چشم انداز از منظر دفاع غیر عامل به تعادل رساندن کشور در قبال تهدیدات است

سردار جلالی رئیس سازمان پدافند غیر عامل کشورطی مصاحبه ای با اولین نشریه تخصصی پدافند غیر عامل قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیا(ص)گفت:در بخش نشانه‌روي ودر نوع اشراف اطلاعاتي و دستگاه‌هاي سنجنده و سنجش از راه دور تحولاتي اتفاق افتاده كه تبديل شده در تهديد سخت،به عنوان ابزار و مؤلفه قدرت‌ساز يا برتري‌ساز در این حوزه ،متن مصاحبه بدین شرح می باشد؛ 

سؤال:با توجه به اهميت تهديد‌شناسي در مقوله تبيين راهبرد و برنامه‌ريزي پدافند غيرعامل،‌به نظر شما مهم‌ترين تهديدات در مقطع زماني كنوني چيست و سازمان پدافند غيرعامل چه اقداماتي را درخصوص مقابله با اين‌گونه تهديدات در دست اقدام دارد؟

تهديداتي كه در حوزه پدافندهوايي وجود دارد اگر بحث كنيم،امروزه تهديدات متنوعي به‌وجود آمده است وما با طيفي از اين تهديدات مواجهيم نه يك نوع تهديد، و طيف تهديد مفهومش اين‌است كه ما بتوانيم در برابر سه طيف سخت و نرم و نيمه‌سخت اقدامات دفاعي داشته باشيم.طبيعتاًاقدامات پدافند غيرعامل تلاش مي كند بر اين سه طيف تأثير بگذارد واقداماتش را در هر سه حوزه برنامه‌ريزي و دنبال كند. در بخش غيرنظامي بيشتر تلاش مي‌كنيم بردو حوزه نرم و نيمه‌سخت متمركز شويم. البته در گذشته برنامه‌هاي ما براي تهديدات سخت بوده مانند استحكامّات و ...منتها اولويت‌هايمان ممكن است تغيير كرده باشد.نكته دوّم اين‌كه   با توجه به اين‌كه   امروزه تهديدات نرم گسترش پيدا كرده، بعضي‌ها ممكن است اين‌گونه فكر كنند كه ديگر تهديد سخت نداريم كه مقام معظم رهبري در ديدار با فرمانده نيروي زميني سپاه كه ايشان گزارش كردند ما متمركزيم بر تهديدات نرم، آقا فرمودند: تهديدات نرم به شما چه ارتباطي داردو شما بايستي به تهديدات سخت بپردازيدو تهديدات نرم متوليان خاص خود را دارد و ساختار و دستگاهي كه متكفل تهديدات سخت است نبايد كوتاهي كند. كه اگر در اين حوزه كوتاهي ببينند اصلا به آن‌جا نمي‌كشد و(دشمن) در اين حوزه عمل مي‌كنند. لذا به نظر مي‌رسد كه قرارگاه پدافندهوايي حضرت خاتم‌الانبيا(ص) نيز مي‌تواند مخاطب همين حرف قرار بگيرد. كه آن هم مخاطب اين‌است كه متكفل پاسخگو به اين تهديدات سخت است و لذا من در اين حوزه به تهديدات نرم و نيمه‌سخت نمي‌پردازم فقط به تهديدات سخت مي‌پردازم. همان‌طور كه مستحضر هستيد تهديدات سخت در حوزه‌هاي نظامي از سال 1990 به اين طرف تحولات اساسي در آن اتفاق افتاده و ويژگي‌هاي صحنه نبرد را كاملا تغيير داده است. به شكلي كه در واقع فاصله بين اين دو نوع جنگ را،دو نسل از تهديد برشماري مي‌كنند و دنبال مي‌كند و آن ويژگي‌ها كاملاً متفاوت با اين ويژگي‌ها است به‌شكلي كه مثلا ما مي‌بينم كه در نوع موشك‌ها، نوع سلاح‌ها و در بخش نشانه‌روي ودر نوع اشراف اطلاعاتي و دستگاه‌هاي سنجنده و سنجش از راه دور تحولاتي اتفاق افتاده كه تبديل شده در تهديد سخت،به عنوان ابزار و مؤلفه قدرت‌ساز يا برتري‌ساز در اين حوزه. اوّلين حوزه، برتري در فضاي سنجش از راه دور است كه پايش همه كشورها از جمله كشور ما را در بردارد و طبيعتاً ممكن است كه اين پايش توسط دو - سه دسته سنجنده انجام شود سنجنده‌هاي معمولي،‌نظامي و جاسوسي كه در سنجنده‌هاي جاسوسي احتمالاً با دقّت و رزولوشن بالاتر مي‌تواند اطلاعات جزئي‌تري را دريافت نمايندودر اين حوزه ما طبيعتاً با يك مؤلفه جديدي مواجهيم. نكته دوّم  فضاي برتري جنگ‌الكترونيك است كه در اين فضا ما در حال گذر از يك مرحله تاريخي هستيم دريك مقطعي جنگ‌الكترونيك اهميت بسيار زيادي پيدا كرد و بالا رفت به سمت اين‌كه   مباحثي مانند جنگ‌اطلاعات يا جنگال و جنگ‌الكترونيك و ضد‌الكترونيك اهميت پيدا كرد ويك  حوزه جدي شد. ولي مسير حركت تكنولوژي به‌طوري است كه جنگ‌الكترونيك در فضاي سايبر ادغام مي‌شود و به نوعي ضعف‌ها و قوّت‌ها و قابليت‌هاي فضاي‌سايبر در فضاي جنگ‌الكترونيكي اضافه مي‌شودو اين باعث مي‌شود كه حوزه الكترونيك را با دو تهديد مواجه كند. يكي حوزه‌ي سيگنالي وجنگ‌الكترونيك و حوزه‌ي سايبري كه همان حوزه ديجيتالي يا صفر و يك مي‌باشد و يا تلفيقي از هر دو و طبيعتاً چون حوزه‌يپدافندهوايي متكي بر اين نوع ابزار هست توجه و تمركز روي اين‌ها از اهميت ويژه‌اي برخوردار است، گام اوّل شناخت استو اين‌كه   چه تحولاتي در اين زمينه رخ مي‌دهد. گام دوّم  اقدام و مقابله در اين زمينه. موضوعي سوّم كه اتفاق افتاده است و خيلي اهميت دارد تحوّل در حوزه‌ي نشانه‌روي،دقّت‌هدف،قابليت‌هدايت وقابليت‌تداوم‌آتش درهر شرايط، كه اين هم نسبت به چارچوب‌هاي گذشته فضا را متغيّر كرده است.مؤلفه‌هاي ديگري هم هست: كاربرد تاكتيك واستفاده از فن‌آوري‌هاي بالا، مثل هواپيماهاي بدون‌سرنشين كه فضا را كاملا نامتقارن، نامتعادل و ناهمتراز كرده است.به شكلي ناهمترازي تجهيزات درهر دو طرف كاملاً مشهود است. و دراين‌جا مامواجهيم با يك مدلي از دفاع كردن. ما معمولاً دو رويكرد داريم يكي اينکه بگوييم عدم‌توازن وجود دارد و تجهيزات آن‌ها برتر و بيشتر  از ما است پس مانمي‌توانيم بجنگيم،خُب اين رويكرد، رويكرد مردودي است. رويكرد دوّم  اين‌است كه ما بتوانيم با تمركز بر فن‌آوري‌ها،استفاده از نقاط قوّت‌مان و فرصت‌ها، مدل جديد دفاع در مقابل اين پديده را طراحي كنيم كه اين مدل داراي اسامي مختلفي است. بعضي مي‌گويند جنگ ناهمتراز، نامتقارن، جنگ شبكه‌اي،جنگ موزاييكي و يا هر نوع جنگي كه مي‌توان متناسب با فضاي پدافندهوايي اتخاذ كرد ولي واقعيت اين‌است كه ما بايدرويكرد كلان مقابله با اين نوعتهديد را اتخاذ كنيم كه تركيبي است از مؤلفه‌هاي ابتكار،مؤلفه‌هاي استفاده از ظرفيت‌ها و قدرت داخلي،‌مؤلفه‌هاي برتر‌ساز نيروي‌انساني كه در  قابليت پرسنل وجود دارد و يك بخش‌هايي از استفاده از ظرفيت‌هاي فن‌آورانه داخلي كه بتوانيم از اين‌ها تركيبي درست كنيم مثلاً در بخش ديده‌باني مي‌پردازيم به استفاده از ديده‌باني بصري. در واقع بخشي از منابع نيروي‌انساني را براي پوشش دادن بر بعضي از ضعفدر فن‌آوري‌مان استفاده مي‌كنيم.يا جاهايي كه مي‌پردازيم به مؤلفه‌هايي مانند پراكندگي يا تنوع در تجهيزات يا استفاده از اين مدل‌ها. در واقع اين رويكرد نشان مي‌دهد كه در واقع يك رويكرد دفاع بومي، ابتكاري يا انحصاري در اين حوزه است به نظر مي‌رسد كه يك جمله در اين مدل دفاع در فضاي پدافند هوايي بگوييم كه رويكرد دفاع ما  يك رويكرد دفاعي:1-عميق 2-لايه‌به‌لايه 3-بومي4-ابتكاري و غيرقابل انتظار. در اين زمينه آماده كنيم و سازماندهي كنيم. اگر بخواهيم بگوييم پدافند غيرعامل در حوزه پدافندهوايي چه مي‌شود مي‌توان دراين 5 واژه دانه‌به‌دانه جستجو و پيدا كنيم.وقتي مي‌گوييم بومي، يعني ما نمي‌توانيم اتكا به تجهيزات و فن‌آوري آن‌طرف داشته باشيم طبيعتاً محروم هستيم و به‌خاطر تحريم به ما نمي‌دهند. خودمان بايد توليد كنيم آن چيزي كه صنعت دفاعي كشور مي‌تواند توليد كند و پشتيباني كند با حداكثر هوشمندي از آن استفاده كنيم. وقتي مؤلفه فن‌آوري ثابت شود مؤلفه تاكتيك و ابتكار افزايش پيدا مي‌كند. اين رويكرد مي‌تواند دكترين عملّياتي يا رويكرد پدافند غيرعامل در پدافندهوايي باشد كه اين رويكرد بايد باز شود و بسط داده شود تا متناسب با هر حوزه راه‌حل‌هاي عملياتي به‌صورت ريز از آن استخراج شود.

سؤال:وضعيت پدافندغيرعامل درحال‌حاضر و چالش‌هاي پيش‌رو در دوحوزه نظامي و غيرنظامي چيست؟

در حوزه‌ي عمومي ما يك سري چالش‌ها داريم. يك سري موفقيت‌ها و يك سري چشم‌اندازها. ما چشم‌اندازمان در پدافند غيرعامل طوري است كه كشور را در مقابل هر نوع تهديدي به تعادل برسانيم و پايدار كنيم. به شكلي كه اين عدمضربه‌پذيري و اين غير‌ناتعادلي در برابر تهديدات براي ما بخش عمده‌اي از بازدارندگي‌ها را شكل دهد و در واقع ضربه‌ناپذير شويم. اين چشم‌انداز مي‌تواند ما را با يك رويكردي مواجه كند. در حوزه پدافند غيرعامل با  يك تحريم واقعي و جدي، به لحاظ دانشي و ابزار مواجه هستيم.ما هدف‌مان در واقع آسيب‌ناپذيرسازي كشور در برابر تهديدات است يا به حداقل رساندن آسيب‌پذيري در كشور در برابر تهديد استكه طبيعتاً با يك رويكرد بومي، ابتكاري و داخلي مواجه مي‌شويم. ما در ابتداي كار كه شروع كرديم مواجه بوديم با سؤالات و نقاط ابهام بسيار زيادي به لحاظ دانش و تكنولوژي و اين‌كه پاسخ خيلي از سؤالات را نمي‌دانستيم ولي خوشبختانه با اتكا به همين روحيه، كه ما بايستي اين دانش و پاسخ سؤالات را در درون كشور پاسخش را پيدا كنيم و رويكردمان رويكرد توليد دانش بومي بود امروزه دركشور و به نظرم در دنيا تبديل به قطب پدافند غيرعامل شديم كه توانستيم در برابر تهديدات امروز دنيا كه به‌قول مقام معظم رهبري تهديدات متنوعي است و خيلي‌ها بر عليه ما تهديد كردند و اين‌كه  ما توانستيم درمقابل اين مدل دفاع اتخاذ كنيم و براي مدل‌ها راهكار و راه‌حل پيدا كنيم، تبديل شديم به قطب علمي و دانش پدافند غيرعامل در دنيا كه خيلي از كشورها متقاضي تبادل آموزش با ما هستند كه نشان مي‌دهد كه ما سطح علمي و دانش ما به اندازه خوبي رشد كرده و توانستيم اين مسئله را آكادميك كنيم و دانشجو بگيريم و تربيت كنيم و استاد داشته باشيم و صاحب كلاس باشيم كه اين پيشرفت بسيار خوبي است كه ما در پدافند غيرعامل به‌دست آورديم. طبيعتاً اين رويكرد، ما را دچار چالش‌هايي هم خواهد كرد. ما فكر مي‌كنيم عمده‌ترين چالش ما اين‌است كه عليرغم اين‌كه در برنامه پنج‌ساله ‌چهارم و پنجم مواردي داريم كه با پي‌گيري‌هاي زياد، راجع به پدافند غيرعامل به آن اشاره شده است، ولي هنوز هم پدافند غيرعامل فاقد يك قانون مستند و جامع و كامل است كه تمام اجزا آن را مشخص كرده باشد. مثلاً اگر در پدافند غيرعامل در حوزه مردم، بخشي از حوزه‌هاي دفاع غيرنظامي را شامل بشود كه در اسناد ما شامل مي‌شود، طبيعتاً قانون مي‌خواهيم براي به‌كارگيري مردم در زمان جنگ و نحوه به‌كارگيري سرمايه آن‌ها و نحوه‌ي حفاظت از آن‌ها و نحوه‌يمشاركت آن‌ها در دفاع و اين دقيقاً بايد قانوني بشود، مشخص و شفاف شود. مثلاً من در كشورهاي ديگر مشاهده كردم، مثلاً درروسيه يك مؤسسه دارند براي تدوين لوايح،قوانين و آيين‌نامه‌هاي كامل، مثل يك پژوهشكده بزرگ.از آن‌ها درحوزه بهداشت و درمان سؤال كردم، گفتند: نزديك به 500 مورد موارد قانوني مصوب داريم كه تكاليف را مشخص مي‌كند كه مثلاً يك پزشك در زمان بحران چقدر در اختيار دولت باشد و چقدر كار كند و فرد عادي و امثالهم، كه اين چالش بزرگي است كه اميدواريم انشاءا... بخش‌هاي قانون‌گذاري كشور در اين‌باره مساعدت كنند. فراتر از جناح‌بندي و جهت‌گيري‌هاي سياسي قانون مدون و كاملي در اين حوزه براي كشور تصويب كنند كه ما بتوانيم همه‌ي بخش‌ها را،ببينيد مثلاً ما مي‌آييم در كشور توسعه‌صنعتي مي‌دهيم عليرغم اين‌كه در قانون برنامه پنج‌ساله پنجم، ماده 215 وجود دارد كه الزام مي‌كند تمام دستگاه‌ها را كه بايد ملاحظات پدافند غيرعامل داشته باشند، ولي اين ماده كفايت لازم براي كار قانوني انجام نمي دهد و هنوز ما شاهد هستيم كه خيلي از دستگاه‌هاي اجرايي مي‌آيند و پروژه‌هايي را در كشور انجام مي‌دهند، طراحي مي‌كنند ومطالعه مي‌كنند و مي‌آورند، كه اين‌ها هنوز هم براي كشور وابستگي و آسيب‌پذيري توليد مي‌كند. اگر خداي ناكرده ما در شرايط نبرد قرار بگيريم اين‌ها جزء نقاط قوّت‌مان نيست بلكه نقاط ضعف‌مان است. قانون بايد طوري شفاف و دقيق باشد كه بتواند اين حوزه‌ها را هم پوشش دهد. چالش دوّم  منابع اعتباري است كه اگر در قانون شفاف شود مشكل اعتباري ما حل خواهد شد يعني اين‌كه مثلاً اگر هزينه‌هاي ايمن‌سازي يك مجتمع پتروشيمي براساس قانون جزء خود پروژه باشد كه در دستورالعمل‌ها است، ولي بعضاً دستگاه زير بار نمي‌رود. اگر اين باشد ما مشكل قانوني و اعتباري نداريم. در واقع خود پروژه كارش را انجام مي‌دهد. ولي اگر پيش‌بيني نشده باشد پروژه‌هايي كه ساخته شده نيازمند اعتبار است و اعتبارات موجود كفاف اين موضوع را نمي‌دهد هر چند بالاخره ما ازدولت محترم تشكر مي‌كنيم كه بالاخره عليرغم اين‌كه دولت‌هاي قبلي در اين زمينه كمك نكردند، رويكردش مثبت و اختيارات خوبي واگذار كردند. گرچه ما از كمبود اعتبارات مشكل داريم. اگر اعتبارات تقويت شود مي‌توانيم رويكرد جدي داشته باشيم.

سؤال: باتوجه به فرمايش فرماندهي معظم كل‌قوا «تأثير متقابل طرح‌هاي پدافند غيرعامل و عامل نبايستي مورد غفلت قرار گيرد» ولزوم هماهنگي در خصوص اقدامات پدافند غيرعامل و عامل در حفاظت از مراكز حياتي و حساس كشور،‌سازمان پدافند غيرعامل  به‌عنوان متولي پدافند غيرعامل  چه اقداماتي را تاكنون انجام داده است؟

البته اين اقدام دوطرفه است. يك موقع اين‌است كه قرارگاه پدافندهوايي خاتم اين‌را از ما بخواهد كه هماهنگ كنيم كه چنين خواسته‌اي به ما ندادند. يك نكته ديگر كه هم قرارگاه بخواهد و هم ما بخواهيم، ما در برنامه‌هايمان درخواست كرديم و به دوستان گفتيم: ما به‌خاطر اين‌كه در تمام دستگاه‌ها ساختار و نيروي انساني داريم مي‌توانيم كمك‌كننده قرارگاه باشيم، منتها از آن‌طرف استقبالي نديديم كه بخواهد اين موضوع جزء خواسته‌هايش باشد و نيازهايش را ما هماهنگ كنيم ولي خوشبختانه براي حوزه‌ي پدافندهوايي هم قوانين خوبي پيش‌بيني شده است كه بعضاً مي‌تواند كمك كند به پدافندهوايي. ما احساس مي‌كنيم پدافندهوايي هم عامل و هم غيرعامل مي‌توانند دو بال يك پرنده باشند و هر دو كمك‌ كنند به كامل شدن يك حوزه‌ي دفاعي.در واقع هر دو را مكمل هم مي‌دانيم. شما در هر پدافندهوايي هم، نياز به پدافند غيرعامل داريد يعني خود قبضه، سيستم، رادار و امثالهم بايد حتماً برخوردار از پوشش پدافندهوايي باشد تا جامعيت لازم داشته باشد طبيعتاً يك دفاع كامل و جامع از زيرساخت هم نيازمند هر دو حوزه است.

سؤال: با توجه به گستردگي و تنوع حوزه‌هاي مرتبط با پدافند غيرعامل و لزوم ايجاد هماهنگي در خصوص اقدامات پدافند غيرعامل در بخش‌ها، دستگاه‌هاي مختلف كشور،‌سازمان پدافند غيرعاملدر خصوص هماهنگي و نظارت بر انجام اقدامات پدافند غيرعامل چه سازوكارهايي را پيش‌بيني و اجرا نموده است؟

 3 سازوكار داريم يكي رئيس‌جمهور محترم و هيئت‌دولت بر اساس مصوبه، اختيارات دولت و رياست محترم جمهوري را در قالب كارگروه پدافند غيرعامل داراي اختيارات اصل128و اصل138 قانون‌اساسي به يك كارگروه 5 نفره متشكل از دكتر فيروزآبادي، وزير كشور، وزير علوم، وزير دفاع و معاون برنامه‌ريزيو چند نفر ديگر داده كه اين كارگروه تصميماتشان معادل مصوبه هيئت دولت است و براي هماهنگ‌سازي با دستگاه‌هاي دولتي خيلي مؤثر است و ما از اختيارات تفويضي ايشان استفاده مي‌كنيم و به نظر من يك رويكرد بسيار مثبت دولت در اين زمينه است.

رويكرد دوّم اين است كه ما در دستگاه اجرايي با مصوبه معاون برنامه‌ريزي و منابع انساني رياست جمهوري توانستيم يك ساختاري داشته باشيم بر اساس پدافند غيرعامل،كه بتواند اجراي اين برنامه‌ها و هماهنگ‌سازي برنامه‌ها در درون هر دستگاه را دنبال نمايد. سازوكار سوّم خود سازمان پدافند غيرعامل ودبيرخانه آن است كه تلاش مي‌كنيم در جلسات و كارگروه‌هاي تشكيل شده به‌صورت موضوعي،دستگاه‌ها را كنار هم بگذاريم وهماهنگ را انجام دهيم مثلاً ما در سه موضوع اساسي اين‌كار را كرديم يكي موضوع سايبري كه با تشكيل قرارگاه سايبري و دعوت از دستگاه‌هاي ذي‌ربط هماهنگ‌سازي دفاع سايبري را دنبال مي‌كنيم.يكي ديگر موضوع دفاع در برابر نشت‌هسته‌اي در قالب قرارگاه رافع، كه اين دستگاه ذي‌ربط را دعوت نموديم كه كاملاً متمركز شدند روي اين موضوع و هماهنگي در قالب فرماندهي واحد دنبال مي‌كنيم ويكي ديگر موضوع تهديدات زيستي يا بيولوژيك را در قالب قرارگاه پدافند زيستي. در اين زمينه حدود 20 دستگاه هستند كه در اين سه موضوع هماهنگ‌سازي و هدايت و دنبال مي‌كنيم. ساير موضوعات مثل موضوع اقتصادي و يا مباحث زيرساختي و يا هماهنگي‌هاي ديگر هم با هماهنگي دبيرخانه شوراي امنيت ملّي انجام مي‌دهيم.

سؤال: همان‌گونه كه مي‌دانيد پدافند غيرعامل در نيروهاي مسلح در معاونت مهندسي ديده شده است در حالي‌كه پدافند غيرعامل طيف وسيع و بسيار متنوعي از حوزه‌ها از جمله آماد و پشتيباني،‌عمليات و ارتباط و ... را شامل مي‌شود. ارزيابي جنابعالي از عملكرد ساختار كنوني چيست؟ آيا نياز به بازنگري دراين ساختار احساس نمي‌كنيد؟

در سال 84-85 بود كه اين مصوبه گرفته شد و در واقع مهندسي واحدهاي نظامي را كاملاً در اين زمينه بسيج كرد به نظرم اقدامات بسيار ارزشمندي را همه‌ي واحد‌هاي مهندسي سپاه و ارتش انجام دادند و اين‌كار جزء عقب‌ماندگي‌هاي تاريخي ما بود و خوشبختانه انجام شد حالا بعضي‌ها كمي جلوترند و بعضي‌ها كمي عقب‌تر. ولي اصل موضوع،‌طرح موضوع، تعريف‌مسائل و طراحي پروژه‌هاو شروع كارها و سازماندهي براي اجرا، كارهاي بسيار سنگيني بود كه انجام شد. به نظرم انجام شد و در اين زمينه خدا را شاكرم كه توفيق داد در مقطعي اين موضوعات را دنبال كنم واز اين موضوع من خودم احساس رضايت مي‌كنم. طبيعتاً بعضي از سازمان‌هاي نيروهاي ارتش و سپاه بعضي‌ها جلوتر بودند و فعال‌تر و بعضي‌ها كم‌تر و بعضي‌ها عقب‌ماندگي‌شان بيشتر و بعضي‌ها عقب‌ماندگي‌شان كم‌تر بود. اگر بخواهم رنكينگ(درجه‌بندي) كنيم ممكن است كسي عقب و جلو قرار بگيرد به نظرم يكي از اشكالاتي كه دراين موضوع بود كه اين‌جا پدافند غيرعامل صرفاً  با نگاه زيرساختي و مهندسي به‌‌آن نگاه مي‌شد و نيازمند بوديم كه ساير حوزه‌ها بيآيند. مثلاًحوزه‌هاي مخابراتي، حوزه‌هاي لجستيكي، حوزه‌هاي عملياتي و پشتيباني كه اين‌ها كم‌تر آمدند وسط و البته بعضي نيروها خوب آمدند مثل واحد‌هاي عملياتي و لجستيكي آن‌ها، بعضي‌ها نيآمدند در اين زمينه. فكر مي‌كنم خوب است كه بازنگري در ساختارها انجام شود. با اين رويكرد كه پدافند غيرعامل را همه‌جانبه ببينند.

سؤال: شما درمصاحبه‌هاي قبلي،‌ پدافند غيرعامل را در حوزه‌ي راهبرد و علم وفن‌آوري و مردم تقسيم و دراين بين به علم و فن‌آوري توجه ويژه‌اي نموديد. اقدامات جنابعالي در مقوله علم و فن‌آوري و نهادينه نمودن آن در بدنه‌ي سازمان‌ها و نهادهاي ديگر در حوزه پدافند غيرعامل چه بوده است؟

ما درهر سه سطح پدافند غيرعامل كارهايي را  انجام داديم. در سطح راهبردي مفهومش اين‌است، مسئولين راهبردي كشور كساني كه در سطح راهبردي كار مي‌كنند مفاهيم اين دسته از پدافند غيرعامل را ياد بگيرند و فرا بگيرند و راهبري بشوند كه مباحث پدافند غيرعامل در ذات مفاهيم راهبردي و برنامه‌هاي كلان كشوري ديده شود كه اين كار بسيار مهمّي است.ما براي اين‌كار اوّلين كارمان راه‌اندازي دوره‌يدكترا مديريت‌راهبردي پدافند غيرعامل بود كه اين نسل را تربيت كند. خوشبختانهامروز شاهد سوّمين دوره پذيرش هستيم كه 3 سال سابقه پيدا كرده است كه كار بسيار خوبي است در واقع مي‌تواند مديران كشور، اعم از نظامي و غير‌نظامي، مفاهيم استراتژيك پدافند غيرعامل را به آن‌ها منتقل كند كه مي‌توانند در نظام داشته باشند و بقيه كارها مثلاً پيش‌بيني سياست‌هاي كلان پدافند غيرعامل بود كه در سال 86 انجام شد و در حوزه‌ي سايبر، سال 89 انجام شد و در سال 89به هر دويشان ابلاغ گرديد. يكي پيش‌بيني ملاحظات پدافند غيرعامل در برنامه‌هاي5 ساله بود كه ما در برنامه‌يپنج‌ساله چهارم يك بند از يك ماده داشتيم (ماده 121 بند 11)مال ما بود. در برنامه‌ي5 ساله پنجم 5 ماده داريم الان در واقع مي‌شود گفت كه از نظر مفهومي كاملاً رشد كرده و ضمن اين‌كه ما تلاش كرديم كه برنامه‌يپنج‌ساله پنجم همه دستگاه‌ها را تنظيم كنيم كه در اسناد پشتيباني منابع پنجم است و ببريم در سطح اجرايي. اگر اين‌ها را مفاهيم سطوح عالي و استراتژيك بدانيم در واقع رشد خيلي خوبي كرده ولي باز هم رضايت‌بخش نيست. سطح دوّمرا ما سطح فني- مهندسي- صنعتي در نظر گرفتيم يعني اين‌كه برنامه نهايي شد حالا تبديل مي‌كنيم به زير‌ساخت. اين در واقع نيازمند قانون بود كه ماده 215 در اين حوزه هم آمد به كمك ما و ماده 198 نيازمند آيين‌نامه و در واقع چگونه ساختن بود كه ما تا حالا حدود 77-80 تا(عدد) آيين‌نامه را به تصويب رسانديم و ابلاغ كرديم كه در واقع زبان، زبان مهندسي است كه توصيه كلّي وجود ندارد. چگونه اين زير‌ساخت را بسازيم كه اين زير‌ساخت پهن شود كه كاملاً پدافندي است. ما حدود 4 رشته كارشناسي‌ارشد را توليد كرديم. طراحي صنعتي،‌سازه، معماري و CCDكه كاملاً فني هستند. دو رشته ديگر هم داريم: امنيت ملّي و مديريت‌بحران كه موضوعات جنرال‌تري نسبت به اين موضوع هستند. ولي آن‌ها رشته‌هاي مهندسي هستند كه خروجي‌شان اين‌است كه چگونه بسازيم و چگونه طراحي كنيم كه فني و دقيق است. ضمن اين‌كه در برنامه‌هايمان در تمام حوزه و دستگاه‌ها را در اين زمينه وارد كرديم كه بتوانند شكل‌كار را انجام دهند. خ‍ُب خوشبختانه ماده 215 كمك خوبي به ما كرد. از لحاظ قانوني و ما در شوراي برنامه‌ريزي استان‌ها دستورالعمل و روش‌نامه‌اي تنظيم كرديم كه براي اجراي پروژه‌ها،مشاور پدافند غيرعامل  بگيرند. براي تسهيل كار و براي دستگاه‌ها با اهميت بالا و داراي پروژه‌هاي بيشتر، استان‌ها با تربيت مشاورين تخصصي به‌عنوان مشاور مادر كه كل پروژه‌هايشان را مديريت كنند، تنظيم كرديم و شرح‌خدمات، آيين‌نامهنحوه‌ي به‌كارگيري،‌ تأييد‌صلاحيت و معرفي شركت‌ها به دستگاه‌ها را كرديم كه بخش زيادي از دستگاه‌ها با اين شركت‌ها قرارداد بستند. در واقع اين شركت‌ها بازوي فنيدستگاه‌هاجهت اعمال ملاحظات پدافند غيرعامل در پروژه‌هايشان مي‌شود و كمك‌كننده به دستگاه‌ها. اميدواريم تمام دستگاه‌ها همين‌رو به راه ادامه دهند و دنبال كنند.در حوزه‌ي سوّم كه مديريت‌بحران و مردم است در واقع الگوي مديريت‌بحران را كه اگر اين زيرساخت ساخته شده درحال بهره‌برداري،دچار حادثه با منشأ دشمن بشود چگونه مي‌شود اداره‌اش كرد، الگوي مديريتي تنظيم كرديم كه در بحث قبلي اشاره كردم كه اين الگو را براي مدارس به‌صورت عمومي داريم مانند: تشكيلات و وظايف مقابله با بحران در مدرسه، آشنايي با مديريت بحران ناشي از جنگ كه نزديك به يك ميليون جلد منتشر كرديم و به همه مدارس رفته است واين الگو را به همه‌ي وزارتخانه‌ها و دستگاه‌ها داديم و الان داريم دانه‌به‌دانه طرح‌هاي مديريت‌بحران را نتيجه مي‌گيريم كه در واقع هر دستگاهي در شرايط تهديد بتواند با اين الگوي ما، خودش را براي تهديد آماده كند.

سؤال: با توجه به شكاف بين كشورهاي مهاجم و كشورهاي هدف از لحاظ فن‌آوري و اين‌كهفن‌آوري همانند شمشير دو لبه مي‌تواند هم سود داشته باشد و هم آسيب‌پذير، به نظر شما وارد شدن در اين فن‌آوري‌هاي پيشرفته از لحاظ پدافند غيرعامل معقول است؟

ما فكر مي‌كنيم يكي از ضعف‌هاي مسئولين ما به‌كارگيري فن‌آوري‌هاي نو بدون توجه به آسيب‌ها و تهديدهاي احتمالي در درون آن فن‌آوري‌هاست و اين را كاملاً يك تهديد مي‌دانيم و در مقابل آن‌هم، مسدود‌سازي تكنولوژي جديدرا نمي‌گوييم. مي‌گوييم كاربرد و به‌كارگيري هوشمندانه آن‌ها و توجه به آسيب‌پذيري‌ها و تهديد. مثلاً اگر قرار است يك دستگاهي، يك فن‌آوري جديدي را بيآورد مي‌گوييم: 1- آيا اين تهديد را به كشور متوجه مي‌كند؟ 2- آيا آسيب‌پذيري امنيتي براي كشور است يا خير؟ اگر پاسخ مثبت باشد پس مي‌گوييم به‌كارگيري اين فن‌آوري مستلزم داشتن يك پيوست امنيتي و دفاعي است كه چگونگي پوشش آسيب‌پذيري و چگونگي مقابله با تهديد در آن مشخص كرده باشدو اين كاملاً قابل استفاده است. كشوري كه فن‌آوري توليد مي‌كند صاحب فن‌آوري است.فن‌آوري‌هاي جديد كه عمدتاً سايبربيس(Cyberbase) هستند در واقع به‌صورت كد بسته مي‌آيند. يعني آن كدينگ نرم افزاري را به‌صورت بسته يا Embeddedمي‌كنند و به‌صورت فشرده به‌دست ما مي‌دهند و ما نمي‌دانيم چه ملاحظاتي و چه فرمول‌هايي دارند.آن‌ها هم رفتند به‌شدت به سمت اين‌كه سيستم‌هاي جاسوسي و كنترلي را در اين كد به ما بدهند. اين باعث مي‌شود مثلاً در يك شبكه وقتي كه يك سخت‌افزار يك محصول خارجي، استفاده مي‌شود ما اطلاع نداريم در اين محصول چه مدل نرم‌افزاري و سخت‌افزاري پيش‌بيني شده و لذا ممكن است همان باعث تهديد شود و به‌خاطر همين، اين محصول را دسته‌بندي مي‌كنيم به حوزه‌ي كاربردي. اگر حوزه‌ي كاربردي حوزه‌ي حياتي است حتماً نبايد از خارجي استفاده كنيم. اگر بخواهيم از محصول خارجي استفاده كنيم بايد سورس كدش(Source code) را بگيريم و آن‌را كنترل كنيم كه آيا كد جاسوسي در آن وجود دارد يا خير؟ اگر وجود ندارد مي‌شود استفاده كرد اگر وجود دارد نمي‌شود استفاده كرد و لذا اين توسعه فن‌آوري‌ها به‌سمت توسعه اشراف بر دنيا دارد پيش مي‌رود و آن‌ها كه آن‌را توليد مي‌كنند اين اشراف آن‌ها، براي ما تهديد‌زا است ما نمي‌توانيم اجازه دهيم كه بر همه جاي ما اشراف داشته باشند بايد حتماً يك هوشمندي و دقّت در اين حوزه باشد تا استفاده شود.

سؤال:باتوجه به لزوم تعامل نيروهاي مسلح با سازمان پدافند غيرعامل در خصوص دسترسي به دست‌آوردهاي علمي و تحقيقاتي و نيز بحث مديريت‌دانش در اين عرصه سازوكار سازمان پدافند غيرعامل در اين عرصه چگونه است؟

رئيس ستاد كل نيروهاي مسلح، سردار فيروز‌آبادي تأكيد داشتند كه در موضوع استانداردها، دانش و تجربيات پدافند غيرعامل اعم از نيروهاي مسلح و غيرنظامي وجود دارد كه از نيروهاي مسلح بايد پشتيباني بشوند. ما آمادگي داريم در تمام سهميه آموزشي، كارگاه‌ها،‌اجلاس‌ها و برنامه‌ها از نيروهاي مسلح دعوت مي‌كنيم و از مشاركت آن‌ها كاملاً استفاده مي‌كنيم. مثلاً ما در حوزه‌هاي سايبري از نيروهاي مسلح استفاده مي‌كنيم.در مانورها از نيروهاي مسلح استفاده مي‌كنيم. آن‌جايي كه كار آموزشي و دانشي است استفاده مي‌كنيم و طبيعتاً ممكناست نيروهاي مسلح اختصاصاتي مربوط به خود داشته باشد كه ما خيلي در آن ورود نمي‌كنيم.