارجه بریتانیا نیز در نشست خبری با همتای سعودی خود ادعاها درباره ایران را تکرار کرد و گفت: «ایران نقش خطرناک و مخربی در یمن بازی کرده و منطقه را بی‌ثبات می‌کند.»
درحالی که دولت بریتانیا به‌شدت از سوی نهادهای حقوق بشری برای عدم توقف ارسال تجهیزات نظامی به عربستان سعودی تحت فشار قرار دارد مقام‌های انگلیسی ترجیح می‌دهند تعبیر وارونه‌ای از حوادث در یمن را به افکار عمومی ارایه دهند. بوریس جانسون در بخش‌هایی از سخنان خود در حضور عادل الجبیر گفت که هدف عربستان سعودی از تشکیل ائتلاف برای حمله به یمن، حمایت از «دولت قانونی» این کشور بوده است. عادل الجبیر وزیر خارجه سعودی نیز در اظهاراتی گفت: با انگلیس بر سر ضرورت مهار ایران و متوقف کردن حمایت این کشور از تروریسم توافق داریم.
**پس از ایران نوبت به ترکیه رسید
عربستان سعودی عنان دیپلماسی منطقه‌ای را به افراط‌گرایی واگذار کرده و برای تامین امنیت سیاسی و تضمین ریسک‌های اقتصادی خود به کشورهای غربی و اسراییل روی آورده است. درحالی که از ایران صدای واحد لزوم مذاکره با بازیگران منطقه‌ای برای تامین امنیت به گوش می‌رسد، عربستان سعودی سیاست کاملا متضادی را دنبال کرده و در لندن، واشنگتن یا حتی تل‌آویو به دنبال خرید امنیت است. محمد بن سلمان که تاکنون رابطه خود با ایران و قطر را تا سر حد درگیری نظامی پیش برده است در تازه‌ترین اظهارات خود آن هم در خاک مصر، ترکیه را هم بی‌نصیب نگذاشت.
به گزارش تایم، محمد بن سلمان در گفت‌وگویی با سردبیران روزنامه‌های مصری در قاهره ادعا کرده که ایران، ترکیه و گروه‌های افراطی یک «مثلث شرارت» را تشکیل می‌دهند. وی همچنین پیش بینی کرده که درگیری عربستان با قطر سال‌ها طول خواهد کشید. وی گروه اخوان المسلمین را به سوءاستفاده از دموکراسی در منطقه متهم کرد و گفت: ترکیه حامی آن، تلاش می‌کند خلافت را احیا کند. بسیاری از تحلیلگران منطقه‌ای این اظهارات محمد بن سلمان را تندترین موضع‌گیری وی در قبال ترکیه دانسته‌اند که می‌تواند فصل جدیدی از تنش را میان آنکارا و ریاض آغاز کند.
تایم در این باره نوشت: قرار دادن ترکیه، در کنار گروه‌های افراطی و دشمن اصلی منطقه‌ای عربستان، یعنی ایران یک تشدید تنش ناگهانی علیه ترکیه است. البته پس از انتشار این مطلب، سفارت عربستان در ترکیه بیانیه‌ای صادر و اظهارات بن سلمان را تعدیل کرد. در بیانیه سفارت عربستان ضمن تکذیب اظهارات بن سلمان درباره ترکیه آمده که منظور ولیعهد گروه اخوان المسلمین و گروهک‌های رادیکال بوده است.
**وقتی صلح قربانی منافع اقتصادی می‌شود
بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه در واکنش به اظهارات و موضع‌گیری‌های ضدایرانی مقامات انگلیسی و سعودی در سفر محمد بن سلمان به لندن گفت: طنز جالبی است که مقامات انگلیسی در دیدار با مقامات کشوری مانند عربستان سعودی که متجاوز به یمن و عامل بروز فاجعه انسانی و جنایت جنگی در این کشور است و سال‌هاست اصلی‌ترین منبع، مروج و حامی افراط‌گرایی، تروریسم و جنگ‌افروزی در خاورمیانه و جهان است، اقدام به بیان چنین مواضع و اظهاراتی علیه ایران می‌کنند. حمایت‌های سیاسی و تسلیحاتی انگلستان و برخی دیگر از کشورها مانند امریکا از عربستان سعودی تهدیدی علیه امنیت، صلح و ثبات کل منطقه است.
این گونه همنوایی‌های انگلستان با ریاض، مسوولیت این کشور را در شکل‌گیری، تشدید و تداوم بحران‌های منطقه غرب آسیا سنگین‌تر و رسیدن به صلح و همکاری بین کشورهای منطقه را دشوار، طولانی و پرهزینه‌تر می‌کند. انتظار از تمام کشورهای جهان و از جمله انگلستان و به صورت کلی از جامعه بین‌المللی این است که در اقدامی مسوولانه ریاض را برای توقف جنگ و خونریزی در یمن و صدور اندیشه‌های افراطی و تروریستی تحت فشار و بازخواست قرار دهند و منافع زودگذر اقتصادی‌شان را با صلح و امنیت بین‌المللی معامله نکنند.
مهمترین راهکار نهادینه سازی الزامات و ضوابط پدافند غیرعامل در دستگاه‌های اجرایی را چه می دانید؟!
شماره اول خبرنامه دیده بان
۲۱ فروردين ۱۴۰۳ - ۲۳:۴۲