رویکردهای نوین تهدیدشناسی - قسمت اول

در راستای شناسایی تهديدات نوین از منظر پدافند غيرعامل ،انجمن علمی سازمان اقدام به برگزاری دوره ای با عنوان " رویکردهای نوین تهدیدشناسی "نمود،این دوره که توسط سردار جلالی ،رئیس سازمان پدافند غیر عامل کشور در سالن اجتماعات دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال و باهدف آشنایی هرچه بیشتر محققین و دانشجویان با تهدیدات حوزه های مختلف و همچنین بیان راهبردهای مقابله با آن برگزار شد با استقبال گسترده دانشجویان و محققین دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی و فعالان حوزه پدافند غیرعامل و اساتید روبروگردید،لذا حسب درخواست دانشجویان و نخبگان و بمنظور بهره گیری هرچه بیشتر بر آن شدیم تا سلسله مباحث مطرح شده در این دوره را جهت استفاده علاقه مندان طی چند قسمت ارائه نمائیم،متن اولین سخنرانی:

موضوعی را كه مي­خواهيم دربارة آن صحبت كنيم، مبحث مربوط به تهديد شناسي و در رابطه با موضوع تهديد و نقش پدافند غيرعامل در آن می­باشد. در واقع می­خواهیم در اين حوزه آن نگاه و توجه­ خاص را به مسئله تهديد كه از اين منظر لازم است. مد نظر داشته و دنبال نمائيم.

باید توجه داشت که موضوع تهديدات، جزء مبحث علوم انساني است و متناسب با حوزه­های مختلف قابل تعريف و برداشت است. هر بخشي مباحث مربوط به تهديدات را از منظر حوزه خودش مورد توجه قرار داده و به آن نگاه مي­كند و ممكن است حوزه­هاي مختلف نسبت به يك مسئله نگاه­هاي متفاوتي داشته باشند. از آن جمله میتوان مباحث مربوط به پدافند غيرعامل نسبت به تهديد را در نظر گرفت. حوزه­هاي سياسي، امنيتي، مديريت بحران و حوزه­هاي نظامي هر كدام نگاهشان به مسئله تهديدات به نوعي، نگاه متفاوتي است و به نظر می­رسد، امری طبیعی بوده و ايرادي هم ندارد.

حال مي­خواهيم نگاه به تهديد را از منظر پدافند غيرعامل مورد بررسی قرار دهیم. اگر اين موضوع را كامل دنبال و به آن توجه كنيم در خواهیم یافت که بر مباحث زيادي، تغييرات جدي و اساسی خواهد گذاشت، بشكلي كه در بعضي از علوم حتي نگرش ما نسبت به موضوع­هاي مختلف تفاوت کرده و حتی لازم باشد كه ما رويكردهاي جدید و متفاوتي نسبت به تهديدات را لحاظ و مد نظر داشته باشيم.

در خصوص اشراف بیشتر به عرایظ قبلی يك مثال مي­زنم مثلاً درحوزه اقتصاد با اساتيد زيادي در خصوص حوزه پدافند وارد بحث شدیم، دوستان معتقد بودند علم اقتصاد حوزه رقابت است و حوزة بهره­گيري از مزيت­هاي برتر ساز و هركسي هم مزيت اقتصادي واقع­گرا را دنبال و استفاده می­نماید. و لذا در اين حوزه ما تهديد، جنگ، و ازاين قبیل حرف­ها نداريم. بلكه صرفاً مباحث، مباحث رقابتي است و ما بايد از مزيت­هاي برتر استفاده كرده و آنرا دنبال كنيم. در پاسخ به دوستان اقتصادی عرض­کردم. حال اگر ما عينكمان را برداريم و با عينك ديگري (پدافند) به مسئله نگاه كنيم، مي­بينيم كه همين حوزة اقتصاد از جنگ جهاني دوم به اين طرف، موضوع اصلی عرصه جنگ­ها بوده و تهديدات هم با پيشرفت علم و دانش اشکال متفاوتي نسبت به برخورد با حوزه اقتصاد داشته است.

يكی از اساتيد دانشگاه اصفهان در این جلسه بنام آقاي تحكيمي بودند که اين موضوع را بحث مي­كرديم. ايشان خيلي علاقه مند شدند و قرار شد پیگیر این موضوع شوند و نتیجه را اعلام فرمایند. ایشان با مطالعه و جمع آوري اطلاعات يك كتاب كامل در مورد سابقه جنگ اقتصادي، در ادوار گذشته و با اشکال مختلف و با چهارچوبهاي گوناگون كه عامل آن، اقتصاد در جنگ بوده و امروزه نیز نقش آن پررنگ­تر شده و تبديل به اصلي­ترين موضوع صحنه جنگها در حوزه­هاي مختلف حتي بين ابرقدرتها گردیده است، را در کتاب خود تاکید نموده و آورده­اند. لذا می بینیم در جنگ اوكراين، حوزه اصلي درگيري؛ مسئله اقتصاد بوده و مباحث دیگری مانند سياست، امنيت دفاعي و نظامي به تبعيت از اين مسئله مطرح مي­گردد.

با توجه به نقش بسیار مهم، مهلک و مخرب تهدید درکلیه­ی ساختار­های یک کشور اين سئوال مطرح می­شود، چرا مقابله با تهدید در نظام آموزش اقتصادي و يا اقتصاد مقاومتي حذف گردیده؟ آیا يك سياسيت ابداعي بود؟ چرا اقتصادی­هاي ما مي­گويند ما نظريه و بحثي در مورد جنگ­ها نداريم؟ ما در حوزة اقتصاد فقط رقابت، مزيتهاي­ برتر و بحث اقتصادي و امثال اينها را پیگری و دنبال می کنیم.

لذا مي­بينيم اصلي­ترين موضع اقتصادي رنگ باخته و وجاهت خود را از دست داده و ديگر نمی­توان چهارچوب­هاي گذشته كه مزيت محسوب مي­شد را به عنوان شاکله برتری مزیت نام برد. فرض­كنيد گندم براي ما صرفه اقتصادي نداشته باشد و برويد از هند خریداری و وارد کنید. و مبلغ خريد کمتر از مبلغ كاشت آن نیز در آيد. و یا در مورد دیگر، پاره­ای از مسئولين مي­گويند كه بعضي از محصولات كشاورزي زياد آب مصرف مي­كند و در شرایط فعلی غير اقتصادي مي­باشد و بهتر است برويم از خارج كشور خريداري نمائيم. بلی، اين مي­شود مزيت. حال اگر در شرایط تحريم و اين چنين مسائلي واقع شويم، آیا آن روش باز هم مزيت محسوب خواهد شد؟ مشاهده شده است­ که اقتصاد را دچار دگرگوني بارزی خواهد نمود. حتي روشی كه در برهه­ای از زمان به عنوان مزيت اقتصادي مطرح بود. کشور را با چالشی عظیم و هولناک در برهه­ای دیگر مواجه خواهد کرد. و اینکه كجاها بايد باز توليد در داخل کشور اتفاق بيافتد تا جبران مافات گردد؟ خود مسئله بسیار مهمی خواهد بود و این سئوال پیش میآیدآیا دیگر متقاضی کاشت آن محصول و ساختار زیر بنایی آن وجود دارد یا خیر؟ در کل اين نگرش و طرز تفکر بر اقتصاد ما تاثيرگذار خواهد بود. از اينكه درحوزه اقتصادي، ما تهديد قائل باشيم يا قائل نباشيم، خود يك مسئله بسیار مهم و اساسی است.

در بحث حج (برائت از مشرکین) شورته­هاي عرب و شيخ هاشون با ما بحث مي­کردند كه چرا شما در زمان حج تظاهرات کرده و سیاست را وارد حج مي­كنيد؟

پاسخ داده می­شد، همين وارد نكردن سياست در حج؛ خودش يك سياست است. يعني سياست زدايي از حج خودش يك سياست مي­باشد که ما کاری به غلط و یا درست بودنش نداریم. در نتیجه تهديد زدايي از دانش، خود يك سياست است. که بایستی بر روی آن تامق بیشتری شود. حال كه از حوزه اقتصاد بسوي حوزه پزشكي مي­رويم، باز مشاهده خواهيم كرد كه همان طرز فکر و نگرش بر حوزه پزشکی کشور حاکم است و مي­گويند ما كاري به منشاء تهديد نداريم و ما نگرشمان به مسائل، صرفاً از دید یک پزشک با بيمار و بیماری او است. اگر اين بيمار بوسيله يك موجود زنده که در آزمایشگاه دستكاري شده، مهندسي شده، هدفمند شده، و باعث بیماری او شده كاري نداريد و به شما ارتباط ندارد. و فقط شما به ايشان بصورت يك بيمار نگاه مي­كنيد.. اکنون جای بسی تاسف و نگرانی است که به چه دلیل در حوزه­های پزشکی، اقتصادی، مهندسی و...... منشاء تهدید حذف و نادیده گرفته شده است.

ملاحظات اجتماعي، وضعيت فرهنگي، اقتصادی و از این دست مسائل، همه­ خوب است و من این طرز تفکر را رد و نفی نمي­كنم. بلکه متحير و شگفت زده­ام كه چرا تهديد از موضوعات فوق حذف شده است؟ چرا ما داخل دانشكده معماري، دانشكده مهندسي و دانشكده صنعتي اثر تهديد بر طرح را مطرح نمي­كنيم؟ و چون نمی­خواهیم و یا نمي­توانيم آنرا محاسبه و اندازه گیری نماییم، مي­گوئيم اينها به ما ربطي ندارد و اين مسائل جزء وظايف نظامي­ها و امنیتی­­ها مي­باشد و بايد آنها پیگر و به دنبال آن باشند. آیا مسئله تهديد تنها به نظاميان ارتباط دارد؟ و یا براي همگان مي­باشد و تمامی قوه­ها را در بر مي­گيرد. لذا باید این حساسيت را برانگیخته نمود، تا نقش تهدید، تاثیر و گستره آنرا بر حوزه­های گوناگون معطوف و پررنگ گشته و حذف و ناديده گرفته نشود. آیا حذف تهدید، يك سياست است يا غفلت؟ اگر سياست است، سياست را اصلاح و بازنگری كنيم و اگر هم غفلت شده، در سدد رفع آن باشیم.

در نگاه به تهدید بایستی تغییر نگرش داده و تنها آنرا مختص به نیروهای نظامی و امنیتی ندانیم. از طرفی هم با توجه به تنوع و تغییرات روز افزون قوای تهدید، تلاش شود با بهره­گیری از علم و دانش نسبت به شناخت و راهکارهای مقابله با تهدید گام­های موثری برداشت و آنرا بسط و تعمیم داده و تمامی دستگاه­ها و حوزه­های سیاسی ، علمی، نظامی و امنیتی و...... را توجه داده و مسئولیت پذیر نمائیم.

با عرض مقدمه بالا، تا حدودی نگرش ما مشخص مي­شود كه از چه منظر و چه زاویه­ای مي­خواهيم به تهديد نگاه كنيم. همانا پدافند غیرعامل و رویکردهای نوین تهدیدات که با بکارگیری کامل آن می­توان خود را مصون و مطرح نمود و با پایداری و استقامت در دل دشمنان این مرز و بوم هراس انداخت و بنوعی از کرده خود پشیمان کرد. راهگشای ما در این تهدیدات میباشد.

در خصوص موضوع پدافند غیرعامل فرمايشاتي را مقام معظم رهبري ( مد ظله) ایراد ­ و این تعاریف را مطرح نمودندکه به اطلاع می رساند.

پدافند غير عامل : مثل مصونيت سازي براي انسان است

پدافندغيرعامل ، از دورن ما را مصون مي­سازد. اين معنايش این است كه ولو دشمن تهاجمي بكند و زحمتي هم بكشد و ضرب و زوري هم بزند. اثري نخواهد كرد. اين پدافندغيرعامل نتيجه­اش اين است.

از رابطه بين پدافند و تهديد مفهومی بدست می­آید به نام مصون سازي.

تعريف مصونيت: یعنی در امان بودن از تهدیدات نظامی، پزشکی، سایبری،شیمیایی، پرتوی و دیگر حوزه­های تهدید و غیره و به زبانی دیگريعني مجهز شدن به یکسری از امکانات و وسایل و داشته­ها که در مقابل تعدی و تعرض و تهدید دیگران ما را محفوظ و در امان بدارد.

این امر (مصون سازی) بایستی در کالبد کشور، در جامعه و در دستگاه­ها اتفاق بیافتد.

ایشان بدن را به کالبد و پیکره و جامعه را به جان و دستگاه­ها را به روح تشبیه فرمودند. همانند یک پیکره که می­توان از آن به کالبد یاد کرد.

• جامعه را می­توان در بدن به عنوان جان تلقی کرد و دستگاه­ها را نظام مدیریتی کشور نامید که زیر ساخت­ها و کشور را اداره می­کنند. پر واضح است که ایشان با این فرمایشات، ایجاد مصونیت در هر سه سطح را خواستار می­باشند. با توجه به این موضوع، ما مصونیت را تعریف عملیاتی کردیم. پیش از این تعریف مفهوم آسیب ناپذیری تنها یک مفهوم انتزاعی به شمار می­رفت. بدین معنی که آسیب ناپذیری امکان ندارد.

حال ببينيد چقدر مهم است كه ما اين حالت را (آسیب ناپذیری) ، براي كل پيكره كشور، جامعه و دستگاه­هاي مختلف بوجود آوريم.

• كاري كنيم كه مصونيت در خودمان بوجود بياوريم، اين با پدافند غير عامل تحقق پيدا مي­كند.

• بنابراين اين مسئله : مسئله بسيار مهمي است كه بايستي راه بيفتد.

• بنابراين ، پدافند غيرعامل يك اصل خواهد بود براي هميشه، نه برای یک مقطع خاصي كه حالا چهار تا آدم داراي انگيزه­هاي گوناگون انتخاباتي يا غیر انتخاباتی و یا از روی ضعف يا تحليل غلط بر زبان جاري مي­كنند.

• مسئله اين نيست، مسئله يك مسئله­ي مستمر و هميشگي است ان شاءالله خداوند شما­ها را كمك كند كه كارها به بهترين وجهي انجام بگيرد.

(تعاريف عملياتي جديد با استنتاج از فرمایشات مقام معظم رهبری(دامه ظله)

پدافند غيرعامل يك اصل هميشگي و دائمي است.

موضوع تهدید و موضوع مصونیت بایستی در سه حوزه اصلی پیاده سازی شود

حوزه اصلی تهديدات

برداشت از اين تعاريف عبارتند از:

• آسيب ناپذيري سازي: یعنی حفظ توازن كاركرد.

• حفظ توازن كاركرد: اگر دشمن حمله­ای کرد و اثری هم گذاشت ، كاركرد آن حفظ شود (توازن کارکرد حفظ شود). در این صورت می­گویندآسیب ناپذیری سازی بوجود آمده است .

مثلا راديو و تلويزيون المنار حزب الله در جنگ 33 روزه نزديك به 30 بار بمب باران شد. به شكلي كه از ساختمان آن چيزي براي انهدام نمانده بود. ولي در طول این مدت و بعد از آن كاركرد اين رسانه قطع نشد. يعني توانسته بود عمل کاركرد خودش را حفظ ، تداوم و كارش را ادامه دهد كه به اين عملکرد آسيب ناپذيري سازي گويند.در واقع آسيب ناپذيري سازي: يعني حفظ ادامه کار در شرایطی که دشمن ما را مورد حمله قرار داده و حمله او نیز اثر کرده باشد. ولی در روند کاری ما اثر نگذاشته باشد.

• حوزة پدافند غيرعامل كل كشور مي­باشد حالا اين کل کشور می­شود كل پيكره و کل پيكره را ميتوانيم بگوئيم زير ساخت و زیر ساخت را بگوييم ساختار و ساختار را بگوييم كالبد پس کل کشور را می­توان به كلمات مختلفي اطلاق نمود.

پدافند غیرعامل زير ساختهاي کشور را به 5 قسمت تقسیم می­نماید.

ميزان درجه و الویت زیر ساخت­ها­ متناسب با اهميت و درجه حساسيت آن تنظيم می­شود.

ازتعبیر مقام معظم رهبری که: پیکره، جامعه و دستگاه­ها را می­توان در کالبد کشور، جامعه و نظام مدیریتی کشور تقسیم و تبیین نمود. نتیجه زیر به دست می­آید. که می­توان به عنوان تعریف عملیاتی از مفاهیم مطرح شده بیان نمود.

•  در واقع بیانات رهبر معظم انقلاب (دام ظله) چند خروجی و نتیجه مشخص دارد:

• هدف از پدافند غیرعامل آسیب ناپذیر سازی کشور در برابر تهدیدات و اقدامات دشمن می­باشد.

• پدافند غیرعامل با مفهوم مصونیت ساز تعریف شده است.

• طیف تهدیدات در برابر مصونیت جامع و عامل و کل تهدیدات است.

• حوزه عمل پدافند غیرعامل به کل کشور شامل زیر ساخت­ها، مردم و دستگاه­های اجرایی به صورت عام توسعه یافته است.

• پدافند غیرعامل به عنوان یک اصل ثابت برای برنامه­های توسعه و اداره کشور و صیانت از مردم در برابر هر تهدید مطرح گشته است.

• ارتباط طرح و توجه به پدافند غیرعامل ربطی به دور و نزدیک شدن تهدیدات ندارد.

• پدافند غیرعامل نیاز به یک تلاش علمی، بدون درگیر شدن در ظاهر و سطح مسایل است.

• نگاه علمی و عمیق پیشدستانه به مفاهیم نو ظهور و درک و استخراج، اقدام و راهبرد مقابله کننده، یک ضرورت است.

• صیانت، حفاظت و مصون سازی جامعه و مردم در برابر تهدیدات پیش رو، نیز یک ضرورت جدی است.

• تحقق مصونیت و آسیب ناپذیری از منظر معظم له با پدافند غیرعامل محقق می­گردد.

از تعاریف بالا متوجه خواهیم شد

• جامعه یعنی مردم، که شامل جمعیت و سرمایه­های انسانی کشور می­گردد.

• دستگاه­ها یعنی نظام اجرایی مدیریت و اداره کشور که عبارتند از زير ساخت­هایی که مردم را اداره مي­كنند و بعد هم يك مسئله دائم و هميشگي و مستمر می­باشند و كاری هم به كم و زياد شدن شرايط تهدید و یا دير و زود شدن آن ندارند. و از طرفی هم مدلي است که به ما جهت می­دهد كه درچه حوزه­اي بايد به آن توجه شود.

• پیکره کشور یعنی زیر ساخت­ها و کالبد کشور، که کل این مجموعه بنام دارایی و سرمایه­های کشور نامیده می­شوند.

•  تقسیم بندی سرمایه­ ها

• دراقدامات پدافند غیرعامل، ضروریست سرمایه­ها و دارایی­های کشور دسته بندی شوند.

• دسته بندی سرمایه­ها عبارتند از تقسیم و دسته بندی دارایی­ها و سرمایه­هایمان از نظر اهمیت و حساسیت.

• این دسته بندی­ها به دو قسمت تقسیم می­شوند.

•  الف) دسته بندی از نظر ماهیت

•  ب) دسته بندی از نظر اهمیت

• سرمایه­ ها، از نظر ماهیت:کشورهای مختلف برای دسته بندی سرمایه­ها، آنها را به 4 دسته تقسیم می­کنند:

1. سرمایه­ ها و دارایی­های فیزیکی: كه همان ساختمان و تاسيسات و تجهيزات هستند، به بخش­های زیر تقسیم می­شوند­.

2. سرمایه­ ها و دارایی­های سایبری: تمام سرمايه­ هايي كه بر فضاي سايبر قابل حفاظت و قابل تهديد می­باشند و به بخش­های زیر تقسیم می­شوند­.

3. سرمایه­ ها و دارایی­های انسانی: همه حوزه­هاي منابع انساني را در بر مي­گيرند.

4. سرمایه­ ها و دارایی­های معنوی و ملی: در واقع به تمامی سرمایه­های غیر ملموس اتلاق می­گردد كه پرستيژ ملي و اقتدار ملي و بخشي از قدرتهاي غير فيزيكي كشور را در بر مي­گيرد.

• در خصوص موارد بالا، پدافند به ما ­آموزد كه چگونه از سرمایه­ها و دارایی­های این مرز و بوم محافظت كنيم.

• با فراگیری اين آموزش­ها و بکارگیری دستورالعمل­ها صادره مي­توان بر بي اثركردن تهديد نسبت به اين حوزه­ها عمل نمود.

• سرمایه­ ها، از نظر اهمیت: معمولاً سرمایه­ها به چند دسته زیر از نظر اهمیت تقسیم بندی می­شوند:

ارتباط بین تهدید و پدافند

• اگر بخواهيم ارتباط بين تهديدات ، آسيب پذيري و پدافند غیرعامل را بررسی نمائیم، بایستی به اين نكته توجه شود كه در پدافند غیرعامل سه مفهوم كلي وجود دارد که به آن مفاهيم اساسي در پدافند غيرعامل اطلاق مي­گردد. که عبارتند از:

• 1- تهديدات 2- آسيب پذيري ها 3- اقداماتي كه اين دو تا موضوع را كنترل كند، كه به آن پدافند غيرعامل يا پايداری مي­گويند.

می­گویند آسیب پذیري فرودگاه تهديد مي­باشد. اگر آسيب پذيري وجود نداشته باشد، تهديد هر چقدر هم بچرخد جايي براي فرود پیدا نخواهد کرد. مثال اگر سقف ساختمان شما ترک داشته باشد و باران بيايد اول از همان قسمت مشكل­دار، رطوبت و نم رسوخ مي­كند، نه از جاي ديگر؛ پس اثر آن در جايي مشهود مي­شود كه ضعف و مشكل وجود دارد، ولي­ از جاهاي ديگر عبور کرده و نمي­تواند تاثیر فاحشی بگذارد. در نتيجه تهدید اثر خودش را در جايي كه آسيب پذيری موجود است، نمایان و آشکار ساخته و تاثير خود را مي­گذارد.

آسیب پذیری: هرگونه ضعف یا نقصی می­باشدکه دشمن با بهره­مندی از آن، بتواند در جهت ضربه زدن به زیر ساختها و نیروهای کشور مورد تهاجم، وارد نماید. و به تعبیری دیگر صدمه­ای است که خسارت ناشی از آن ما را دچار مشکل و خدشه می­نماید و در مجموع دو دسته ضعف وجود دارد.

• ضعف ذاتي: قابليتي است که داخل يك مجموعه موجود باشد و ذاتاً آسيب پذيري درونش وجود داشته باشد، مثل بنزين، كه قابليت اشتعال دارد ، گاز که قابليت انفجار دارد و مواد شيميايي که قابليت آلودگي دارند و غيره که اين جزء ذاتشان مي­باشد. ولي چون داخل ذات آنها وجود دارد از طرفی قابليت، نیز محسوب میشود. از سوی دیگر چون در مقابل اشتعال، انفجار و آلودگي واكنش نشان ميدهند، آسيب پذير نیز محسوب می­گردند. آسيب پذيري دیگری نیز وجود دارد كه بشر به جهت عدم رعايت استانداردها و ساير امور و عدم تقابل و برابري با تهديد توليدش مي­كند. حال اگر تهديد افزايش پيدا كند، آسيب پذيري نیز بيشتر می­شود و اگر تهديد كاهش پيدا كند، ممكن است آسيب پذيرش کاهش و یا آنرا از دست بدهد.

• در آسيب پذيری، يك بخش ذاتي وجود دارد که اگر تهديد، به آن تاثير نكند، عملا كار به كسي ندارد. منتهي يك آسيب پذيري بر ضعف هم موجود می­باشد. مثلاً يك زماني تهديد کشور ما عراق بود و يك نوار 200 كيلومتری از مرز به سمت داخل کشور در دفاع مقدس آسيب پذير بود ولی روي آسمان شيراز و يزد و جاهایي با آن فاصله از مرز هيچ هواپيمايي پرواز نمی­کرد و صحنه­اي از جنگ را ندیدند. ولی طبعات و خبرهايش به مردم آنجا مي­رسيد. حال اگر اين تهديد عوض شود و آمریكا به جاي آن قرار گيرد، آنوقت كل پهنه كشور مورد تهديد واقع مي­شود.

پس در نتیجه: با تغيير تهديد در حوزه قدرت، نقطه پايدار تبديل به حوزه آسيب پذيري مي­شود. بنا بر این تعريف آسيب پذيري هم وابسته به تهديد است. از طرفی رابطه­اي بين تهديد و آسيب پذيري وجود دارد.

مثل اینکه، اگر ما ضعفمان را نسبت به تهديد كاهش بدهيم در نتیجه قدرت عمل تهديد از دست ميرود یا کم می شود.­ درست مثل زماني كه ساختمانها در مقابل زلزله و طوفان و رعد و برق و سيل آسيب پذير بودند ولي زماني كه دانش بشر رشد كرد. بشر توانست ساختمانها را مقاوم و خود را حفظ كند بشكلي كه نسبت به آن تهديدات مثل قبل آسيب پذير نباشد. پس در واقع اين دو موضوع داراي دو نکته و مولفه مهم مي­باشند، يكی مسئله جدي تهديد كه بعنوان يك مولفه اساسي می­باشد كه همواره وجود دارد،. دیگری، آسيب پذيري است که اگر آنرا بر طرف کنیم دو باره تهديد به مرتبة بالاتر انتقال پيدا كرده و يك حوزة ضعف ما را، نشانه رفته و تبديل به يك حوزه آسيب پذيري خواهد نمود.

شايان ذكر مي­باشد كه بين ضعف و آسيب پذيري، فرق­هايي وجود دارد. بطور مثال: اثر تهديد بر سرمايه می­تواند ما را به چالش بكشد يا نكشد. حال اگر در این حوزه دارای ضعف باشيم، ولي به چالش کشیده نشویم، آسيب پذير نيستيم. ولي اگر تهديد بر سرمايه اثر کند و ما را با چالش مواجه و از تعادل خارج نماید، آسيب پذير خواهیم بود. پس اين دو ركن، مولفه­های اساسی­ می­باشند که رابطه آنها را با پدافند غيرعامل مورد بررسی قرار خواهیم داد. در واقع پدافند غيرعامل یعنی كاهش آسيب پذيری و مقابله با تهديد مي­باشد.

كاهش آسيب پذيري: يعني با استفاده از پدافند غيرعامل اقداماتي را انجام داد كه آسيب پذيري را كم و یا بسمت صفر سوق داد. همانطور که در فرمايشات مقام معظم رهبري آمده است، مسئله آسیب پذیری، ربطي به دور و نزديك شدن تهديدات ندارد و اگر شما آسيب پذير باشي، تهديدات كم هم نيز، روي شما تاثیر می­گذار و شما را از تعادل خارج خواهد نمود، حال اگر آسيب پذير نباشيم و سطح پايداري را بالا و ارتقاء دهیم، نسبت آسيب پذيري كاملاً تغيير کرده و عوض خواهد شد. از توضیحات فوق در می­یابیم پدافند غیرعامل، به مجموعه­اي از اقدامات و كارها تاکید و توصیه می­نماید، يعني يك اقدام، دو اقوام، سه اقدام ، چهار اقدام نيست، بلکه يك مجموعه­ای از اقدامات و کارها مي­باشد كه ممكن است درون آن مسائل مديريتي، مهندسي، فني، زیستی، شیمیایی و سياسي وجود داشته باشد که از نظر انتخاب و اقدام، محدودیتی وجود نداشته باشد.

اين اقدامات به دو دسته کلی تقسيم مي­شود :

• پدافند غيرعامل تشکیل شده از يك مشت كاغذ، طرح و راهكار كه ممكن است در مورد چگونگی ساخت زیر ساخت­ها ،استحكامات زير زميني، پناهگاه­ها و اين قبيل موارد درونش باشد كه اين جنسش میشود مهندسي و یا در خصوص چگونگی استفاده از استحکامات در زمان تهدید باشد که جنسش میشود مدیریت بحران. لذا مشاهده میشود که پدافند غیرعامل شامل اقدامات گوناگونی بوده که آنرا شامل میشود و خروجی آن بشرح زیر میباشد.

• مثال در حوزه مهندسی : ارتقاء پایداری = تقويت = (اگر در مورد يك ساختمان ستونهاي آنرا تقويت كنيم تحمل بار بيشتري را خواهد داشت. یعنی آن ساختمان را در مقابل بار بیشتر، تقویت کرده­ایم.

• مثال در حوزه بهداشت: = ارتقاء مؤلفه­هاي سلامت بر پايه تقويت، كه اين رويكرد در بهداشت مد نظر مي باشد يعني با مراقبت و پيش­گيري نگذارد فرد مريض شود، تا نیازی به مراجعه به دكتر نداشته باشد و با كنترل شاخص­هاي سلامتي، آن شاخص­ها را بهبود بخشد و در نتيجه سلامت و پايداريش را بيشتر كند.

• مثال در حوزه امنیتی: اگر به اقتدار ملی هم با نگاه ملي و ارتقاء پایداری، توجه شود، آن شاخص­هايي كه كشور را در مقابل تهديدات، پايدار و محفوظ مي­كند، ارتقا پایداری و کاهش آسیب پذیری­ می­باشد.

تصويب مديريت بحران: به مجموعه اقدامات و كارهايي اطلاق مي­گردد كه در شرایط بحران بتوان خود را اداره كرد. در واقع مدیریت کردن منابع و موجودی در مقابل مخارج و مصارف می­باشد. به طریقی که آنها با هم در تقابل نباشند. مثلا اگر ما الان 60 هزار كيلو وات برق توليد مي­كنيم و بعللی 20 هزار کیلو وات آن­کم شد و يك عدم تعادلي بين توليد و مصرف بوجود آمد، دستور العملی برای اين وضعيت داشته باشیم، به اجرای اين روشها و طرحها، مديريت بحران گفته می­شود. تصويب مديريت بحران يعني اينكه اگر داخل بحران شديم خودمان را مديريت كنيم، مثلاً ما كه سه سال پيش در قسمت شمال غربي­كشور با قطع گاز روبرو شدیم (آن مشکل را کشور تركمنستان پيش آورد) متاسفانه دارای زیر ساخت مناسب و آن قدرت تکنیکی و صنعتی لازم را نداشتیم که به شهرهايي كه سربار مصرف كمتری از گاز را دارند گاز ندهيم و به شهرهايي كه سربار بيشتري دارند گاز بیشتری بدهيم که آنهم به ساختار قدرت انتقال گاز ما به سراسر كشور كه از نوع درختی طراحي شده است برمی­گردد. اینجاست که مديريت بحران خود نمایی کرده و نقش خود را نمایان ساخت. پس از آن مشکل فكر شد و لوپهاي شهري ايجاد كردند و يك شبكه­هاي( باي پسي) را به وجود آوردند. از آن جمله به شهر تهران می­توان اشاره کرد. در شهر تهران 120 كيلومتر شبكه­ی باي پسي ايجاد شد كه اگر قرار شد، يك جايي بسته شود و يك جايي باز باشد، امكان داشته باشد اين را مي­گويند تجهيز در جهت تسهیل مديريت بحران . همچنین در مبحث 21 مقررات ملي ساختمان پيش بيني شده است كه خانه­ها به اندازه 200 ليتر آب در مجاري لوله ساختمان خود به عنوان ذخیره داشته باشند كه اگر آب قطع شد 200 ليتر آب ذخيره داشته باشند. که این مقدار آب تا يك هفته مصارف واجب را پاسخگو میباشد. به اينگونه اقدامات و روش­ها طراحي و تسهیل مديريت بحران اطلاق میگردد و این روش مانع آن خواهد شد، تا اگر آب قطع گردید مردم نگران تهیه آب باشند و نگرانی و اضطراب به جامعه و مردم منتقل گردد. اين پيش بيني در تاسيسات ساختمان در مقررات 21 ملی ساختمان لحاظ گردیده، و مديريت بحران را تسهيل و پوشش مي­دهد.

•  مثال دیگر: اگر گاز قطع شود اولين موردی که اتفاق می­افتد. تمام نانوايي­ها خاموش مي­شوند، بعد نان نداريم و در نهایت با چالش روبرو خواهیم گشت پس بایستی با پيش بيني دپوی نان با ماندگاری بالا و بسته بندی شده كمك به تسهيل مديريت بحران کرده و از طرفی هم با سوخت­های جایگزین ، مانع از توقف پخت نان شد.

تداوم كاركردهاي ضروري: یعنی سرویس دهی کل سیستم­ها و زیرساخت­ها در حوزه نیاز­های ضروری جامعه، که نقش بسیار ممتازی در آرامش و آسودگی خاطر مردم یک کشور خواهند داشت. ضربه وارد نمایند.اکنون كه به تهديدات و نوع انتخاب هدف­ها در آن­ها دقت می­شود. مشاهده میشود دشمنان دقيقاً تهديداتشان را روي همين مسائل معطوف كرده­ تا با توقف سرویس دهی باعث نگرانی و در نهایت تولید بحران نمایند.

كاركردها ضروری :

كاركردها ضروری عبارتند از :

كاركردها ضروری هر کدام خود به سه دسته تقسیم میشوند.

نیازهاي حياتي = آندسته از نيازهايي هستند كه اگر قطع شوند، حياط انسان، با خطر روبرو مي شود،

نيازهاي حياطي به 7 قلم تقسيم میگردند و در هر شرايطي بايد كاركرد آن­ها تامين و حفظ شود.

با تمرکز بر پدافند و الگوهاي طراحي حمله، در خواهیم یافت که اين دسته از اهداف (نیازهاي حياتي) یک کشور جزء اهداف ویژه آنها میباشد. در مورد حمله اسرائيلي­ها در جنگ 33 روزه به فلسطین (نیازهاي حياتي) مورد حمله قرار می­گرفت که دقیقاً روي اين 7 حوزه متمركز بودند.

نیازهای مهم = آندسته از نيازهايي هستند كه اگر قطع شوند، موجب بروز آسیب و صدمات به نظام سیاسی، هدایت، کنترل، فرماندهی، تولیدی، اقتصادی، ارتباطی و اجتماعی در کشور گردد.

نيازهاي عادي- آندسته از نيازهايي هستند كه اگر قطع شوند، مشکلات حادی بوجود نخواهد آمد.

• پدافند بازدارندگي توليد می­كند: پدافند در مقابل تهاجم و ميل به تهاجم، افزايش امنيت بوجود می­آورد.

• اگر دشمن احساس کند كه ما در يك حوزه­اي ضعف داريم. آن حوزه را در ردیف برخورد و بحران قرار داده و هدف خود را بر آن متمرکز خواهد نمود و برعکس اگر ما ضعفی نداشته باشیم، دشمن در انتخاب اهداف با مشکل روبرو شده و در واقع یک نوع بازدارندگی ایجاد می­شود.

اقدامات پدافند غیر عامل:

• در پدافند غیرعامل یک چرخه عمومی وجود دارد که در تمام حوزه­های پدافند غیرعامل (حاکم است) صدق می­کند این مجموعه در قالب چرخه پدافند غیرعامل گردآوری گردیده است، تا بتوان اشراف کامل بر موضوع مورد نظر را به دست آورد. در حوزه­های گوناگون تفاوت­هایی در این چرخه وجود خواهد داشت. این چرخه یک چرخه عمومی به شمار می­رود و در حوزه­های مختلف و تخصصی، چرخه­های تخصصی هر حوزه نیز به صورت جداگانه وجود دارد. از این منظر با نخستین مولفه­ای که روبرو می­شویم، تهدیدات است. اصلی­ترین مولفه در این چرخه، مولفه تهدید می­باشد. همانگونه که ذکر شد، تهدید امروزه در حوزه­های گوناگون، در حال تغییر و تکامل می­باشد.

تاثیر چرخه تهديد بر روی دارایی و سرمایه­ ها.

• در خصوص دارایی­ها و سرمایه­ها و دسته بندی آنها جلوتر بطور مفصل توضیح داده شد. ولی برای اختصاص امنیت و پایداری مناسب به سرمایه ها ودارایی­ها و رعایت صرفه اقتصادی در پر هزینه نشدن اقدامات پدافند غیرعامل، ضرورت دارد سرمایه ها و دارایی­های کشور دسته بندی شوند. نخستین گروه در این چرخه، دسته بندی سرمایه­ها می­باشد. که بصورت اختصار به اطلاع می­رساند. دسته بندی سرمایه­ها عبارت است از تقسیم و دسته بندی دارایی­ها و سرمایه­ها از نظر اهمیت و حساسیت.

•  این دسته بندی­ها به دو قسمت تقسیم می شوند

•  1- دسته بندی از نظر ماهیت: کشوهای مختلف برای دسته بندی سرمایه­ها، از نظر ماهیت، آنها را به 4 دسته تقسیم می کنند:

•  2- دسته بندی از نظر اهمیت : معمولاً سرمایه­ها به چند دسته از نظر اهمیت تقسیم بندی می شوند:

شناسایی تهدیدات

• در این مبحث لازم است تمرکز و توجه خاص بر حوزه تهدید شود. در این خصوص تهدیدات را که یک مفهوم نسبی و حسی و کیفی است، بایستی به مفهومی قابل اندازه گیری، کمی و قابل تاثیر مستقیم به فرمول­های مهندسی، تبدیل، و وارد آن فرمول­ها­ل کرد. در این خصوص نیازمند یک متدولوژی تهدید شناسی و مهندسی کردن تهدیدات می­باشیم که خوشبختانه در نظام فنی و مهندسی پدافند غیرعامل به عنوان یک دستاورد جدی تولید و تامین گشته است. نهایتا در این گام بایستی تهدید یا تهدیدات پایه و سناریوی پایه احصاء گردد. حال اگر چنانچه تهدید بر روي دارايي يا سرمايه­ها­ی یک کشور اثر گذارد، آن کشور, را به چالش خواهدکشاند. و در جهت مقابله با آن چالش­، باید تهدید را کاملاً شناسایی کرد. نهایتا در این گام بایستی تهدید یا تهدیدات پایه و سناریوی پایه، شناسایی شود. تا راهکار مقابله با آن تهدید بدست آید. طی این مبحث تمرکز و دقت لازم بر حوزه تهدید نقشی اساسی دارد. و با توجه به این موضوع که تهدیدات یک مفهوم نسبی، حسی و کیفی است، بایستی آنرا به مفهومی قابل اندازه گیری، در فرمول­های مهندسی، تبدیل نمود و لحاظ کرد. لذا در این خصوص خوشبختانه در نظام فنی و مهندسی پدافند غیرعامل به عنوان مفهومی قابل اندازه گیری تبدیل گشته است . برای اشراف کامل برای مقابله با تهدید واجب است به تمامی احتمالات وقوع تهدید نیز توجه داشت. از آن جمله به حوزه وقوع، شدت وقوع، درصد وقوع، شكل وقوع، زمان وقوع و غیره و با طرح سئولاتی، از این دست و دریافت پاسخهای این سئولات به یک جمع بندی مناسب رسید. خروجی از تمام این سئوال و پرسش­ها می­شود تهدید پایه

شناسایی و کشف آسیب پذیری­ها. آسیب پذیری در این مرحله به معنی میزان تاثیر تهدید بر کشور می­باشد. که بایستی کاملاً بررسی شود. آیا تهدید مذکور کشور را از تعادل خارج می­کند؟ در صورتی که توانایی خروج کشور را از حالت تعادل دارد، این تهدید آسیب پذیری به شمار می­رود و بایستی در تقابل با آن راهکار و دستورالعمل­ها مناسب داشت.

تحلیل ریسک یا مخاطره. یعنی میزان خطر را با سایر مولفه­ها اندازه گیری کردن. زمان تحقق، شکل وقوع و ... از مصادیق و معیارهای تحلیل ریسک می­باشند. از نظر علمی بسیار مهم است که به تهدید به صورت یک مفهوم بزرگ و یکپارچه کمی و کیفی نگریسته نشود. بلکه به تهدید به صورت جزء به جزء پرداخته شود و در هر حوزه یا زمینه­ای تهدید خاص آن حوزه شناسایی و راهکار مناسب با آن تهدید مشخص گردد.

تهدید و سناریوی پایه. نگرش صحیح علمی به تهدیدات عبارت است از پرداختن به تهدیدات به صورت جزء به جزء به گونه­ای که تهدید خاص هر حوزه را جدا سازی و مشخص نمود (در این خصوص تهدیدات را که یک مفهوم نسبی، حسی و کیفی است، بایستی به مفهومی قابل اندازه گیری، کمی و قابل تبدیل به فرمول­های مهندسی، وارد و لحاظ کرد که در علم پدافند به نام مهندسی تهدید آورده شده است. در مهندسی گفته میشود بار زنده اين ساختمان x و بار مرده­اش Z و بارهاي جانبي هم F، پس در واقع مجموع بارها این ساختمان می­شود بارپايه و اين بار پايه بركل سازه اين ساختمان اثر مي­گذارد. از این فرمول جهت انتخاب مناسب پایه ساختمان، که در مهندسی تهدید کاربرد فراوان، حیاتی و مهم دارد. را می توان بدست آورد.. و از طرفی برای پاسخ گویی مناسب در مقابل تهدیدات گوناگون دشمن، بر زیر ساخت­ها با کمک مهندسی معکوس مشخص می­گردد کدام تهديد می­تواند بر ما اثر بگذارد. پس خروجي اين بحث مي شود تهديد پايه. بطور مثال: باري كه بايد بر روي ساختمان محاسبه شود. مربوط به نظام مهندسي است .و حالا اگر بخواهيم بگوييم شما تهديد موشك كروز را در ساخت يك سازه مد نظر داشته و محاسبه كنيد اين تركيب مبنايش كجاست آيا فقط موشک كروز است يا عوامل ديگري نیز در آن دخیل بوده و روي موضوع تاثير مي­گذارد و در نهایت جمع بندي این مسائل مي­شود تهديد پايه. پس از آن تهدید یا تهدیدات به دست آمده را با استفاده از فرمول­ها و دستورالعمل­ها­ مختلف مورد بررسی قرار داده و پس از مشخص نمودن آنکه کدام تهدید بر کشور ما تاثیر بیشتری خواهد گذاشت. بهترین گزینه­ها را در خصوص ساخت و ساز، و راهکار مقابله و بکارگیری آن در زمان وقوع تهدید از نظر مدیرتی اعمال و به کار بسته خواهد شد.

کاهش آسیب پذیری. یعنی بررسی اثر تهدید بر سازه و بر طرح، بطور مثال یک فرودگاه غیر نظامی را مورد مطالعه قرار داده و مشاهده خواهیم کرد حداقل با 4 تهدید مواجه خواهد شد. 1- تهدید نظامی2- تهدید سایبری3- تهدید بیولوژیک4- تهدید امنیتی و تروریستی، چون فرودگاه دروازه­ ورودی به هر کشور می­باشد. بایستی دقت شود تهدیدات فوق به چه قسمت­هایی از این فرودگاه اثر کرده، و چه مقدار ، آسیب پذیری تولید میشود و آنها را از نقطه نظر فنی و مهندسی کاملاً مورد بررسی قرارداده و تاثیرات آن را به صورت ا-کم 2- متوسط 3- زیاد درجه بندی نمود، و آنرا با روش (طیف لیکرت) اندازه گیری کرد و بعد تبدیل به فرمول­هاي فني و مهندسی در گرایش­های مختلف كه كاملا بشود آنرا اندازه­گيري و عملياتي و اعمال كرد، تبدیل نمود. لذا به صورت کلی نباید گفت كه تهديد بيولوژيك بر فرودگاه اثر دارد. حال اگر يك حادثه، مثل ابولا كه داخل كشورهاي افريقايي مشاهده گردید، و بایستی در حوزه­هاي پدافند زيستي بررسي شود، در سایر کشورهای با فاصله رویت می شود از فرودگاه­ها شيوع پیدا می­کند. و لذا فرودگاه­ها در طرح زير ساخت بايد قابليت پدافند زيستي، قابليت قرنطينه، قابليت ايزوله كردن هوا، قابليت قفل مركزي و تفكيك مسافر را داشته باشند. مثلا اگر قرار باشد20 نفر آدم آلوده را جمع آوري و نگهداري کرد. بایستی اين چنین قابليتی از هر نظر در آن فرودگاه وجود داشته باشد. در غیر این صورت جمع كردن آن انسانهای آلوده و جدا سازی آنها از دیگران بسيار دشوار خواهد بود در نتیجه آن جامعه را با مشکلات فراوانی مواجه خواهد کرد.

تسهيل مديريت بحران: يعني تولید راهکار و ایجاد امكانات در ساختارها. اگر درصد تهديد در فرودگاه بالا، فرض شود، بايد مقابله با اين تهديدات را در ساختار و طراحی، پياده سازی و مد نظر داشت. حال اگر نتوان اين را عملياتي و اجرا نمود، فقط در سطح صحبت و شعار باقي خواهد ماند. لذا باید اثر تهديد بر طرح بررسي و آثار پيامدهايش را به صورت آسیب پذیری پيامدها به صورت شدت بالا، شدت متوسط و شدت كم مشخص کرد.

• سناریو : سناریو مجموعه­ای متشکل از توصیف وضع آینده و تسلسل رویدادهایی است که به گذر از وضع مبدا به وضع مقصد می انجامد. یا به تعبیری دیگر یک سری وضعیت­هایی را ترسیم و تجسم می­نماید که در نهایت دست یابی به اهداف منظور شده در دستور العمل تمرینات تاکتیکی را برای مدیریت امکان پذیر می­سازد.

• سناریو یک سری وضعیت­هایی را ترسیم و تجسم مینماید که در نهایت دست­یابی به اهداف منظور شده در دستور العمل تمرینات تاکتیکی را برای مدیریت امکان پذیر می­سازد. سناریو به منظور راهنمایی و کنترل نیروهای خودی و دشمن به طوری که تمرین بر مبنای طرح پیش بینی شده اجرا گردد، نوشته میشود.

تهديد سناريوی پايه :

يعني بررسی شكل­هاي مختلف تهديد و وقوع تهديد از لحاظ شدت وقوع تهدید، مثل 1- كم شدت – 2- متوسط شدت – 3- شدت بالا و حال اگر هر سه حادثه با هم اتفاق افتد و يا انواع حادثه ها با هم تركيب گردند. مثل يك زمينه تهديد سايبري با يك زمينه تهديد بيولوژيك و يك مرتبه تهديد امنيتي با یک تهدید بیولوژیک و يا يك مرتبه هر سه تا با هم در نظر گرفته شود که به آن سناريوی پایه تهدید اطلاق میگردد، راهکار مقابله با سناريویهای گوناگون کدام است. در سناريوی پايه چند سناریو را در نظر گرفته و به آن عدد ميدهيم كه كدام اينها اولند- كدام دوم .بعد اين سناريوها را در خصوص احتمال ريسك اندازه گيري و شدت خطر وقوع تهدید را از نظر شدت خطر که کدام بي خطر – كم خطر – خطر متوسط – خطر شديد دارند مورد بررسی قرار داده و تلاش می­كنیم در قوانين مهندسي آنها را مد نظر داشته و برحسب آن طراحي كنيم تا بتوان با آن خطرات مقابله كرد

مستحکم سازی و مصون سازی: مستحکم سازی یا مصون سازی و یا مقاوم سازی هرسه به یک معنی بوده وعبارتند از اجرای طرح­های خاص و ویژه مهندسی ، که موجب افزایش مقاومت تاسیسات موجود در مقابل صدمات ناشی از انفجار بمب و موشک ......می شوند.

تولید آمادگی: شامل کلیه عملیات و اقداماتی است که دولت­ها، جوامع و همچنین افراد را قادر به انجام عکس­العمل سریع و کارا در مواقع بروز بحران می­نماید. اقدامات آماده سازی در کل، شامل تهیه یک برنامه ضد بحران، برآورد دقیق منابع و نیازها. و همچنین آموزش پرسنل می­باشد. در واقع نوعی از مدیریت بحران به شمار می رود. که با بهره­گیری درست از آن می­توان به توانایی مدیریت و هدایت مجموعه در شرایط بحرانی دست یافت.

پایش مجددتهدیدات : یعنی پس از تولید آمادگی، باید اقدام به پایش تهدید نمود. طی این پایش آگاهی از اینکه آیا تهدید تغییر نموده است یا خیر؟ اقدامات پدافندی همانند گذشته پاسخگوی تهدید می­باشند یا خیر؟ بررسی خواهد شد و در صورت کافی نبودن اقدامات و راهکار­های پدافندی برای مقابله با تهدید، باید بروز رسانی اقدامات را در دستور کار قرار داد.

بروز رسانی اقدامات : یعنی بررسی اقدامات و راهکارها­ی پیشبینی شده در مقابله با آن تهدیدات، لذا در صورت عدم دریافت جواب قانع کننده مجدداً تهدید را در دستور کار قرار داده، و اقدامات پدافند غیرعامل را نسبت به تهدید به روز رسانی، کرد. این مجموعه در قالب چرخه پدافند غیرعامل گردآوری گردیده است، تا بتوان اشراف کامل بر موضوع مورد نظر را به دست آورد.

از آنجائیکه آسیب پذیری کشور را به سوی ناپایداری و عدم تعادل می­کشاند و از ناپایداری به سمت بحران کشیده می­شود و نظام و مردم را با مشکلات مواجه خواهد نمود. لازم میداند به یک سری تعاریف پرداخته شود.

بحران چیست:

ظهور حوادثی سریع، که توانایی بر هم زدن تعادل نیروها در کل سیستم را داشته باشد بحران نامیده میشود. و در واقع بحران، همان ناپايداري مي­باشد. که درون ناپایداری، به همريختگي، عدم تعادل ، بی­نظمی ، فروپاشي و عدم امنیت وجود دارد. كه مبداء و منشأ آن تهديد است. منتهي در پدافند غیرعامل راههاي مختلفي جهت مقابله با تهدید وجود دارد كه بايد آنها بررسی و دنبال کرد. من حوزه­هايي را كه مي­خواهم خدمت دوستان ارائه دهم به صورت سرفصل به آن اشاره مي­كنم.

•  دسته­بندی تهدیدات

• سير تحول تهديد در یک دوره 20 ساله از نظر جنس و مدل و شگردهاي تهديد.

• براساس اين تحولات ما چه رويكردهای جديدي از تهديد را مي­بينيم.

• قابليت­هاي پدافند غيرعامل .

دسته­ بندی تهدیدات:

• قبل از پرداختن به دسته بندی تهدیدات ، لازم است با تهدید و تهدیدات آشنا شویم

• تهدید: تهدید یعنی تابعی از نیت، انگیزه، قابلیت­ها و الگوهای بکار گرفته شده توسط دشمن می­باشد که ممکن است تهدیدات مختلفی برای زیر ساخت­های گوناگون کشور هدف داشته باشد. همچنین می­تواند برآیند وضعیتی باشد که عوامل محیطی بر خلاف خواسته ما و خارج از کنترل عمل نماید و از این حیث مطلوب ما نیست و احتمال آشفتگی، خطر یا زیان برای ما وجود دارد.

• تهدیدات: تهدیدات به شرایطی اطلاق می­شود که انسان و فضای زیست و فعالیت وی، در معرض مخاطراتی چون نابودی و یا بر هم زدن نظم و سیستم استقرار و فعالیت مناسب قرار گیرد.

دسته بندی تهدیدات:

• در بسیاری از حوزه­ها، تهدید در حال گسترش می­باشد. اما این امر به شکلی بروز یافته که در هر عرصه­ای تهدید خاص آن عرصه به وجود آمده است. درحال حاضر، دسته بندی کلی از تهدیدات بدین گونه است:

• 1- تهدیدات خارجی: به تهدیداتی که از خارج کشور، امنیت ملی آن کشور را به خطر می­اندازد ویا منشاء خارجی دارند اطلاق می­گردد. همسایگان و نظام سلطه­ی بین المللی از مصادیق بارز این گونه تهدیدات به شمار می­آیند و اشکال آن سیاسی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی می­باشند.
• 2- تهدیدات داخلی: به تهدیداتی که از درون مرزهای کشور، امنیت ملی آن کشور را به خطر می­اندازد و یا ریشه داخلی دارند. همسایگان داخلی، سرمایه داران و قدرتمند اقتصادی و همچنین گروهای سیاسی از نمونه­های بارز این تهدیدات هستند.

تهدیدات به صورت کلی به دو بخش تقسیم میشوند.

تهدیدات طبیعی: به تهدیداتی اطلاق می­شود که از وقوع رخدادهای طبیعی بوجود می­آید، دشمنی، کینه و اراده آدمی در آن نقش ندارد و انسان ساخت نمی­باشد.

تهدیدات غیر طبیعی: به تهدیداتی اطلاق می­شود که رخدادهای آن از تفکر آدمی باشد. دشمنی، کینه، اراده و فناوری در آن وجود دارد و انسان ساخت می­باشد

انواع تهدیدات طبیعی:

انواع تهدیدات غیر طبیعی (انسان ساخت و جنگی)

1- تهدیدات سخت یا نظامی: اگر استقلال، حاكميت، تماميت ارضي، جمعيت، منابع، تاسيسات و... در يك كشور مورد هجوم نيروهاي نظامي كشور ديگر يا اتحاد و ائتلافي از كشورهاي خارجي يا گروه هاي معارض مسلح داخلي قرار گيرد، آن كشور در معرض تهديد سخت واقع شده است. در اين نوع تهديد، اهداف عمدتاً تصرف سرزمين، ساقط كردن حاكميت، انهدام تاسيسات، وارد كردن خسارت به منافع و منابع حياتي يك كشور مي­باشد و شاخصه­های تخریب، آتش سوزی، کشتار و انفجار در آن ظهور کاملی دارد. مانند (بمب باران، موشک باران، حملات توپخانه­ای، حملات خمپاره­ای و ........)

2- تهدیدات مردم محور: به تهدیداتی اطلاق می­شود که در آن مردم هدف مستقیم باشند، و در آن انفجار، کشتار، آتش سوزی و تخریب وجود ندارد و بیشتر در حوزه نرم افزاری سیستم­ها و آسیب­های روحی و روانی افراد مفهوم دارد. جنگ مردم محور به پنج نوع مختلف تقسیم می­شود.

جنگ نرم: به ­انتقال فرهنگ و افکار عده­ای که با طراحی از تبلیغات و ابزارهای مربوط به آن، برای نفوذ در مختصات فکری مردم کشور هدف و مد نظر با توسل به شیوه­هایی که موجب پیشرفت مقاصد کشور متخاصم گردد گفته می­شود.

جنگ بی­قاعده: به نبردی اطلاق می­گردد که ابزار مردم باشند و از خشونت در جنگ بی­قاعده استفاده و ادامه می­یابد تا یک طرف فرسوده و خنثی گردد و نبرد به سوی جنگی صلح آمیز و تعامل گرایانه باز گردد. در جنگ بی­قاعده هدف تغییر نظام سیاسی کشور هدف می­باشد. این جنگ بر تعامل بین دولت و مردم تاکید دارد.

جنگ روایت­ها و ایده­ها: به نبردی اطلاق می­گردد که در آن به اعتقادات، باورها و ارزش­های مردم یک کشور حمله و یا باعث سست شدن اعتقادات آنها ­شود. تا دشمن بتوانند به ایده­ها و مطامع خویش دست یابد.

جنگ غیر نظامی: به نبردی اطلاق می­شود که در آن از افراد غیر نظامی به جای افراد نظامی بهره می­جویند و هنگامی که جنگجویان دشمن افراد غیر نظامی هستند تفاوت قایل شدن میان آنها و مردم غیر نظامی سخت و دشوار می­گردد.

جنگ اقتصادی: به­کارگیری و یا تهدید به بکارگیری ابزارهای اقتصادی علیه یک کشور به منظور تضعیف اقتصاد آن کشور و در نتیجه کاهش قدرت سیاسی و نظامی آن کشور است. جنگ اقتصادی همچنین شامل استفاده از ابزار اقتصادی برای وادار کردن دشمن به تغییر سیاست یا تغییر رفتار و یا تضعیف توانایی برای انجام روابط عادی با دیگر کشورها است.

• ابزار تهدید: به ابزار شناسایی و سنجنده کسب اطلاعات که برای بدست آوردن اشراف اطلاعاتی بکار می­رود اطلاق میگردد و آن ابزارها عبارتند از:

مردم و جنگ مردم محور و ابزارهای آن: یگانه ابزار تاثیر و مدیریت بر مردم، رسانه می­باشد و رسانه نیز امروزه به صورت کامل در اختیار دشمن ما می­باشد به گونه­ای که در حوزه قدرت وی قرار گرفته است و توانمندی و تاثیر زیادی بر کشور بر جای می­گذارد. به همین دلیل یک تهدید به شمار می­رود.

• رسانه یاMedia : رسانه به معنی هر وسیله­ای است که انتقال دهنده فرهنگ­ها و افکار عده­ای باشد. رسانه­ها دسته­ای از وسایل هستند که مورد توجه تعداد کثیری می­باشند و از تمدن­های جدید بوجود آمده­اند و وسایلی همانند: روزنامه­ها، مجلات، رادیو، تلویزیون، ماهواره، اینترنت، CDها، ویدئو و... می باشند.

اهداف دشمن در جنگ مردم محور:

• اهداف عمده دشمن در این بخش عبارت است از:

• بی تفاوت کردن مردم نسبت به حکومت خود.

• جدا کردن مردم و حکومت بر عدم حمایت مردم در شرایط بحران از حکومت خود.

• تزریق ژن بی­تفاوتی و عدم حمایت مردم از حکومت در قالب برنامه­های فرهنگی و جنگ نرم.

• تلاش در اداره مردم و به کارگیری مردم علیه حکومت در شرایط خاص.

• رو در رو قراردادن مردم و حکومت در شرایط خاص.

• براندازی حکومت­ها به وسیله مردم خودشان.

• استفاده از مردم کشور هدف به عنوان پیاده نظام خود در حرکت­های نظامی مثل افغانستان و ... .

• گذشته از این موارد، ایجاد تنش، پتانسیل منفی در مردم و هدایت و راهبری این موارد به سمت ستیز و نبرد مردم با حکومت از بارزترین تاکتیک­ها و رویکرد­ها در این نوع تهدید می­باشد. گاهی این هدف را با استفاده از ابزار نرم و گاهی با بهره گیری از ابزار سخت و گاهی نیز با بکارگیری ابزار نیمه سخت اجراء می­کنند.

•  ابزار ایجاد تنش و پتانسیل منفی در مردم ، جامعه، کشور

• ابزار نرم: طبق گفته تحليلگران عاليرتبه، ميدان جنگ کنوني، افکار و اذهان مردم است و معيار برد و باخت آن، به فرهنگ هر جامعه بستگي دارد. در واقع، سلاحهاي کشتارجمعي ما سلاحهاي انفصال جمع­ها است. در جنگ نرم، تسلط رواني بر مردم، يكي از مهم­ترين اهداف قلمداد مي­شود. از اين رو تأثيرگذاري بر روان آدمي با اشكال گوناگون چون ايجاد تزلزل، اضطراب، تشويش، ترديد، تشكيك و مانند آن به عنوان مهمترين عوامل تخريب بنيادهاي هويتي شخص و جامعه در دستور كار قرار مي­گيرد. و به صورت دیکر، به تهدیداتی اطلاق میشود که مطلقاً در آن انفجار، کشتار، آتش سوزی و تخریب وجود ندارد و بیشتر در حوزه نرم افزاری سیستم­ها و آسیب­های روحی و روانی افراد مفهوم و کاربرد دارد.

• ابزار سخت: استفاده از وسایل نظامی برای وادار کردن حکومت­ها و دیگران به تغییر موضع و سوق دادن آن به سوی نیات و مطامع خود می­باشد.

• ابزار نیمه سخت: استفاده از وسایل نظامی، اقتصادی و فرهنگی می­باشد که نقش و کاربرد وسایل اقتصادی و فرهنگی در آن پررنگتر بوده و در جهت وادار کردن حکومت­ها و دیگران به تغییر موضع می­باشد.

تهدیدات فناوری پایه: این تهدیدات، نوعی از تهدید می­باشند که بر اساس رشد فناوری­ها به وجود می­آیند. این گونه تهدیدات به خاطر ذات فناورانه­شان گونه­ای خاص از تهدیدات به شمار می­روند. با توجه به رابطه میان این تهدیدات و فنآوری در دنیای امروز و به دلیل سرعت پیشرفت علم بشری، این تهدیدات نیز رشد و قدرتی قابل توجه یافته­اند، به گونه­ای که در دسته­ای مجزا دسته بندی می­گردند. آنچه اکنون ارائه می­گردد خلاصه­ای بر مشخصات و کلیات این دسته از تهدیدات می­باشد. تهدیدات فناوری پایه خود شامل تعدادی دیگر از تهدیدات می­باشند که به شرح ذیل، و متعاقباً به تشریح آن خواهیم پرداخت .

نخستین و مهم ترین تهدید فنآوری پایه، تهدید سایبری می­باشد. امروز کارشناسان از این تهدید حتی به عنوان جنگ سایبری نیز یاد کرده اند.

فناوری سایبر: فنآوری سایبر سال 1995 میلادی تولید گردید از آن تاریخ پیوسته در حال رشد در سطوح و لایه­های گوناگون بوده است. از سال 2006 میلادی تا کنون، فنآوری سایبر وارد فضای امنیت ملی کشور­ها گردیده است، در گاهی موارد نیز در سطوح امنیت بین المللی نیز رسوخ کرده است. هنگامی که چنین زیر ساخت و فنآوری وارد فضای لایه به لایه امنیت ملی کشوری گردد، مفهومی به نام جنگ به وجود می­آید. در واقع با توجه به این توضیح، جنگ سایبری، به خطر انداختن امنیت ملی کشور­ها در فضای سایبری می­باشد. امروزه جنگ­های سایبری توسعه یافته است. کشور­های زیادی، از جمله دشمنان ما، ارتش سایبری نیز تشکیل و پایه ریزی کرده­اند.

حتی در ارتش­های سایبری خود، یگان­های تخصصی به وجود آورده­اند و استراتژی و دکترین و رویکرد­های خاص نیز در سطوح این ارتش­ها تدوین کرده­اند.

جنگ سایبری:

به نوعی از نبرد اطلاق می­شود که طرفین جنگ در آن از رایانه و شبکه­های رایانه­ای (به خصوص شبکه اینترنت) به عنوان ابزار استفاده کرده و نبرد را در فضای مجازی جاری می­سازند.

پنجمین میدان نبرد : در کنار سایر میدان­های سنتی نبرد مثل زمین، هوا، دریا و فضا باید فضای مجازی را"پنجمین میدان نبرد "دانست.

اگر تهدیدی خواه نظامی و خواه غیر نظامی علیه کشورمان در آینده به وجود آید، حتماً بخشی از آن تهدید سایبری خواهد بود.

تهديد پرتوي: تهدید بعدی در دسته تهدیدات فنآوری پایه می­باشد. با توجه به نوع و ماهیت این تهدید، اقسام گوناگونی از حالت کم تا بسیار آن پدید آمده است. از کوچک سازی یا رقیق نمودن آن. سلاح­های تاکتیکی به وجود آمده است. و از سوی دیگر حمله به زیر ساخت­های هسته­ای و ایجاد نشت و یا تروریسم هسته­ای اقسام جدی­تر تهدید پرتوی می­باشند.

تهدید الکترومغناطیس: این تهدید با رشد فنآوری توسعه زیاد و چشمگیری یافته است. از سلاح های الکترومغناطیس به عنوان تهدید با بمب­های تمیز یاد می­گردد که تلفات انسانی را کاهش می­دهد و بر ضد تاسیسات و امکانات اجرایی کارکرد دارد. کارکرد این سلاح به گونه­ای است که توانمندی­های الکترونیک یک کشور را به راحتی از بین می­برد و کشور هدف را با مشکلات بسیار عمده در سرویس دهی مواجه خواهد نمود.

تهدیدات زیستی: در گذشته این تهدید را به عنوان تهدید بیولوژیک نیز نام نهاده بودند. این تهدید همه حوزه­های زیستی اعم از انسان، حیوان، گیاه، دام و محیط زیست را شامل می­شود.

تهدید شیمیایی: این تهدید هم در زمینه صنعتی و هم غیر صنعتی، مانند گذشته وجود دارد.

تهدید سیگنالی: نبرد سیگنالی امروز اهمیتی چشمگیر یافته است و در حوزه ارتباطات سیگنالی تاثیری مهم و شگرف را دارا می باشد.

تهدید الکترونیک: نکته قابل توجه در مورد تهدیدات فنآوری پایه این است که چهارچوبی بر این تهدیدات حاکم است و آن توسعه فنآوری در یک حوزه می­باشد. ممکن است در آینده نزدیک، یک حوزه تهدید در دیگری ادغام گردد و تهدید جدیدی تولید گردد. برای نمونه حوزه تهدید سایبر و الکترومغناطیس و الکترونیک در حال ادغام با یکدیگر می­باشند.

تهديد اقتصادي :

تهدید یا جنگ اقتصادی، بکارگیری و یا تهدید به بکارگیری ابزارهای اقتصادی علیه یک کشور به منظور تضعیف اقتصاد آن کشور و در نتیجه کاهش قدرت سیاسی و نظامی آن کشور است. جنگ اقتصادی همچنین شامل استفاده از ابزار اقتصادی برای وادار نمودن دشمن به تغییر سیاست یا تغییر رفتار و یا تضعیف توانایی برای انجام روابط عادی با دیگر کشورها است.

• تهديد نظامي : یعنی خطرات ناشی از حمله با سلاحهای نظامی و نیروهای آموزش دیده نظامی که امنیت، جان، مال مردم، استقلال ، وحدت ملی و یا توسعه پایدار کشور یا مناطقی از آن را با اختلال مواجه سازد. باید توجه داشت که هيچ جنگ گذشته اي در آينده تكرار نمي­شود. حال اگر ما در آینده با جنگی روبرو شویم، باید آنرا کاملا مورد بررسی قرار دهیم و با سئوالاتی با این مضموم که تهدید ما چگونه و چه مدلی خواهد بود. باید انواع تهديدها و بطور پیشدستانه تهدیدهای پیش بینی نشده را با آمادگی کامل تمرین و توان مقابله با آنرا در خود به آمادگی آرمانی برسانیم.

• تهديد زيستي يا بيولوژيك ، ما اثر تهديد اقدام انسان ساخت و عامدانه درحوزة زيست را بررسي می­كنيم و بعد درخصوص مقابله با مدلهاي مختلف آن در بخش تهدید زیستی توضيح کامل خواهیم داد.

• تهديد مردم محور: در واقع مدلهاي جديدي از تهديد میباشد كه با به كارگيري مردم كشور هدف، عليه حكومت خودشان در مدل­ها و سناريوهاي مختلف كه بحث كاملا نو و جديدي نیز می­باشد راه­اندازی می­گردد كه بايد به آنها پرداخته شود و در زمان خودش کاملا تشریح میشود.

•  تهديد كالبدي: تهديداتي كه بر كالبد كشور تاثير ميگذارد و در واقع آن پيكره و كالبد را تحت تاثير خودش قرار ميدهد. به دلیل اهمیت موضوع و از لحاظ شناخت تهدید، آسيب تهدید و انهدام آن ، چون بخش کاملاً تخصصي است در جای مناسب توضیحات کافی ارائه خواهد شد.

• تهديد شيميايي = منظور از تهديد شيميايي همه­اش آفت شيميايي نيست بلکه يك نگاه فني مهندسي به زير ساخت­هاي ضعيف شيميايي کشور مي­باشد كه نشت و يا هر مشكل فني در زير ساخت­ها چنانچه باعث آلودگي گردد. و در خصوص عوارض آن آلودگی­ها شناخت نداشته و راه مقابله با آنرا ندانیم ، دچار عواقب وحشتناکی خواهیم شد. بطور مثال اگر يك مخزن پترو شيمي دچار آتش سوزي شود .آیا می­دانیم چگونه می­سوزد؟ آیا انفجار بوجود میآورد؟ چه فعل و انفعالات شيميايي اتفاق مي­افتد؟ از آن سوختن چه گاز و چه ماده­اي بوجود مي­آيد ؟. اين ماده چقدر خطر دارد ؟ در جهت مقابله با آن به چه مواد و وسايلي احتياج داريم ؟ تا كجا مي توانيم با آن مقابله كنيم ؟ استانداردهايش چه هستند و امثال هم.

لذا متوجه خواهیم شد يك بحث كاملا فني و مهندسي است البته در درونش نقش مديريتي هم وجود دارد كه بايستي با نقش مدیریتی، راه­های مقابله و اقدمات شایسته و بایسته را انجام بدهد و شرایط را تحت كنترل داشته باشد كه در بحث شيميايي كاملا توضيح داده خواهد شد. اين شامل مباحثي است كه در این دوره ميخواهيم به دوستان منتقل نمائيم .

• در تعريف پدافند داراي 2 واژه از تهديد مي­باشيم.

• 1- در مقابل تهديدات :

• 2- تهديداقدامات نظامي دشمن:

• بعضی از دوستان اين را از تهديد جدا مي­دانند. ولي تهديد با ا،ت جمع شده و به تهدیدات جمع بسنه شده است ،يعني طيفي از تهديد . حالا بعضي از دوستان مي گويند شما فقط بايد درخصوص اقدام نظامي بحث و به آن كار داشته باشيد و اين بخش از تهديد به شما ارتباط دارد و بفیه تهدیدها در ارتباط با حیطه کاری شما نمی­باشد.. در صورتي كه سياستهاي كلي نظام در سال 86 در مجمع بحث و دنبال شد و سال 89 ابلاغ گردید.يعني سه سال بعد، شايد جز معدود سياست­هاي کشور باشد که كل اين سياست­ها متشكل از يك صفحه و 13 بند مي­باشد که به مدت.5 /1 سال در دبيرخانه مجمع كه در آن زمان جناب آقاي دكتر روحاني رئيس كميسيون دفاعي بودند و خود ايشان اين موضوع را در ابعاد مختلف بحث و پیگیری مي­­نمودند، مطرح شد. كه به مدت 6 جلسه 3 ساعتي زمان صحن اصلي را به خود تخصيص داد. يعني 18 ساعت فقط راجع به يك صفحه كاغذ بحث كردند و در نهایت به تصويب حضرت آقا رسيد و به سه قوه ابلاغ شد . يعني مجلس بايد قانون وضع كند . قوه قضائيه پيگيري كند – دولت هم اجراكند. تمام اين امور برابر قانون به خاطر اين است كه شان و مرتبه آن، يك پله از قانون اساسي پايين تر است و لذا تعريفش براي ما تعريف رفرنس و پايه مي­شود که در آنجا با صراحت و روشنی نقش و وظیفه پدافند غیرعامل مشخص گردیده است. که تنها در ارتباط با تهدیدات نظامی نمی­باشد.

سطح بندی پدافند غیرعامل:

• با طرح موضوع پدافند غیرعامل، در ذهن آدمی مفاهیمی همچون سنگر، استحکامات، پناهگاه و نظایر آن شکل می­گیرد. و متاسفانه بخشی از مفاهیم مربوط به پدافند غیرعامل به دلیل عدم توسعه مفاهیم دانشی و ادبیات علمی آن مطرح نمی­شود.

بدین منظوردر این مجموعه، پدافند غیرعامل به سه سطح مفهومی تقسیم می­گردد.

سطح راهبردی

• راهبرد چیست:راهبرد عبارت است از راه­های رسیدن به هدف و یا بهترین راهکار رسیدن به هدف

• سطح راهبردی چیست: سطح راهبردی کلان­ترین و بالاترین سطح در مباحث اساسی و سیاستهای کلی کشور می­باشد.

•  راهبرد یا استراتژی چیست: به طرح­های عملیاتی در دراز مدت گفته می­شود که به منظور دستیابی به یک هدف معین طراحی شده باشد و زمینه کار با خلاقیت و نوآوری را فراهم آورد.(در واقع آن چیزی است که کشور را در مسیر مشخصی راهبری می­نماید).

•  مسئولین سطح راهبردی: 1- مقام معظم رهبری، ریاست محترم جمهور، مجلس شورای اسلامی، هیئت محترم وزیران، مجمع تشخیص مصلحت نظام، برنامه ریزان راهبردی و ....می­باشند.

• هدف سطح راهبردی: هدف پدافند غیرعامل در سطح راهبری، نهادینه سازی اصول، ملاحظات و اهداف پدافند غیرعامل در ذات برنامه­های بلندمدت و راهبردی کشور، در جهت کاهش آسیب پذیری­های عمده کشور در وضع موجود و در طول برنامه و مطالعه جغرافیای نظامی و طبیعی و انسانی کشور می­باشد که در خصوص قابلیت بقا و حیات سعادتمند کشور طراحی می­گردد.

• نتایج و اهداف سطح راهبردی: پایدار سازی کشور در برابر تهدیدات، تولید امنیت پایدار برای کشور، ارزان سازی توسعه پایدار

• ماهیت اقدامات راهبردی: ماهیت اقدامات راهبردی پدافند غیرعامل مغز افزاری است، به بیان دیگر ، این اقدامات از نوع فکر، تدبیر، سیاست، اندیشه و تفکر بوده و اساساً مغزافزاری است. در یک نگاه اجمالی در می­یابیم که ماهیت مفاهیم فوق، بیشتر مغز افزاری، برنامه­ای و راهبردی می­باشد.

• جنس محصول سطح راهبردی: خروجی این سطح(برنامه) است، از قبیل کوتاه مدت، بلند مدت و تمرکز بر روی موردی خاص که بالاترین سطوح برنامه مطرح شده آن عبارتند از سند چشم انداز 20 ساله کشور و سپس سیایت­های کلی نظام .

ادبيات هر سطح

تمام كساني كه در سطح راهبردي براي كشور تصميم مي­گيرند و بعنوان مسئولین سطح راهبردی از آنها نام برده شد. نقش بسیار برجسته­، ممتازی و تاثیرگذار در تصمیمات کشوری دارند. بطور مثال نقش مجلس را در این راهبرد مورد آنالیز قرار می­دهیم . مجلس طرحی را به تصویب می­رساند. حالا سئوال اینجاست که با تصویب این طرح آیا آسيب پذيري كشور افزايش یا کاهش مي­یابد؟ آيا قابليت مقابله با تهديد بحران را دارد یا خیر؟ آيا قدرت مقابله با تهديد را به ما ميدهد یا خیر؟ در این خصوص تصویب برنامه توسعه گاز در برنامه توسعه چهارم و پنجم را داشتيم. قبل از توسعه چهارم، انرژي­هاي متفاوت و مختلفي رایج و مصرف می­شد ولی در برنامه چهارم گاز مبناي توسعه انرژي قرار گرفت و در دو برنامه بعدهم نیز توسعه داده شد و جلوي بقيه انرژيها را سد و از گردونه مصرف کنار گذاشتند.

مثلا من يادم مي­آيد كه در محلات نانوايي­ها با نفت كوره كار مي­كردند. دستور آمد که بايد اين تانكرهای سوخت نانواییها برداشته شود و به جای آن از سوخت گاز استفاده گردد. پس از مدتی اين كار اجرايي شد، كل نانوائيهاي كشور از نظر انرژی وابسته به گاز شدند. چنانچه اطلاع دارید.گاز مصرفی ما هم تا ديشب داخل چاه زیر دريا بوده، در پالايشگاه شيرين سازي شده و از طريق لوله و غيره به دست ما رسیده، خوب الحمدالله – لااقل گاز ما تازه و به روز است ولي نكته منفي آن اينست كه اگر از مبدا قطع شود، هيچ مخزن ذخيره­اي در آن سیستم طراحی و دیده نشده است. يعني تا گاز قطع شد. نانوا بايد خميرش را بگذارد زمين و بگويد نان نداريم. خوب آیا اين برنامه آسيب پذيري را بيشتر مي­كند يا كمتر مي­كند؟ آیا وابستگي ما را نسبت به گاز بيشتر مي­كند يا كمتر مي­كند؟ گازي كه پايدار نيست و ذخيره سازي آن سخت است يا بعضي­ها مي­گويند ذخیره نمي­شود و صرفه اقتصادی ندارد. ولي ما با فشار در سراجه و باجگيران 2 دستگاه مخزن گاز ایجاد كرديم، اکنون كه تمام انرژي كشور را به وجود گاز وابسته كرده­ايم پس در واقع گاز پاشنه آشيل كشور گردیده است و با قطع شدن گاز، در واقع نان قطع مي­شود، برق قطع مي­شود، آب قطع مي­شود، بعد ترابري از تحرک می­ایستد و بعد بقيه دستگاه­های در ارتباط با گاز. حال آيا اين طرح پايداري كشور را افزايش ميدهد يا كاهش ؟ خوب حتماً كاهش ميدهد. حال اگر سئوال شود این طرح جنسش از چیست؟ پاسخ داده میشود، کاغذ و موضوع طرح می­شود. توسعه گاز كشور که در داخل مجلس به رای­گیری گذاشته شده است و به تصویب رسید. از طرفی هم در وزارت نفت و سازمان برنامه ريزي نیز به تصویب رسید. آيا نمي­شد با حفظ دو گانگي انرژي و با حفظ امكان ذخيره سازي آن را مصوب کنند، مصلماً امکان توسعه كمتر مي­شد. ولي امن­تر و پایداری بیشتری را با خود همراه داشت . بعد از چهار ،پنج سالی که از این طرح گذشت با تلاش­های فراوان و مساعدت وزارت محترم نيرو، نيروگاه­هاي برق را دو گانه سوز كرديم، تا حداقل در زمان بحران به مدت 3 ماه بدون نیاز به گاز بتواند به فعاليت خود ادامه دهد و از سوخت جایگزین استفاده نماید. به اين تصميم گیری، مديريت بحران در حوزه گاز اطلاق مي­شود. حالا اين نگرش و عملکرد بایستی در ديگر حوزه­ها هم اتفاق بيافتد و گرنه در شرایط بحران قابل مديريت نخواهد بود.

خوب اين جنس ، جنس راهبردي است از منظر طرح و برنامه ریزی و اين قبيل موارد كه خروجيش يك طرح و برنامه و كتاب است از قبیل­طرح­های (کوتاه مدت، بلند مدت)، كه چشم انداز و خط و مشی را مشخص می­کند. حالا متناسب با اين طرح­ها ما براي سطح راهبردي، تهديد راهبردي را در نظر می­گیریم . كه اگر حوزه تهديد عوض شد و تهديد قبلي منسوخ گردید و يك تهديد جديدي ظهور نمود و اين تهديد جديد يك حوزه جديد از تهديدات را همراه داشت. راه مقابله چگونه و چیست. حال اگر تهديدی بنام تهديد مردم محور و یا جنگ نرم پیش آمد. اين ديگر سلاح و تاكتيك و فشنگ و مهمات نيست. اين يك استراتژي مي­باشد و با آن ديد بايد به موضوع نگاه شود. حالا بايد ديد تفكر و استراتژي دشمن چيست و دكترين آن چگونه می­باشد و امثال هم که ادبيات خودش را مي­خواهد و كار خودش را مي­طلبد . يعني يك جنس تهديد شناسي جنس راهبردي است كه در فرصت مناسب به حوزه­هاي بعدي آن اشاره مي­كنم.

سطح عملياتي

• در سطح اول جنس ادبیات غیرعامل، مدیریت و برنامه ریزی استراتژیک بود، اما ادبیات سطح دوم الزامات مهندسی، استاندارد، آیین نامه، نظام نامه و آئین نامه فنی است. مخاطب سطح دوم فقط مهندسان بوده و ادبیات آن (فنی و مهندسی) است. در این سطح ادبیات نظامی و دفاعی با ادبیات مهندسی تلفیق شده و یک(ادبیات مهندسی- دفاعی) تولید میگردد.

ادبيات هر سطح

• سطح عملیاتی: مخاطبین سطح عملیاتی: مخاطبین در سطح عملیاتی اساساً در حوزه مهندسی که شامل طیف وسیعی از بخش­های مهندسی است قرار می­گیرند. مثل کارشناسان و مهندسان دستگاه­های اجرایی، شرکتهای مهندسی مشاور و پیمانمکاران و در یک جمله می­توان حوزه مهندسی کشور اعم از مهندسی بخش­ها و دستگاه­ها و سازمانهای نظام فنی و مهندسی را مخاطب این سطح تعریف نمود.

•  جنس محصول سطح عملیاتی:

• جنس محصول سطح عملیاتی(تولید استانداردها و پروتکل امنیتی)یا به صورت جزئی­تر، آئین نامه مناقصه، ساختف قرارداد و مدیریت فروش، نوع بکارگیری مشاور و ....برمبنای اصول پدافند غیرعامل اجرا می­شود. این حوزه اساساً مفاهیمی که در سطح بالاتر راهبردی در قالب برنامه ارائه شده است در این بخش به (زیرساخت) تبدیل می­شود.

• ماهیت اقدام سطح عملیاتی: ماهیت اقدامات(چگونه امن ساختن)است این مفهوم فنی، مهندسی و صنعتی بودن، ماهیت سطح عملیاتی را نشان می­دهد. یعنی مفاهیم پدافند غیرعامل با ماهیتی مهندسی و فنی در این بخش اقدام خواهند نمود. پس از نظر ماهیت اقدامات نیز کاملاً، ادبیات، مفاهیم دانشی، تجربی، فنی و مهندسی است که با تلفیق هوشمندانه سیاست­ها، اصول، روش­ها و الزامات پدافند غیرعامل با زبان و ادبیات مهندسی در نظامات فنی، مهندسی و صنعتی کشور شکل می­گیرد.

• نتایج و اهداف سطح عملیاتی: شناخت تهدیدات به صورت تخصصی، شناخت فناوری­های مهاجم و تهدید کننده بر علیه کشور، مهندسی تهدیدات و آنالیز محورهای تاثیر عنصر تهدید، بررسی فنی و مهندسی آسیب پذیری بخش­های زیر ساختی کشور.

جدول توزیع مفاهیم کلیدی در سطوح اقدامات پدافند غیرعامل

سطح اجرایی:

• پس از سطح اول و دوم، به سطح سوم،(سطح بهره­برداری ) می­رسیم .هنگامی که زمان بهره­برداری از طرح، مرکز، پروژه، و یا سازه فرا رسید چگونگی بهره­برداری و تولید آمادگی در بهره­برداران به نحوی است که ضمن کاهش آسیب پذیری­ها، حداکثر آمادگی برای مقابله با شرایط بحرانی ایجاد شود. در این بخش تاکید زیادی بر بهره برداری بهینه از زیر ساخت­ها در برابر تهدیدات است. این کار بیشتر می­تواند شامل ماهیت اجرایی، مدیریت بحران و آمادگی باشد. که شامل(اجرای طرح­های طراحی شده، احصاء وظایف عمده برای مقابله با تهدیدات، سازمان دهی، تجهیز، آموزش، تمرین­کارکنان و....گردد.

• مخاطبین اجرایی:

• مخاطبین اجرایی: مخاطبان این سطح تمام دستگاه­های اجرایی کشور هستند.

• ماهیت سطح اجرایی:

• ماهیت سطح اجرایی: در این بخش تاکید زیادی بر بهره­برداری بهینه از زیر ساخت در برابر تهدیدات است. که شامل مدیریت بحران، آموزش عمومی، تمرین، تکرار و تولید آمادگی برای مقابله است.

• مديريت بحران است كه تهديدات – تاكتيتكي است: كه مي تواند انواع و اقسام آنرا در بر بگيرد و دنبال كند.

• ما مي گوئيم اين مثلث داراي سه مفهوم مي باشد:

• تهديد

• آسيب پذيري

•  اقدامات پدافند غیرعامل كه بهش اشاره كرديم

• دراين مثلث سمت فلش ها تاثير متقابل هر كدام بر هم مي­باشد يعني تهديد و آسيب پذيري بر روی هم تاثير مي گذارد يك سمت فلش صفر و سمت ديگر همان فلش100 مي باشد . در واقع سر فلش 100و انتهاي فلش صفر مي­باشد. يعني اگر آسيب پذيري را تبديل به صفر كردي يعني آسيب پذيري را نیز به سمت صفر سوق دادی يعني درواقع اينها روبروي هم با هم تقابل دارند.

• توي اين مثلث كه به شكل نمودار مفهومي طراحي شده مي­خواهيم بگوئيم پدافند، با اين دو عنصر يعني تهديد و آسيب پذيري چگونه بایستی مقابله ­كند تا بتوان به پایداری رسید و از این رهگذر به چه ابزار ، دانش، نیروی انسانی و شناخت احتیاج داریم.

• توي اسلايد مي بينيم تقابل دراين حوزه بین تهديد و آسيب پذيري میباشد هر دو روبروي هم هستند و برروي هم اثر مي گذارند و از طرف دیگر ملاحظه مشود كه پدافند تلاش میکند به نوعي آسيب پذيري را كاهش بدهد و از يكطرف هم با تهديد مقابله كند پس پدافند يك فلش دو طرفه، به سمت تهديد و آسيب پذيري دارد.

پس در واقع پدافند با اقداماتش مي­خواهد تهديد را به سمت صفر ببرد. صفر همان نقطه تهديد بود و 100 هم سطح حداكثر تهديد بود. پس زماني كه اين بردارها (فلشها) بر هم تاثير مي­گذارند، يك مفهوم درست مي شود. اینکه روي اين مفهوم ما كجاي كار هستيم ؟ بستگی به توانائیهای ما در خصوص مقدار بهر­ه­گیری از پدافند غیرعامل در کلیه حوزه­های مرتبط با آن را دارد. اگر تهديدات و آسیب پذیری، نسبت به پدافند غیرعامل یک طیفی را بوجود آورند از برخورد اين فلشها يك خط ( همان طيف بوجود مي آيد ) كه بالايش حوزه پايداري و پايين اين خط حوزه ناپايداري مي باشد 0 حالا هر چهطیف را به سمت تهديد و آسيب پذيري پائین برویم حوزه پايداري ما بیشتر و برعکس این اتفاق حوزه نا پايداري بیشتر خواهد شد.– هر چه به سمت تهديد و آسيب پذيري بروي آسيب نا پذيري توليد مي شود و هر چه به سمت بالا برويم پايداري توليد مي شود.

اگر ما نتوانيم با اين دو عنصر مقابله كنيم، يعني تهديد و آسيب پذيري زياد شود، سطح پايداري به شدت كاهش پيدا مي كند و ما را به سوي حوزة ناپايدار می­کشاند. و از طرفی به سمت بحران ، فروپاشي، بهم ريختگي و عدم امنیت سوق خواهد داد.

اگر اقدامات پدافند به نوعي بر اين دو حوزه يعني تهديد و آسيب پذيري غلبه كند سطح پايداري بيشتر مي شود ودر واقع يك درگيري و جدال دو طرفه بينابين همواره مابین آنها وجود دارد..

هنگامی که تهدیدات تغییر شکل می­دهند؛ اقدامات جانداران نیز در مقابل این تهدیدات دستخوش دگر­گونی گردیده و همچنین رویکردها نیز تغییر می­کنند. به همین دلایل ممکن است نگاه­ها نسبت به پدافند غیرعامل و ادبیات علمی پدافند غیر عامل دچار تفاوت گردد. این امر به خودی خود اشتباه نیست و یکی از دلایل زنده بودن پدافند غیر عامل ارتباط مستقیم آن با مقابله و اقدام برای بی اثر کردن تهدیدات علیه کشور می­باشد. در این خصوص تعاریف سنتی از پدافند غیر عامل وجود دارد. اما به علت تغییر تهدیدات که امروزه بیشتر منشاء فنآورانه دارند، تهدیدات نیز پویا گردیده­اند و اقدامات پیشگیرانه و مقابله­ای در زمینه پدافند غیرعامل نیز متفاوت می­گردد و همواره بایستی پویا و دینامیک باشد تا بتواند جلوی تهدیدات را بگیرد. این پویایی به دلیل فنآور پایه بودن تهدیدات در دنیای امروز می­باشد. امروزه در ذات تهدید، فنآوری و دانش نهفته است که باعث تغییر در تهدیدات می­گردد. از طرفی چون دانش، پویا و دینامیک می­باشد، تهدید را نیز پویا می­گرداند. در این زمینه دیگر نمی­توانیم به تعاریف و مفاهیم گذشته متکی باشیم.

• درخصوص اشراف کامل نسبت به تعريف تهديد چنانچه پیشتر گفته شد. با 2 دسته تهدید مواجه هستیم .

•  يك دسته تهديدات طبيعي

يك دسته تهديات غير طبيعي ( انسان ساخت جنگي و امنيتي يعني اینکه منشاء آن انسان است). حال ممكن است با هم متفاوت هم باشند. در تعريف پدافند غيرعامل آمده بود به مجموعه اقدامات غير مسلحانه که با بكارگيري آنها در برابر تهديدات و اقدامات نظامي دشمن به کار گرفته میشود­، اطلاق میگردد.

• اين كلمه دشمن در اين تعريف تهدید را به دو بخش مهم تفكيك ميكند چرا چون اين تهديد طبيعي چند تا ويژگي دارد.

منشا آن طبيعت است( يعني فعل و انفعالات دروني آن طبیعی بوده مثل زلزله – طوفان – سيل – آتش فشان )که انسان درش تاثير ندارد ولي جديداً محيط زيستي­ها مي گويند اقدامات انسان در محيط تاثير مي گذارد. ولی چون تاثيرش در بازه زماني طولاني اتفاق مي افتد به نوعي آنرا ثابت فرض مي كنند. تهدیدات طبيعی دارای ويژگي­های خاصی می باشند که در ذیل آورده شده است.

• اراده وکینه در آن نیست = مثلا زلزله اگر آمد و ساختمان خراب نشد.از روی کینه دوباره و سه باره چهار باره نمی­آيد كه تا بالاخره آنرا خراب كند و آنوقت دست بردارد، يك فعل و انفعالاتي اتفاق می­افتد اگر سازه در مقابل اين حادثه پايدار باشد هيچ اتفاقي نمي افتد. كما اينكه الان بناهايي ساخته مي شود که تا 9 ريشتر زلزله را تحمل می­کند پس اراده در اين تهديد وجود ندارد كه برود و تخريب كند. زلزله يك فعل و انفعالات طبيعي است هيچ منشاء خصومتي هم درونش وجود ندارد. ما اگر ساختمان را خوب بسازيم هيچ اتفاقی نمي افتد و اگر بد بسازيم روي سرمان خراب مي شود.

دشمني در تهديد طبيعي وجود ندارد . در فعل و انفعالات طبیعت هیچگونه دشمنی با مردم وجود ندارد.

• تغييرات عوامل تهديد طبيعي ثابت هستند: یعنی زلزله 300سال پيش با اين زلزله يكماه پيش يكي بوده است. البته جا به جايي گسل و شدت كم و زياد دارد. ولي نمی شود اینبار از هوا بپايد تا مردم را غافلگیر نماید. هميشه بصورت قبلي خودش حالا با شدت كمترویا بيشتر، زمان طولاني تر و كم تر. تا کنون 47 نوع از اين تهديد شناسايي شده كه منشاء تمامی آنها ثابت است و دارای يك خاصيت مي باشد و آن خاصیت به دانشمندان و محققين اين فرصت را ميدهد. تا ماهيت اين فعل و انفعالات را بشناسند. اثرش را بر سازه بشناسند و بعد با آزمون و خط مقابله کرده و آنرا تبديل به استاندارد نموده و با بهره­مندی از علم و دانش، دستور العمل مقابل با زلزله تولید نمایند.

• اين موضوع كاملا ثابت است و تغيير نمي كند : به همین دلیل ثابت بودن بشر از نظر علمی بر آن مسلط گشته است.

• حالا علماي محيط زيست اخيرا مي گويند داراي يكسري تغييرات هست منتهي چون در طول يك بازه زماني بلند مي باشد پس در واقع ما آنرا بي تغيير فرض مي كنيم.

•  تهديدات انسان ساخت

• دشمني در تهديد غیرطبيعي(انسان ساخت) وجود دارد: در تهديدات انسان ساخت، بارزترین نكته اين است كه دشمني درونش وجود دارد. اصلا منشا تهديدات انسان است كه مي خواهد بر ديگران تسلط پيدا كند. انسان هم مي­تواند يك فرد و يا یک كشور باشد. به دلیل آنکه این عملکرد تراوش ذهنی انسان میباشد، تهديدات انسان ساخت نامیده میشود. حالا بعضی­ها تهديات انسان ساخت را به تهدايت نظامي و صنعتي تقسيم می­كنند.

حوادثي كه بوسيله صنعت و در حوزه صنعت بوسيله انسان و يا با بی توجهي بشر جهت تسلط بر انسان اتفاق مي­افتد. تبديل به تهديد گشته که این تهدیدات را انسان ساخت صنعتی میگویند. از آنجائیکه دانش منبع تكنولوژي است. تعداد زیادی آدم با تحقيق، تمرين و مطالعه به دانش آن دست می­یابند و آن دانش را تبديل به يك محصول می­نمایند.

حالا اين تكنولوژي است كه به ما تهديد را منتقل می­کند.مثلا ببينيد سنجش از راه دور ، امكان كنترل و پايش فعاليتهاي كشورهاي مختلف را به صاحب فناوري منتقل مي نمايد. پس به صاحب فن اوري قدرت و توانمندي مي دهد و به كسي كه مورد پايش قرار مي گيرد تهديد و ضعف را منتقل مي­کند. يعني احساس ميكند ، هر حرکت او رصد میشود.

• در نتیجه دانش براي صاحبش قدرت و اقتدار و توانمندي و ثروت و اشراف توليد ميكند و برعکس براي طرف مقابلش تهديد و بحران توليد ميكند. اگر ما مي­خواهيم با این دانش مقابله كنيم بايد اين دانش، منبع تكنولوژي، مكانيزم عمل را بشناسيم . ملاحظه میشود، کار خیلی خيلي فني میشود. در نظر بگیرد یک ساختماني را در مقابل فلان بمب میخواهیم طراحی و بسازیم . اول بايد آن بمب را بسازیم یا در اختیار داشته باشیم، چرا چون بايد عملكرد بمب را آناليز كرد( زاويه ورودش ، مدل انفجارش، مدل تخريبش، بهم زنش و .......را) محاسبه کرد پس در واقع يك رشته مهندسي معكوس بمب سازي را ما نياز داريم تا بتوانيم اثر اين بمب را بر سازه و ساختمان بررسی و مد نظر داشته باشیم. هرچه تكنولوژي و دانش تغيير مي­كند، تهديد نيز عوض مي­شود، تكنولوژي که مي آيد يك حوزة جديد درست مي­كند. يك سري تهديد قبلي از بين مي رود و يك سري تهديد جديد بوجود مي­آيد.. بايد كاملا تلاش كرد و تكنولوژي را بدست آورد.

اراده : نكته بعدي اين است كه در آن اراده وجود دارد:

•  – حالا دسترسی و اشراف به يك همچين موجودي بنام تهديد كه ذاتش، علم است و مرتب در حال تغيير است يك سيستم و يك نظام و يك رويكرد تهديد شناسي كاملاً، پويا و دايناميك و علمي و دانش پايه و فناوري محور مي خواهد تا بتوان بر آن شناخت پيدا كرد. پس ما بايد اين تكنولوژي را بشناسيم و راه حل هاي مقابله با آنها را پيدا كنيم – الان دشمنان ما دراين حوزه كلي ساز و كار جنگ سايبري، بيولوژيك، شیمیایی درست كرده اند، از آن جمله خود آمريكايي ها اذان مي دارند در پنج سال آينده 5 تا 7 تهديد سنگين طراحی شده كه دومين آن تهديد زيستي مي باشد. از طرفی بيولوژيك هم خيلي مسئله مهمي است چون پويا است ، اصلا ايستايي و يك جا توقف ندارد كه بتوان آن را شناسايي کرد. پس اگر ما مي خواهيم به سوي شناخت رويكردهاي تهديد شناسي برويم بايد يك رويكرد كاملا عملي و پويا داشته باشيم. علماي اين بحث گفته اند که شناخت بايد پيش دستانه باشد پس مشاهده مي فرماييد مبحث تهديدشناسي، تكنولوژي محور ، دانش محور ، اراده محور مي باشد. از طرف دیگر اراده به بحث دکترین، استراتژی، تاکتیک و ساختار متمرکز می­باشد.
• با اعلام تهدیدات جدید از سوی دشمنان این مرز و بوم ديگر جاي درنگ نيست، تا صدمه و لطمه­ای به کشور وارد شود. آنگاه متوجه شويم و لذا با رويكرد پيش دستانه بايد به مقابله با آن پرداخت. لازمه این رویکرد دسترسی به تكنيك هاي آينده پژوهشي، اسناد راهبردی، اسناد ارادي و جاري آنها میباشد. ما بایستی در سطوح دكترين راهبردي، تاكتيكی، اجرايي ، عملياتي و تكنيكي و بخش آخر هم سلاح شناسی دیگر کشورها را مورد مطالعه قرار داده تا راه مقابله با آنها را داشته باشیم..

خود سلاح شناسي در حوزة تهديد يك بخش بسيار مهم در تهديدات ميباشد كه بايد ساز و کار ساخت كارش را درست كنيم. در حوزة سايبري و حوزه زيستي بين علما اختلاف نظر وجود دارد كه اسلحه سايبري چيست، بعضی معتقد بودند که سلاح زیستی آن ، توپ ، خمپاره، گلوله و هواپيمايي است كه به وسيله آن موجود زنده را پرتاب مي كنيم

در پاسخ گفتيم اين كه سلاح زيستي نيست . بلكه يك تفنگ است و جزء سلاح هاي نظامي ميباشد:

سلاح زيستي ، موجود زنده­ای است كه در مراكز مهندسي زيستي يا آزمايشگاه هاي ژنتيك، ويژگي هاي ژنتيك و نقش ژنهايش را باز کرده و بعد آنرا مهندسي مي كنند. در واقع اين مي شود سلاح زیستی. حال اگر اين سلاحها را نشناسي، چگونه مي تواني با آنها مقابله كني. در خصوص اهمیت موضوع مقایسه­ای مابین سلاح سایبر و سلاح زیستی را به اطلاع می رساند.

خصوصیات سلاح سایبری:

• قدرت پنهان شوندگي

• قدرت فرمان پذيري

• قدرت تخريب در آن حوزه

• هوشمندي ( به موقع خاموش بشود و به موقع روشن بشود)

• سرچ مي كني هست- اسكن مي كني نيست و خاموش و روشن مي كني هست – هوشمندي يعني فقط در محيط ايران فعال شود- به هند مي رود پيدايش مي كنند ولي آسيب نمي زند- خوب اين با يك ويروس معمولي فرق مي كند كه چشم بسته مي آيد و همه چيز را خراب مي كند. پس نتيجه مي گيريم. كه اين يك سلاح است. اين مورد را 100 نفر به مدت 5/1 سال وقت گذاشته اند تا اينكه توليدش كرده اند لازمه اينكار دانش، فكر، آزمايش و بودجه ... از این دست کارها می باشد

• خوب اگر ما سلاح رانشناسيم – چگونه ميتوانيم با آن مقابله كنيم- ما فكر ميكنيم يك ويروس معمولي است كجا مي توان آنرا تشخيص داد و شناسايي كرد. در يك ازمايشگاه تخصصي سلاح شناسي سايبري – اين مي شود بحث تهديد شناسي سلاح سايبر، كه خيلي كارمون سخت مي شود.

• تهديد چي هست؟ درخصوص حوزه تهديد توضيح داده شد به آن قسمت مراجعه و آنرا شناسايي مي كنيم و مي گوئيم تهديد کشور ما اين چند تا مي باشد.

• سپس ريسكش را اندازه گيري مي كنيم: يعني مي گوئيم اگر اين تهديد بر آن سرمايه تاثير بگذارد چه اتفاقي مي افتد آيا آسيب پذير مي شود؟ يا خير اگر مي شود چقدر ، بعد ريسكش را اندازه گيري مي كنيم – بعد تهديد و سناريوي پايه را بررسی میکنیم. تا اين قسمت همه اش مي شود مرحله شناخت – حال به سراغ راه کارهای مقابله با كاهش آسيب پذيري می رویم

• اولین گام، مصون سازي

• دومین گام، آمادگي ميباشد يعني كنترل، تمرين ،آموزش، رزمايش، دستور العمل و راهکار براي اوج آمادگي داشتن در مقابل تهدید دشمن.

• سومین گام، تغيير معماري تهديد(پایش مجدد تهدید) آيا اقدمات موجود پدافند غير عامل كه تا حالا انجام داده ام به تهديد جديد پاسخ ميدهد يا خير؟

• اگر پاسخ داد كه فبها، اگر پاسخ نداد ؛ به روز سازي اقدامات مجدد يعني بايد برويم مجدد همين چرخه را طي كنيم و چك كنيم تا بتوانيم به تهديد جديد هم پاسخگو باشيم

• این دو دسته تهدیدات شباهت­ها و تفاوت­هایی با هم دارند که موارد مهم آن در این نمودار ذکرگردیده اند: